Samvinnan - 01.08.1975, Blaðsíða 5

Þróun byggðar á Islandi,
sem í öðrum löndum, hefur
i heila öld verið þéttbýlisþró-
un. Farið hefur saman aukin
verkaskipting i þjóðfélaginu og
vaxandi þarfir fyrir margvís-
lega þjónustu annars vegar og
stóraukin framleiðni í land-
búnaði og vaxandi bú hins-
vegar. Samtímis hefur fólks-
fjöldi í landinu þrefaldazt. Öll
aukning þjóðarinnar hefur
setzt að í þéttbýli og auk þess
t>rír fimmtu þeirra að tölu til,
sem fyrir hundrað árum
bjuggu í sveit.
Ekki eru neinar horfur á, að
veruleg breyting verði á þess-
ari þróun. Raunsæ umræða um
hyggðamál getur því ekki snú-
«t um, hvort ísland eigi að
vera þéttbýlis- eða dreifbýlis-
iand. Umræðan hlýtur fyrst og
fremst að snúast um þróunar-
jafnvægi á milli landshlut-
anna, sem byggist á vaxtar-
hraða þéttbýlis einstakra
landshluta. Sveitir landsins
munu enn um fyrirsjáanlega
framtið leggja þéttbýlisstöðum
landsins til „umframfram-
leiðslu" sína af ungu fólki.
Þetta þýðir ekki, að sveitirnar
tæmist. Sé litið á sveitir hvers
landshluta sem heildir eru þær
enn fjölmennar og vel mennt-
ar. Undantekningar eru ýmsar
jaðarsveitir, sem eru vandamál
út af fyrir sig. í einum lands-
hluta er fólksfæð i sveitum al-
mennt þó orðið mikið vanda-
mál. Þetta eru Vestfirðir. Þró-
un landbúnaðarins verður enn
áreiðaniega sú, að bú stækki án
þess að gera kröfur til aukins
mannafla. Óliklegt er að búum
fjölgi, líklegra að enn verði um
fækkun að ræða. Fjölskyldu-
stærð er yfirleitt meiri í sveit-
um en í þéttbýli. Vegna þess
virðist augljóst, að áfram muni
fólk flytjast úr sveitum lands-
ins til þéttbýlisstaða.
anförnum áratugum hefur
meginþorri þessa fólks fiutzt
til höfuðborgarsvæðisins. Ekki
er vafi á, að með aðgerðum
opinberra aðila og annarra er
unnt að hafa áhrif á hvar þeir,
sem þurfa að setjast að ann-
ars staðar en i sinni heima-
sveit, taki sér bústað. Ef fram-
farir á að tryggja í öllum
landshlutum, hlýtur markmið-
ið að vera, að fólk flytji sem
stytzt, sem flestir til þéttbýlis-
staðar eða staða síns heima-
héraðs eða þá innan sins
landshluta. Þetta er að vísu
mjög einföld mynd af því sem
um er að ræða. Fjölmörg atriði
ráða staðarvaii folks til bú-
setu. Má þar nefna úrval at-
vinnutækiíæra. og skiptir
menntun viðkomandi þá máli,
ýmis félagsleg atriði og svo
auðvitað persónuleg atriði. En
hvað sem því líður, er víst að
unnt er að hafa áhrif á fólks-
straumana i landinu.
Opinberir aðilar og aðrir
geta skapað þær aðstæður, sem
laða fólk að eða koma í veg
fyrir brottflutning þess. Þetta
hefur veriö gert á skipulegan
hátt í mörgum löndum. Gerð-
ar hafa veriö tilraunir til
skipulegra aðgerða hér á landi,
þó mikið skorti þar ennþá á,