Samvinnan - 01.04.1977, Síða 18

ÚR SVEIT í BORG
í Landi og sonum kynnumst við
íslenzkri sveit fjórða ára-
tugsins, störfunum þar og lífi
fólksins. í svipmyndum kynn-
umst við hverfandi menningu
sveitanna . . .
i.
„Land og synir" er fjórða bók Indriða
G. Þorsteinssonar og önnur skáldsagan
af fjórum. Hann hefur auk þess sent frá
sér þrjú smásagnasöfn og eina ljóðabók,
gefin út i litlu upplagi og einkum ætluð
vinum og hans tryggasta lesandahóp.
Indriði vakti fyrst á sér athygli með
smásögunni „Blástör“ sem hlaut fyrstu
verðlaun i smásagnasamkeppni Sam-
vinnunnar 1951. Stuttu síðar kom út
fyrsta bókin hans: „Sæluvika“ og inni-
heldur tíu smásögur, þ. á m. verðlauna-
söguna. Nafnið á þessari fyrstu bók
Indriða kemur strax uppum uppruna
hans en hann er fæddur og uppalinn á
Gilhaga í Lýtingsstaðahreppi, Skagafirði.
Önnur bókin og jafnframt fyrsta skáld-
saga Indriða „79 af stööinni" vakti þegar
gífurlega athygli og varð svo fræg að
færast í kvikmyndarbúning. Hún hefur
nú verið endurútgefin tvivegis og er án
efa vinsælust og mest seld af bókum
Indriða. Þvi er ekki heldur að neita að
þó ekki sé „79 af stöðinni“ besta bók höf-
undar, langt í frá, þá býr hún yfir mikl-
um krafti og ferskleika og er tvímæla-
laust mikill sigur fyrir ungan höfund,
ekki sist þegar þess er gætt að um frum-
raun á sviði skáldsagnagerðar er að
ræða.
II.
En snúum okkur þá að höfuðviðfangs-
efni þessa spjalls: Landi og sonum. —
Þar segir i fyrsta lagi frá feðgunum
Ólafi Einarssyni og Einari syni hans sem
jafnframt er aðalpersóna sögunnar. Ann-
að höfuðminni er ástarsamband Einars
og Margrétar, dóttur bóndans á næsta
bæ. Sagan hefst að hausti, degi fyrir
göngur og lýkur með fyrstu snjókomu
vetrar, ekki löngu seinna.
í fyrsta kafla fylgjum við gamla mann-
inum, Ólafi, á göngu um heimatúnið
snemma morguns. Við sjáum það sem
fyrir augu hans ber, fáum ögn að hnýsast
í heilsufar hans og komumst að því að
hann gengur ekki alveg heill til skógar.
Einnig sjáum við nokkrum sinnum i hug
hans er hann minnist horfinna daga,
einkum er varða konuna hans sálugu, en
þó er frásögninni að mestu haldið á ytra
borði, er hlutlæg lýsing á því sem fyrir
ber.
Næstur kemur Einar sonur hans til
sögunnar. Gamli maðurinn vekur hann
og þeir drekka saman kaffi og borða
þurrt hagldabrauð. Þeir ræða saman um
göngurnar, um búskapinn og gamli mað-
urinn vill að Einar gifti sig. Einar vill
Hugleiðing um Land og syni
eftir Kjartan Jónasson
hinsvegar að þeir flytji i kaupstaðinn,
hætti að safna skuldum og annast pest-
arfé. Gamli maðurinn tekur það ekki í
mál og lesandanum hefur verið tjáð að
lifandi muni þeir ekki skiljast að.
Síðan segir frá bústörfum um daginn
og önnum við undirbúning gangna. Þeir
slátra heimalningnum en kjötið af hon-
um á Einar að hafa í nesti. Einar fer í
göngur og gamli maðurinn verður eftir
heima. Þegar hér er komið fylgir sögu-
maður Einari einsog jafnan siðan nema
þegar Einar er hvergi nærri, þ. e. a. s. í 1.,
5. og 6. kafla.
Á meðan Einar er í göngum verður
faðir hans veikur og er fluttur á spítala
í kaupstaðnum, það reynist nauðsynlegt
að skera hann upp. Þessar fréttir flytur
Margrét Einari í réttirnar en áður höfum
við komist að ást hennar á honum og
vitum að sú ást er gagnkvæm.
„Menn töluðu um þennan hest móður
hans eins og goðkynjaða skepnu. Og hún
skildi nú að þetta ferfætta stolta dýr var
sá hvíti draumur sem Einar átti sér utan
nauðsynjar og erfiðis, sprottinn upp úr
náttúrunni og engum falur frekar en
guðsgjafirnar. Kannski ekkert skipti
hann máli annað en þessi hestur. og að
vera til og lifa væri einugis fólgið í gangi
hans og tilþrifum, og allt í einu hafði hún
fundið að hún hataði þetta reista höfuð
og mikla fax og þennan langa mjóa
skrokk og háu fætur, og heit afbrýði hafði
farið um hana eins og beisk óslökkvandi
hungur og gert henni rjótt í vöngum unz
þeir voru horfnir og ekkert var að sjá
nema regnið sem beið þeirra í suðri.“
Land og synir, bls. 71-72.
Um nóttina að afloknum réttum þarf
Einar að koma föður Margrétar dauða-
drukknum í hús og dregur þá til tíðinda
milli þeirra, við getum kallað það fyrsta
kossinn.
Daginn eftir fer Einar að finna föður
sinn á sjúkrahúsinu en hann er þá lát-
inn. Og Einar snýr aftur heim ....
„ . . . einmannakenndin settist að hon-
um og fyllti hann kvíða fyrir þeim dög-
um sem voru framundan og urðu ekki
umflúnir. Þeir mundu koma einn af öðr-
um með dimm kvöld og langar nætur og
hann yrði að hafa sig í gegnum þá þótt
honum fyndist nú, gangandi á þessu
gamla túni, að athöfn einsog að taka
annan fótinn framfyrir hinn væri næst-
um óbærileg." — bls. 136.
Sárasti broddurinn, að koma einn
heim í mannlausan bæinn, veldur þó
ekki þeim sviða sem Einar væntir þeg-
ar i ljós kemur að Margrét bíður hans
18