Mánudagsblaðið - 23.10.1972, Blaðsíða 5

Mánudagur 23. október 1972
Mánudagsblaðið
5
Övinsaslar athugasemdir:
„Eymd, „atvinnurekenda11 á sér vitanlega einnig sínar orsak-
ír. Þær eru margar og flestar augljósar, en fáar, ef nokkur
er auðsærri en sú, að í stétt atvinnurekenda hefir flykkzt
urmull þekkingarsnauðra og ábyrgðarlausra draslara, er
aldrei liafa haft annað í hyggju með vazli sínu en að verða
rikir fljótt — án þess að þurfa eða geta lagt nokkuð annað
af mörkum en hæfileikann til þess að herja út úr bönkum
og almannasjóðum 90—100% þeirra fjármuna, sem nauð-
synlegir voru til stofnunar fyrirtækisins og starfrækslu."
Einkareksturinn nennir ekki að iifa / Sósíalistar skelfast sósíalismann sinn
„ . . . íslenzkir sósíalistar geta í fyrsta og síðasta lagi aðeins
náð árangri í baráttu sinni með því að gera sér glögga grein
fyrir þvt þjóðfélagi sem þeir búa t á Islandi sjálfu." —
ÞJOÐVILJINN málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og
þjóðfrelsis, sunnudagur 26. Marz 1972.
ÞÁ BIRTI í
ÓREIÐUBÆLUM
W ashingtonför Lúðvíks
Jósepssonar og nokkurra daga
notaleg dvöl hans í höfuðborg
hins gjafmilda auðvaldsríkis
um síðastliðin mánaðamót,
olli íslenzkum „atvinnurek-
endum" ajmennt, og styrkja-
útgerðarmönnum alveg sér-
staklega, þrúgandi áhyggjum
og nagandi hugarangri. Þeim
fannst sér allar bjargir bann-
aðar, óku stjarfir í framan,
með augun á þræði, nefnd
fyrir nefnd, banka úr banka,
og óttuðust ekkert fremur en
að Bandaríkjastjórn eða ein-
hver alþjóðleg pcningastofn-
un blindaðist af cigingirni og
krækti sér í gæfusmið ís-
lenzkra atvinnuvega til starfa
að frambúðarlausn heims-
vandamálanna, og léti sig ham
ingju Islands þannig engu
skipta. Um eitt luku þeir allir
npp einum munni, „að það er
ekkert hægt að gera fyrr en
Lúðvík kemur heim — ef
hann kemur heim
Ættjarðarást Lúðvíks Jóseps
sonar reyndist öllum gylliboð-
um yfirsterkari, drengskapur-
inn óbilandi eins og jafnan
áður. Lúðvík Jósepsson sleit
sig lausan. Hann gat ekki til
þess liugsað að skilja þjóð sína
eftir ósjálfbjarga á flæðiskeri.
Hann fór heim. Hann kom
heim, enda hafði fremsta bar-
áttusveit Vinnuveitendasam-
bands Islands aldrei með öllu
misst trún á bjargráðamátt
einkunnarorða sinna:
„Þetta reddast allt saman
einhvern veginn.“
Lausnarorðið var látið ber-
ast réttar boðleiðir úr aðal-
stöðvunum um gjörvalla ó-
reiðueyðimörkina:
„Lúðvík er kominn heim!"
Það fór birta og ylur um at-
hafnalífið.
ORSAKIR EDU TIL ALLS
Þó að viðhorfum og við-
brögðum svokallaðra atvinnu-
rekenda hafi verið lýst hér
með örlítið stílfærðum orðum,
þá er langur vegur frá, að um
grófar ýkjur sé að ræða. Sann-
leikurinn stendur óhaggan-
legri en sjálfur Gíbraltarklett-
urinn og æpir framan í sér-
hverja hugsandi manneskju:
íslenzk atvinnurekendastétt
befir brugðizt þjóðfélagslegu
hlutverki sínu, hún hefir svik-
ið frjálsræðisskipulág efna-
hagsmála, hún hefir gerzt fóta
þurrka verkalýðsbrazkara og
— hámark svívirðu■ og niður-
lægingar — skríður nú, með
lafandi skoltið og sulíárdrop-
ann á nefinu, fyrir fotum þý-
bornustu blekiðjubaróna
vinstriniennskunnar, án þess
að hafa hugboð um, að leiðin
út úr pngþveitinu finnst aldrei
með því að biðjast vægðar og
miskunnar, heldur með þvt
einu að manna sig upp og
setja úrslitakosli.
