Samvinnan - 01.08.1975, Blaðsíða 13

urn hugskot hans, án þess
hann næði að festa hugann við
neina þeirra. En um leið vissi
hann, að tækist honum það,
vseri lausnin fundin. Hann
studdi sig við gluggakarminn,
og afturgreitt hárið féll fram á
ennið.
Niðri í garðinum hlupu þrír
drengir og léku sér. Þeir voru
yngri en Jan og þeir máttu
ekki vera á grasflötinni, en
þeir voru svo uppteknir af
leiknum, að ekki var hægt að
ónáða þá, og auk þess var það
ekki í verkahring Péturs. Hann
sá einn drenginn standa upp-
réttan og hina tvo beygja sig
fram, og svo hlupu þeir höfr-
ungahlaup, og á sama andar-
taki sá hann málverk í öllum
htum: Akróbata Goya. Hann
minntist þess, mundi það eins
og hann hefði sjálfur séð það,
eins og hann hefði sjálfur verið
i þorpinu og séð þessa stór-
kostlegu menn og fluglistir
þeirra og bak við þá kastili-
anskt landslag, sem hvarf bara
°g hvarf í léttan loftkenndan
óendanleikann. Pétur rétti úr
sér. Hann var ringlaður, en
mest vegna þeirrar undarlegu
tilfinningar að hafa aldrei séð
málverk Goya. Hann hafði séð
fjöldann allan af eftirprentun-
um, fjöldann allan af góðum
eftirlíkingum, en hann hafði
aldrei séð Akróbatana sjálfa ...
aðrar myndir, en aldrei hana.
Og hann var listfræðingur!
En svo sló aftur út í fyrir hon-
um, því það var ekki þetta, sem
um var að ræða. Hann gat ekki
sett reynslu sína við glugg-
unn i sambandi við leitina að
lyklinum, og eigi að síður
fannst honum sem hann hefði
fundið hann. Rétt eins og á
málverkinu: allt svífandi.
Þegar hann hringdi til Bett-
ínu, skildi hún ekki strax, hvað
hann vildi. Hún hélt, að Pétur
hygðist fá umráðaréttinn yfir
Jan; að drengurinn ætti að
hytja i einsherbergis íbúð Pét-
urs með rúm- og eldhúskróki,
en það var erfitt að botna al-
mennilega i þessu, því að hann
talaði í sífellu um einhverja
akróbata og landslag, sem var
óendanlegt. En áður en hún
hafði fullvissað sig um, að nú
Sengi eitthvað alvarlegt að
manninum, sagðist hann hafa
keypt farseðla. Hann hafði
heypt tvo miða í leigufiugi til
Spánar og hann vildi taka Jan
með sér. Óræð vonbrigði, á-
þekkust móðgun, heltóku liana
eitt andartak, og Bettínu lang-
aði mest til að hrópa eða öskra
í tólið, en svo hvarf tilíinn-
ingin og í hennar stað létti
henni. Vika, hún fengi vikufrí.
I heila viku þyrfti hún hvorki
að hugsa um Jan né Pétur! Það
var betra en frímínútur í skól-
anum, en minnti þó á þær, því
að þar voru dyr, sem hægt var
að ganga inn um, loka, reykja
sígarettu og láta sér standa á
sama.
— Já, þetta er stórkostleg
hugmynd, sagði hún. Farðu! ...
farið þið endilega! Góða ferð!
Rödd hennar reis hátt á síð-
asta orðinu.
Ferðin gekk ágætlega. Jan
og Pétur lásu dagblöð og tíma-
rit i flugvélinni eins og hinir
farþegarnir, og Pétur fékk s ;r
konjak og Jan drakk kók. Þeir
sáu ekki París, en þeim var
sagt, að borgin væri neðar
skýjum. Til vinstri. Jan gretti
sig framan í föður sinn og þeir
brostu báðir. En það var ekki
fyrr en þeir voru komnir út úr
Pradosafninu og fóru ;nn á
lítið kaffihús við eina af göt-
unum handan Puerta del Sol,
þar sem þjónninn þreif í liárið
á Jan, ranghvolfdi augunum
og spurði, hvort hann væri
strákur eða stelpa, að þeir gátu
hlegið.
— Si, si, sagði Pétur, og
þjónninn rak upp enn stærri
augu, því nú var hann aldeilis
hlessa, og Jan sagði líka: Si, si!
Og þeir skemmtu sér svo vel,
að þeir tóku bakföll, en þjónn-
inn varð skelkaður og gekk að
barnum, þar sem hann hvísl-
aðist á við kollega sinn og benti
á trúðana tvo, sem hlógu bara
og hlógu.
Þeir höfðu skoðað myndir
Velasquezar og Utrillos og
Grecos og Goya af fyllstu al-
vöru. Hlið við hlið kerrtu þeir
hnakkana og horfðu, glenntu
upp augun og stigu nokkur
skref aftur á bak til þess að
fá rétta fjarlægð, rétt sjónar-
horn, en seinna þegar Jan sá
Guardia Civil í neðanjarðar-
lestinni og virti hann fyrir sér
að aftan, sá snoðklippt hár
hans, stökka gljáhattinn
hans, skothylkjabeltið, ridd-
arabyssuna og stóru skamm-
byssuna, fékk hann hláturs-
kast, sem Pétur smitaðist af,
svo þeir urðu að fara út á
næstu stöð, og styðja hvorn
annan skellihlæjandi upp
tröppurnar.
