Neisti - 18.12.1978, Síða 2

Neisti 13. bls. 1978 bls. 2
Fylkingin fertug
Það hefur þótl rétt að rifja upp hér í blaðinu nokkra þœtti úr Ifshlaupi
Fylkingarinnar í tilefni þess, að 40 ár eru liðin síðan Æskulýðsfylkingin var
stofnuð. 111. tbl. Neista var sagt stuttlega frá stofnun ÆF. Hér mun ég drepa á
nokkur atriði íþróun Fylkingarinnar frá þvíhún hœtti að vera œskulýðssamtök
Sósíalistaflokksins - Alþýðubandalagsins.

Frá „Þorláksmessuslagnum" 1968, þegar lögreglan réðist á mótmælagöngu 500-700 manna f Austurstræti. Tilefni
göngunnar var ofbeldi Iögreglunnar eftir Víetnamfund tveim dögum fyrr, 5. jan. 1969 gengu síðan um 1500 manns í
„Reykjavíkurgöngu" til að árétta enn kröfur um skoðana- og tjáningarfrelsi. Eftir „Þorláksmessuslaginn" var Ragnar
Stefánsson dæmdur í tveggja mánaða skilorðsbundið fangelsi.
Æskulýðsfylkingin, samband ungra
sósíalista, eins og samtökin hétu, var
dæmigerð æskulýðshreyfing stjórn-
málaflokks. Reynt var að hafa sam-
tökin félagslega aðlaðandi fyrir ungt
róttækt fólk. Innan Fylkingarinnarvar
reynt að efla með því nokkurn póli-
tískan þroska, svo það yrði hlut-
gengara í flokknum. Þetta síðasttalda
var gert með leshringjum kringum eitt-
hvert fræðirit hinnar sósíalisku hreyf-
ingar svo og með þátttöku í ákveðnum
pólitískum verkefnum innan verka-
lýðshreyfingarinnar, meðal andstæð-
inga herstöðvanna og víðar. Leshring-
irnir takmörkuðust þó allmjög við
menntaskólanema og háskólastúd-
enta, alla vega hin síðari ár Sósíalista-
flokksins. Fylkingin lagði flokknum til
ungt vaskleikafólk, þegar á þurfti að
halda, í kosningaslag, íjáröflunarher-
ferðum og í ýmiss konar skipulags-
starfi.
Mér hefur stundum fundist menn
ýkja hina neikvæðu hluti i starfi Fylk-
ingarinnar og hinnar sósíalísku hreyf-
ingar yfirleitt, þegar fjallað er um
gamla tíð. Oft er fjallað um þetta á
mjög yfirborðslegan hátt. Hent er að
því gaman, að þarna hafi alist upp
menn eins og Jónas Haralz eða Krist-
inn Finnbogason o.fl., sem ekki hafa
reynst neitt sérlega framfarasinnaðir.
Hins vegar hættir mörgum til að
gleyma því, að allur þorrinn, sem gekk
til liðs við Fylkinguna og Sósíalista-
flokkinn, gerði það i trássi við yfir-
gnæfandi hatursáróður afturhaldsafl-
anna og sérhagsmuni sína. Við höfum
gagnrýnt og gert upp við veigamikil
atriði í stefnu og starfsháttum Sós.
flokksins og Æskulýðsfylkingarinnar.
Það þýðir að sjálfsögðu ekki, að við
teljum starf þessara samtaka einskis
nýtt. Ekkert væri fjarri sanni. Það er á
grunni þeirrar baráttu, baráttu verka-
lýðsstéttarinnar yfirleitt, sem við
stöndum, þótt við höfum reynt að
lagfæra stoðirnar.
Sjálfstæð sósíalísk
baráttusamtök
Fyrsta meðvitaða skrefið til að gera
Fylkinguna að sjálfstæðum pólitískum
baráttusamtökum, óháðum Sósíalista-
fiokks- og Alþýðubandalagsforyst-
unni var stigið 1966. Harðar deilur
höfðu staðið um hríð um framtíð
Sósialistaflokkslns og Alþýðubanda-
lagsins, hvort Alþýðubandalagið ætti
að vera kosningabandalag eða breyt-
ast í flokk, sem kæmi í stað Sósíalista-
flokksins. Sá meiri hluti, sem kosinn
var til forystu á miklu átakaþingi í
Fylkingunni haustið ’66 var andvígur
þróun Alþýðubandalagsins yfir í flokk,
sem kæmi í stað Sósíalistameirihluta,
enda var hann alls ekki sammála um,
hvernig að þeirri baráttu skyldi standa.
