Fréttablaðið - 13.05.2009, Blaðsíða 5
H A U S
MARKAÐURINN 5MIÐVIKUDAGUR 13. MAÍ 2009
F R É T T A S K Ý R I N G
u lánin
Efnahagshorfur eru slæmar í heiminum. Hag-
fræðingar óttast að kreppan verði dýpri og
verðhjöðnunin langvinnari en áður var talið.
Sérstaklega á þetta við um Japan og vest-
rænu ríkin. Japanar hafa þurft að kljást við
langvarandi verðhjöðnun og eru því kannski
allra þjóða reyndastir í því efni.
Kreppa skall fyrst á Japan um 1990 þegar
húsnæðis- og eignabóla fyrirtækja hrundu á
einni nóttu og fyrirtæki sátu uppi með skuldir
og minni eignir. Það tók fyrirtækin fimmtán
ár að greiða niður skuldirnar og fara að taka
lán aftur þó að vextir væru litlir sem engir.
Um 1995 varð bankakreppa og voru nokkrir
bankar teknir yfir í landinu. Bankarnir lentu
aftur í nokkrum hremmingum í Asíukrepp-
unni svonefndu nokkru síðar. Japanskt hag-
kerfi hafði því ekki unnið sig upp úr erfið-
leikunum fyrr en um 2003 þegar bera fór á
efnahagsbata og stýrivextir fóru hækkandi
aftur.
Í verðhjöðnun gerist almennt séð þrennt.
Vöruverð fer lækkandi, neytendur halda að
sér höndum og peningastefnan verður mátt-
laus. Í Japan var japanski seðlabankinn
fljótur að lækka vextina í núll en raunvextir
hækkuðu. Greiðslubyrði skulda þyngdist.
Margt hefur verið skrifað um kreppuna í
Japan, hvort japönsk stjórnvöld hafi verið of
sein að bregðast við eða hvort ekki hafi verið
tekið nægilega til í bankakerfinu. Skoðanir
eru skiptar. Sumir telja að það taki einfald-
lega svona stórt hagkerfi tíma að komast í
lag aftur.
Framleiðsla hefur nú dregist saman milli
ára í flestum af stærri iðnríkjum heims, bæði
Bandaríkjunum, á evrusvæðinu, í Bretlandi
og Japan.
Hagfræðingar telja að Japan verði einna
verst úti. Seðlabankinn gerir ráð fyrir að
framleiðsla dragist þar saman um 6,6 pró-
sent á þessu ári og 0,5 prósent árið 2010. Sam-
dráttur verði einnig mikill í öðrum stórum
hagkerfum.
Verðhjöðnunin í Japan og heiminum
2008
1.600.000
1.400.000
1.200.000
1.000.000
800.000
600.000
400.000
200.000
0
í krónum talið stöðu þeirra sem
eru með verðtryggð lán. Fyrir þá
er aðalspurningin ekki krónutala
lánanna heldur hvert samheng-
ið er milli þess hvað þeir skulda
og krónunnar sem þeir fá í tekjur
um hver mánaðamót. Ekki er víst
að verðhjöðnun myndi breyta því
mikið,“ segir hann.
„Erfitt er að hugsa sér hvern-
ig hægt er að skapa skilyrði fyrir
því að losna við verðtrygging-
una ef það er það sem menn vilja
án þess að skipta um gjaldmið-
il. Mikil útbreiðsla verðtrygg-
ingarinnar endurspeglar þá litlu
trú sem Íslendingar hafa á gjald-
miðlinum og sérstaklega þá litlu
trú sem þeir hafa á getu stjórn-
valda, einkum Seðlabanka, til að
halda verðlagi stöðugu. Sú trú eða
það traust verður ekki endurunn-
ið nema á löngum tíma. Eða með
því hreinlega að skipta um gjald-
miðil.“
eð sér að verð lækkar og eftirspurn eftir vörum
FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN KARLSSON