Sólskinið á breiðu strætinu
með trjánum meðfram var
allsráðandi, og þar sem þeir
urðu samferða milli bílanna og
kolsýringsins og mannfjöldans,
var loks ekki unnt að sjá, hvor
væri hvor, heldur mátti aðeins
greina fjörlegar og óhátt-
bundnar hreyfingarnar, kæt-
ina og fjöllin hinum megin
bæjarins, sem hurfu við sjón-
deildarhring og skýin með
eilífan snjó á toppinum. □
Sjaldan veldur einn
í síðasta blaði Samvinnunnar
(4. h. 1975) eru í forustugrein
gerðar að umtalsefni árásir (sem
svo eru kallaðar), sem gerðar
hafi verið á Sambandið og sam-
vinnuhreyfinguna í heild á liðnu
vori.
Ekki ætla ég af því tilefni að
taka að mér að bera blak af Þjóð-
viljanum og Alþýðubandalaginu,
né heldur rifja upp hið leiðinlega
„Selfossmál'1, en hinsvegar finnst
mér ekki að undra, þótt nokkur
gagnrýni um samvinnustefnuna
og forustumenn hennar hrjóti úr
penna og munni, þegar sérstakt
tilefni gefst til. Þótt á stundum
kunni ögn undan að svíða, er á-
stæðulaust að taka öll slík um-
mæli sem pólitískar árásir og of-
stæki. Má þvert á móti hafa í
huga, að sá er vinur er til vamms
segir.
í fáum orðum langar mig að-
eins að benda á, að þótt I nefndri
forustugrein sé rétt frá greint um
þann árangur, sem samvinnu-
hreyfingin hefur náð á undanförn-
um áratugum, þá er ekki þar með
sagt, að hún hafi í öllum grein-
um hreinan skjöld.
Áður fyrr báru ýmsir góðir sam-
vinnumenn þá hugsjón í brjósti,
að samvinnuhreyfingin mætti I
framtíðinni ná yfirtökum á sem
flestum sviðum efnahagslífsins,
en léti sér ekki nægja að starfa
við hlið einkaframtaksins og veita
því „hæfilega samkepþni."
Mætti ekki barátta samvinnu-
hreyfingarinnar gegn einkafram-
takinu vera ákveðnari og mark-
vissari?
Höfundur forustugreinarinnar
segist ekki undrast „þótt harðar
árásir hafi verið gerðar á sam-
vinnuhreyfinguna i blöðum kaup-
manna, peningavalds og einka-
framtaks í landinu". En mætti
honum hinsvegar ekki vera það
nokkurt íhugunarefni, hversvegna
árásir úr þeirri átt eru nú stórum
minni og fátiðari en þær voru á
uppgangsárum samvinnustefn-
unnar, á meðan í forustu þar voru
hugsjónarfkir og baráttuglaðir
menn, sem höfðu það sist að
markmiði að blanda blóði við
þröngsýnt peningavald einka-
framtaksins.
„En hugsjónirnar að baki starfs-
ins standa enn óbreyttar. Þær
verða sterkari með hverri nýrri
prófraun“ segir I nefndri forustu-
grein. Betur að satt væri.
þá tveir deila
Samvinnumenn á íslandi hafa
að vonum margt lært og tekið
sér til fyrirmyndar ýmislegt, sem
þeir hafa séð og heyrt hjá starfs-
bræðrum sínum í nágrannalönd-
unum, en þó er einn mikilsverður
þáttur í starfsaðferðum flestra
erlendra samvinnuhreyfinga, sem
þeir hafa ekki getað tileinkað sér.
Þeir hafa að verulegu leyti gleymt
að leita samstarfs og samvinnu
við verkalýðsstéttina i landinu og
lítið gert til að örva traust og
skilning milli þessara hagsmuna-
hreyfinga.
í ávarpi Sambands íslenskra
samvinnufélaga, þar sem verkalýð
landsins var árnað heilla 1. mai
síðastl., var reyndar þannig kom-
ist að orði: Samvinnuhreyfingin
og verkalýðshreyfingin eru grein-
ar á sama stofni, almenn samtök
með samskonar markmið .. . .“
Við höfum býsna oft heyrt þessa
staðhæfingu, en þess hefur lítt
orðið vart, að nokkuð hafi verið
unnið að því að gera orðin að
veruleika.
Naumast er þetta tilviljun ein.
Ekki skal þvi mótmælt, að verka-
lýðshreyfingin eigi hér einhverja
sök, en sjaldan veldur einn þá
tveir deila. Gæti einnig ráðið hér
nokkru um, að almannarómur hef-
ur um langt skeið talið, að þeir
menn, sem mestu hafa ráðið í
samvinnuhreyfingunni, séu hinir
sömu er mynda kjarnann i íhalds-
samasta hluta framsóknarflokks-
ins. Stéttvisir verkamenn hafa af
langri reynsiu lært, að íhaldi, til
hvaða flokks sem það telst, er
lítt treystandi, enda ávallt and-
snúið málstað verkaiýðsins.
Mér er nær að halda, að ástand
og hagur islensku þjóðarinnar
væri nú með öðrum svip, ef bet-
ur hefði til tekist um samstarf og
samvinnu þeirra fjöldahreyfinga,
sem hér er fjallað um.
Sem betur fer virðast nú nokk-
ur teikn á lofti, sem benda til,
að breytinga megi vænta í þess-
um efnum, enda ósk flestra þeirra,
sem unna þessum hagsmuna-
stefnum, að erjum og fjandskap
megi linna, en í þess stað verði
komið á traustu bandalagi með
þessum aðilum, til varnar gegn
ofríki og yfirgangi peningavalds-
ins.
Jón Grímsson,
Austurbrún 4.
13