Náttúrufræðingurinn - 1933, Síða 18

48
NÁTTÚIU'KTC.
himnan (Porphyra umbilicalis) er rauður, himnukenndur þöruug-
ur, sem vex á steinum í flæðarmálinu. Sölin (Rhodymenia palmata)
eru einnig himnukennd, en hirnnan er klofin að ofan. I>nu vaxa
líka í f jörunni. Fjörugvösin (Chondrus crispus og Gigartima mamm-
illosa) eru að því leyti frábrugðin hinum tveimur, að líkami plönt-
unnar er meira eða minna brjóskkenndur, og kvíslgreinóttur, öll
plantan er nokkuð dökk að lit.
Brúnþönmgunum má skifta í tvær miklar deildir eða ættir,
nefnilega/jaraættina (Laminariaceae) og þangættina (Fucaceae).')
Ættirnar þekkjast hvor frá annari á því, að líkami þaranna greinist
í blað og legg (þöngul), en svo er ekki á þanginu. Meðal þaranna er
Maríukjarninn (Alaria esculenta) strax auðþekktur á því, að eft-
ir endilöngu blaðinu gengur greinileg miðtaug, en slíka miðtaug
vantar með öllu hjá öðrum þörum. Á beltisþara (Laminaria sac-
charina) og eijjaþara (L. faeroensis) er blaðið óklofið að ofan, og
þöngullinn er holur á eyjaþaranum, en ekki á hinum. Kerlingareyrœ
(L. hyperborea), surtarþari (L. nigripes) og hrossaþari (L. digi-
tata) hafa allir klofin blöð. Hinir tveir fyrr greindu hafa slímpípur
í þönglinum, en hrossaþarinn hefir engar. Á surtarþara er allur
þöngullinn nokkurn veginn jafn-gildur, en á kerlingareyra er hann
gildastur neðst.
I>anginu má skifta í tvo flokka, eftir því, hvort miðtaug geng-
ur út í greinar þess, eða ekki. Lítum fyrst á þann flokkinn, sem
miðtaug hefir í greinunum. Má þar fyrst nefna bóluþangiö (Fucus
vesiculosus) og skúfaþangið (Fucus inflatus) ; þau hafa bæði bólur
meðfram miðtauginni, en sá er munurinn, að á bóluþanginu er
bólunum, seni eru kringlóttar, skipað nokkurn veginn reglulega í
tvær raðir, eina hvorum megin miðtaugarinnar, en á skúfþangi eru
smáþörungar (Ceramium rubrum og Polysiphonia nigrescens),
8—16 cm. á hæð, sem vaxa við neðsta fjöruborð um stórstraums-
fjöru. 61, blóðhimna (Delesseria sanguinolenta), sem dálítill krækl-
ingur hefir fest sig á. 18 cm. löng, frekar algeng við Suður- og Suð-
vesturlandið). Vex á 1—25 (40) metra dýpi. 62, grænhimna (Ulva
lactuca). Sjaldgæf hér. 20 cm. á lengd. Vex neðst í fjörunni. 63—66,
ýmsir grænþörungar, flestir algengir hér (63, Chætomorpha aerea,
64, Chladophora rupestris, 65, Enteromorpha clathrata, 66, Ent.
intestinalis).
‘) Reyndar margar aðrar ættir, sem ekki eru teknar til greina hér.