Allshcrjarverkbann þyrfti
t.d. ekki að reynast áhrifa-
minna en allsherjarverkfall,
og yrði hreint ekki óréttlátara
í garð verkafólks á meðan
vinnandi fólk gegnir hlutverki
skiptimyntar í vösum verka-
lýðsrekenda, sem erú einkunn-
arorðum sínum,
(„Verkalýðshreyfingin tekur
ekki mark á staðreyndum,
hún hefir heyrt þær allar
margoft áður“),
sízt ótrúrri en vinnuveítendur
sínum.
Ekkert hefur nokkru sinni
átt sér stað eða getur nokkru
sinni gerzt orsakarlaust. Það
liggur við að ég minnkist mín
fyrir að þurfa að tyggja jæssi
sannindi upp aftur og aftur.
Afsökun mín cr, að efnahags-
málaglundroðinn, sem hér hef
ir ríkt um áratugi, og bitnar
nú með sívaxandi, stígandi
þunga á þjóðlífinu öllu, er ó-
rækt vitni þess, að fáum eða
engum dettur í hug að leggja
til atlögu við vandræðin öðru
vísi en með bráðabirgðakáki
utan í afleiðingaatriði. Það
heyrir undantekningunni til,
ef einhver grandalaus mein-
leysismaður eða einangraður
sérvitringur gerist svo djarfur
að benda á, að sjúkdómum
valda sýklar, og að lækning
er óhugsandi nema hún hefjist
á útrýmingu sýklanna. Þegar
svona óvenjulega vill til, er
gert hróp að manninum, Iiann
sér sitt óvænna og leggur árar
í bát. Hann verður að viður-
kenna, að þjóðarleiðtogarnir
lifa á ósómanum, almenning-
ur unir honum mjög sæmilega
af því að honum hlotnast
reykurinn af réttunum, og
sakleysinginn sér sér því oftast
þann vænstan kostinn að
jórtra með jötufénaðinum.
Raunalega fáir fást til þess
að horfast í augu við þá stað-
reynd, að sá einn, sem er reiðu
búinn að bjóða straumnum
byrginn, getur gert sér vonir
um að finna upptökin. Og
þessir fáu hvorki þora né
nenna. Eðjuflaumurinn vellur
þess vegna fram sem fyrr.
Allt á sér orsök, sumt fleiri
en eina.
ÓVITAR MEÐ
VÍXLA OG TÉKKA
Eymd „atvinnurekenda" á
sér vitanlega einnig sínar or-
sakir. Þær eru margar og flest-
ar augljósar, en fáar, ef nokkr-
ar, er auðsærri en sú, að í stétt
atvinnurekenda hefir flykkzt
urmull þekkingarsnauðra og
ábyrgðarlausra draslara, er
aldrei hafa haft annað í
hyggju með vazli sínu en að
verða ríkir fljótt — án þess að
þurfa eða geta lagt nokkuð
annað af mörkum en hæfileik-
ann til þess að herja út úr
bönkum og almannasjóðum
90—100% þeirra fjármuna,
sem nauðsynlegir voru til
stofnunar fyrirtækisins og
starfrækslu.
Þessi ófögnuður hefir
slæmzt á efnahagslífið ýmist
á snærum atvinnulýðræðis-
manna, af götunni eða jafn-
vel beint úr verkalýðshreyf-
ingunni. Kunnáttan hefir og
verið í fullu samræmi við upp-
runann. Flestum bankastjór-
um hefir þótt frammistaðan
bara þolanleg, ef væntanlegur
máttarstólpi hefir þekkt mun
á víxli og tékka (Ökeypis fróð
leiksmolar handa „athafna-
mönnum": Víxill er lánsskjal,
tékki er greiðsluskjal, og ber
að umgangast þessa pappíra
með tilliti til þess).
Eg eyði ekki pappír og
prentsvertu í orð um hug-
myndir þær, er bært hafa á
sér undir tveggja tommu
þykku hattstæðinu varðandi
smámuni eins og stöðu at-
vinnurekandans í efnahagslíf-
inu, skyldur hans við einka-
eignarrétt, einkarekstur og at-
hafnafrelsi, ellegar hugmynd-
irnar, ef einhverjar kynnu að
hafá verið, um hagfræðileg
grundvallarlögmál. Þetta er
kraðakið, sem lætur sig ekki
muna um að skuldbinda sig
til þess að veita verklýð sínum
allt að 900% meiri kjarabæt-
ur að fjórtán mánuðum liðn-
um frá gerð kaupsamninga
heldur en þeir, sem reyndu að
hafa vit fyrir því, höfðu sann-
að að hægt væri að standa við.
