Skinfaxi - 01.02.1912, Blaðsíða 5

SKINFAXI
13
Bókafregn.
Æfisaga Bólu-Hjálmars er nú komin út.
Símon Dalaskúld hefir safnað heimildunum,
Brynjólfur á Minnanúpi ritaS bókina og
bókaútgáfufélagið á Eyrarbakka komið
henni á framfæri.
Bók þessi er ein af þeim fáu bókum,
þar sem höfundurinn og meðferð hans á
efninu vekur litla eftirtekt í samanburði
við efnið sjálfl. Lesandinn heimtar enga
framúrskarandi snild, hann heimtar aðeins
blátt áfram frásögn sjónarvotta um sjálfa
söguhetjuna. Og þeirri kröfu er fullnægt
hér. Lesandinn sér glögt alla æfibraut
Hjálmars, bæði í neyð hans og mikilleik.
Alla sorgarsöguna islensku, munaðarlaust
barnið, tekið af umkomulausri móður, sýnt
ranglæti frá upphafi vega; annarsvegar er
andi unglingsins sterkur en óbilgjarn, sem
finnur sig særðan, og finnur i sér mátt til
að hefna. Og vopnið er skarpt: sárbeitt
háð, sem eins og hvass hjör með eitur í
eggjum leitar ávalt að hjartastað óvinar-
ins, finnur hann og særir banvænu sári. Og
hinsvegar hefnd samtíðarinnar: rógurinn
ogníðið, sem lykst um manninn eins og þoka,
slær um hann hring, víkur undan þar
sem hann gengur fram, en þokast því
nær að baki hans og spennir hann i hel-
greipum sínum. Um tvítugt verður hann
að þola opinbera háðung og biðja lítil-
sigldan öfundarmann afsökunar á litlum
sökum. Nokkur ár líða, þá er Hjálmar
gerður að þjóf, öllum meðulum er beitt
til að fella haun en ekkert sannast. Hann
er sýknaður af ákcerunni, en dœmdur
til að greiða geisiliáan málskostnað.
Alt sem Hjálmar á er tekið í þessa
skuld; hann flæmist frá jörðinni með konu
og börn, alslaus, háður veglyndi fáeinna
vina. Svo líða mörg ár. Hjálmar berst
fyrir lífinu, þó hann sé rændur eignum og
mannorði. En svo kemur ellin og sjúk-
leikinn, og hann á engan að, engan nema
sveitina. Hann knýr á dyr hennar og er
SKINFAXI
— mánaðarrit XJ. M. F. í. — kemur út í Eeylijavík
og kostar 1 kr. árgangurinn, evlendis 1,50 kr.
RTTSTJÓRI:
Jónas Jónsson frá Hriflu.
Skólavörðustig 35.
Afgreiðslumaður:
Bj'örn Þórhallsson Lauíási
Ritneind:
Agúst Jósefsson, Guðbrandur Magnússon,
Tr. Þórhallsson,
rekinn út — tvisvar. Jafnvel sveitin er
honum of góð. Og mannleg hreysi eru
honum of góð; þaðan er hann hrakinn,
af því hann er fátækur og út í fjárhús.
Og þar lifir hann seinustu æfistundirnar,
og þar deyr hann.
Dapurleg saga. Óviturlega farið með
dýrustu eign heimsins: sál afbragsmannt-
ins. Því að sök Hjálmars var engin önnur
en sú, að hann var of mikill vexti, en
samtiðin of lítil. Og þjóðfélag samansett
af litlum mönnum og stýrt af litlum mönn-
um, þolir engan, sem er mikill. Það er
eins og óvætturinn gríski, sem lagði alla
gesti sina í sömu sæng, hjó af þeim, sem
voru of háir, teygði þá, sem voru oflágir
— til bana. Allir verða að vera meðal-
menn, ekki meira, ekki minna.
En móðir náttúra er dutlungafull; hún
reiknar ekki út, hvort barnið eigi að hvíla
á silkikoddum eða í öskustónni. Hún er
stundum svo heimsk, að láta afarmennið
fæðast í hreysi fyrirlitinna aumingja, og;
þegar sá maður vex og sýnir, að hanrt
sér lengra og getur meira en hversdags-
mennirnir í kring um hann, þá segja þeir:
Ger annaðhvort, ver lítill eins og við og
þú skalt verða langlífur í landinu, eða far
þínu fram og ver landflótta og ílakkandi á
jörðunni og kný ætíð á lokaðar dyr. En
þeir góðu, litlu menn vila ekki, að sá sem
er fæddur risi, gelur aldrei orðið dvergur.
Og Hjálmar var risi og vildi ekki fara í
litlu fötin; þessvegna sagði samtíðin honum