Hinn nýi meirihluti leit á sig sem
vinstri arm, byltingarsinnaðan arm í
samtökunum. Mesta deilumál þingsins
’66 var um verkalýðsmálaályktun, sem
félagar úr vinstra arminum báru fram.
Þar kom fram viss gagnrýni á
verkalýðsforystuna fyrir stéttasam-
vinnustefnu, undanslátt og brot á
lýðræði í verkalýðssamtökunum. Þeir
sem við kölluðum hægri- og miðju-
menn mæltu gegn ályktuninni einkan-
lega á þeirri forsendu, að hún fæli í sér
gagnrýni á eigin flokksbræður í verka-
lýðsforystunni, væri sem sé innanfé-
lagsmál, sem ekki ætti að koma fram í
opinberri ályktun. Vinstri menn vildu
láta sverfa til stáls.
Nýi meirihlutinn setti sér það mark-
mið, að Fylkingin tæki til óspilltra
málanna að vinna sjálfstætt að þýðing-
armiklum verkefnum sósíalísks flokks,
verkefnum sem Sósíalistaflokkurinn
og Alþýðubandalagið hefðu lagt á
hilluna. Samtökin hófu sjálfstætt að
einbeita sér að starfi, sem annars vegar
miðáði að nýsköpun og eflingu verka-
lýðssamtakanna og hins vegar að
baráttu gegn hemum og Nato í tengsl-
um við stuðningsstarf við Þjóðfrelsis-
fylkinguna í Víetnam. Hafin var útgáfa
Víetnamdreifiritanna, hafinn undir-
búningur Reykjavíkurgöngunnar ’67
gegn her og Nato og stríðsrekstri
Bandaríkjanna í Víetnam, tímaritið
Neisti hóf göngu sína á nýjan leik með
viðamiklu blaði fyrir 1. maí ’67,
helguðu gagnrýni okkar á verkalýðs-
forystuna.
Árekstrar við Alþýðubandalagið -
Sósíalistaflokkinn fóru vaxandi.
Reykjavikurgangan 67 varfarin ítrássi
við tilmæli og kröfur þeirra. Annar
harður árekstur var fyrir þingkosning-
arnar 67, þegar Fylkingin neitaði að
styðja sentristana í Flokknum gegn
kröfum Hannibalista um fleiri sæti á
framboðslistanum, nema sentristar
samþykktu fyrst skipulagsbreytingar,
sem fælu í sér, að Alþýðubandalagið
yrði samfylking með félagsaðild. Haust-
ið 1969 lokaði Þjóðviljinn fyrir síðu
Fylkingarinnar í blaðinu (sem þó hafði
verið rækilega ritskoðuð), en þá var
hafinn mánaðarleg útgáfa Neista í því
formi, sem hann er nú. Um svipað leyti
náði Bandalagið húsnæðinu ofan af
Fylkingunni. Einu tengslin, sem eftir
voru var aðild margra Fylkingarfélaga
að Bandalaginu, sem það lét viðgang-
ast þar til eftir 1974.
Sú gífurlega gróska, sem varð í starfi
Fylkingarinnar út á við og samherja
hennar á árunum eftir ’66, skipulagn-
ing fjölda hópaðgerða, sem náðu
jafnvel stigi fjöldaaðgerða og gerði
Fylkinguna þekktari í þjóðfélaginu en
hún hefur nokkru sinni verið fyrr eða
síðar, var auðvitað nátengd þeirri
grósku vítt um heimsbyggð í andkapí-
talískri og andheimsvaldasinnaðri bar-
áttu á þessum árum, sem stundum er
kennd við stúdentauppreisnina.
En sóknin var ekki óslitin. Þau
langreyndu sannindi voru staðfest rétt
einu sinni, að framsókn verkalýðsafl-
anna er ekki eingöngu háð vilja og dug
byltingarsinna, heldur og ekki síður
hlutlægum skilyrðum hins þjóðfélags-
lega umhverfis. Sóknarmöguleikarnir
tóku enda. Aðgerðatímabilið íjaraði út
eftir hápunkt sinn um áramótin ’68-’69
á einum til tveimur árum. Nú var að
meta reynsluna, efla innsæið í framtíð-
ina, móta heilsteypta baráttustefnu,
sem tæki til allra þátta starfsins, búa sig
undir að geta nýtt næsta pólitíska
kreppuástand heimsauðvaldsins betur.