Þetta eru vikaliprustu, og arð-
vænlegustu, snúningapiltar
verkalýðseigenda í ævilöngu
atkvæðastriti þeirra, þetta er
lýðurinn, sem hefir borið þjóð-
nýta og ábyrga atvinnurekend-
ur ofurliði og mjög sennilega
unnið frjálsræðisskipulagi
efnahagsmála geipilegra tjón
en heil syrpa af kommúnisk-
um verkalýðsfélögum.
UNDRUNAREFNI
— OG ÞÓ?
Með tilliti til þess, hvernig
svokallaðir atvinnurekendur
hafa leikið það efnahagskipu-
lag, sem þeim hefir borið frá-
vikalaus skylda til þess að
vernda, styrkja og efla, hefir
mig oft og lengi furðað á því
upp úr skónum, hvers vegna
sósíalistar krefjast ekki tafar-
og skilyrðislaust ríkisreksturs
allra atvinnugreina í landinu
einmitt með þeim rökum sér-
staklega, að einaframtakið
hafi sjálft kosið sjálfsmorðs-
leiðina. Það hafi ekki lengur
nennt að lifa, lagzt því niður
og dáið, þótt það viti reyndar
ekki ennþá til fulls, að það sé
dautt. I stað þess að bera þessa
kröfu fram af einurð og hrein-
skilni eimnitt þessa kröfu, sem
illmögulegt erað andmæla með
þeim rökum að forsendan væn
röng, hafa sósíalistar og. aðrir
ríkisreksturstrúarmenn gaspr-
að sig klumsa í löngu afhjúp-
aðri fásinnu um að sósíalism-
anum beri að taka fram fyrir
frjálsræðisskipulagið af þeim
sökum, að hann tryggi arð-
vænlegri atvinnurekstur, rétt-
látari skiptingu tekna og eigna
og skynsamlegri nýtingu fjár-
magns og verkafólks.
Eg fyrir mitt leyti kem i
fljótu bragði ekki auga á ann-
að en að krafan um tafarlaus-
an allsherjarríkisrekstur hlyti
að hvíla á veigamiklum rök-
stoðum, ef hún væri reist á for
sendunni um uppgjöf einkaat-
vinnurekstursins. Sósíalismm
væri innan handar að slengja
þeirri kenningu einkaframtaks
manna framan í þá sjálfa, að
rétturinn til atvinnufrelsis og
einkaeignar atvinnufyrirtækja
er leiddur af skyldunni til þess
að standa á eigin fótum í blíðu
og stríðu og treysta á eigin
ramleik. Þeir gætu haldið þvi
fram, að mínu áliti með fuli-
um rétti, að á samri stundu
og stétt atvinnurekenda heimt
ar eða beiðist þess að ríkið
taki á sig áföll af afglöpum
hennar, þá beri að líta svo a.
að hún treysti sér ekki til, eða
vilji ekki, gera skyldu sína.
En mér er ekki kunnugt
um, að íslenzkir sósíalistar
hafi nokkurn tíma ymprað á
nokkru í þessa átt. Eg hefi
þess vegna gert mér talsvert
ómak til þess að grafast fyrir
orsökina. Ennþá er hún mér
ekki að fullu ljós. Grunur, af-
ar áleitinn grunur, sem óðum
nálgast fulla vissu, hefir samt
sem áður læðzt að mér, nefni-
lega sá, að vinstrimenn óttist
í raun og veru sósíalismann
sinn, þeir hafi hreiðrað alltof
gróðavænlega um sig í strand-
lýðveldi sínu til þess að þeir
telji þorandi að hætta á nokk-
uð það, sem hugsanlega gætí
truflað þá við peningamokst-
urnn eða raskað værð þeirra.
Eg hallast stöðugt meira og
meira að þeirri skoðun, að
vinstrimenn skelfist sósíalism-
ann sinn engu minna en hinir
sauðmeinlausu og skapfrosnu
gervihernámsandstæðingar ótt
ast að varnarliðið kunni að
hverfa úr landi („Á hverju á
gamla fólkið í Keflavík að
lifa?").
SKÝRINGIN ER
PENINGAR
En hvers vegna skyldu
vinstrimenn ekki geta sópað
að sér peningum með jafn góð
um eða betri árangri en nú, ef
sósíalisminn tæki við? Það
myndu þeir visuslega reyna, en
það væri ógerningur á jafn
fyrirhafnarlausan og ábyrgð-
arlausan hátt og nú. Þeim er
þótt ótrúlegt hljóti að virðast
ákaflega vel ljóst, að án at-
vinnureksturs, án atvinnurek-
anda, verður ekki komizt. At-
vinnurekandinn t sósíalisku
Framhald á 6. síðu.