Umræða um
stefnumótun
Pólitískar umræður í Fylkingunni
og nágrenni hennar voru vissulega
fjörugar á aðgerðatímabilinu. Menn
höfðu vísað á bug leiðsögn Sósíalista-
flokksins og Alþýðubandalagsins, vís-
að á bug leiðsögn Sovétflokksins og sú
gagnrýni varð víðtækari er á leið
aðgerðatímabilið. Umræðurnar voru
undir áhrifum „hinnar nýju vinstri
hreyfingar", anarkisma, kúbönsku
byltingarinnar, menningarbyltingar-
innar í Kína eins og fjölmargir bylt-
ingarsinnar skynjuðu hana þá, og
síðast en ekki síst undir áhrifum skoð-
ana, sem ættaðar eru frá 4. Alþjóða-
sambandinu og oft eru kallaðar trot-
skyismi. En umræðan varð ekki til
lykta leidd á aðgerðatímabilinu. Hug-
urinn beindist fyrst og fremst að
framkvæmd hinna nærtækustu verk-
efna. Og svo fundu menn til skorts á
marxískri þekkingu til að geta moðað
úr öllum þeim spurningum og hug-
myndum, sem á döfinni voru.
Fræðslustarfsemi
Eins og áður er getið var viss grund-
vallar fræðslustarfsemi í gömlu æsku-
lýðssamtökunum. Þar var nokkuð
fjallað almennt um greiningu marx-
ismans á auðvaldsþjóðfélaginu, heims-
spekilegar rætur marxismans og um
það þjóðfélag sósíalismans, sem skyldi
leysa auðvaldsskipulagið af hólmi. Það
sem á vantaði var baráttuleiðin.
Hvernig heyjum við baráttuna í dag
með tilliti til þess markmiðs okkar að
koma á sósíalisma? Er það ekki líka
svo, að margir þeirra, sem telja sig sósí-
alista eru það helst í andanum, í
draumnum, en í hinni daglegu reynd
aðlaga þeir sig að leikreglum hins
ríkjandi skipulags, en líta á sósíalism-
ann sem verkefni framtíðarinnar?
Menn gerðu sér grein fyrir göllum hins
fyrra námsstarfs, hvað þetta snerti. Nú
var stefnt að námsstarfi í leshringjum í
tengslum við ákveðin meiri háttar póli-
tísk verkefni, sem samtökin stóðu
frammi fyrir. Þetta seig áfram hægt og
tregt. Og nú var boðið upp á nýja
aðferð og „fljótvirkari”.
Maóískir leshringir tóku að streyma
inn í landið einkum frá Svíþjóð og
Noregi. Hlutverk þessara leshringja-
rita var að gera menn hratt og kerfis-
bundið að kjaftagleiðum „marxistum"
(maóistum), sem ættu svör á reiðum
höndum við hinum vanalegustu al-
mennu spurningum, sem upp kæmu.
Þetta var gert með ákveðnu kaflavali
úr ritum, sem vísað var til, ákveðinni
niðurröðun kafianna, með klausum í
leshringnum sjálfum, sem innihéldu
ákveðnar túlkanir á umræddum köfl-
um, sem og með leiðandi spurnmgum.
Þótt Fylkingarfélagar hefðu yfirleitt
illan bifur á uppbyggingu og aðferð
þessara leshringja, þá þótti þeim mörg-
um rétt að nota þá, ef það væri gert á
gagnrýninn hátt, og var byggður upp
ítarlegur leshringur á árunum '10-12,
sem vissulega innihélt ýmsa af göllum
maóistaleshringanna, þótt langt væri
frá, að hann væri eins pólitískt for-
heimskandi og þeir.
Um áhrif maóismans
Fyrstu frumstæðu viðbrögðin við
hinni andkapítalísku uppsveiflu kring-
um ’68 voru víða stofnun og efling
maóískra flokka, aðallega þó hér nyrst
í Evrópu, þar sem hefð 4. Alþjóða-
sambandsins og skyldra strauma var
ekki fyrir hendi. Menn urðu að gera
upp við rússneska flokkinn, og það var
auðveldast með því að falla í faðm
þeirra, sem háværast gagnrýndu hann,
þ.e.a.s. Kínaflokksins. Menn þurftu
ekki einu sinni að gera pólitískt upp við
rússneska flokkinn, einungis að skipta
um forysturíki.
Maófrelsaðir stúdentar tóku að
streyma inn í landið frá Skandinavíu
um 1970. Litu sumir þeirra við hjá
Fylkingunni, en fannst engin regla vera
á meðvitundinni þar og stofnuðu þau
samtök, sem nú heita KFÍml. f ljóma
sólguðsins yfir Peking hlutu þeir
skjótan frama í fyrstu. En skandínav-
ískir maóistar tóku nú að klofna.
Margir þeirra, sem hingað komu næstu
eitt tvö árin voru úr öðrum armi en þeir
sem fyrir voru og gátu ómögulega verið
í sama flokki. Töldu þeir ekki von-
laust að gera mætti Fylkinguna að
Maóflokki og gengu í hana.
Það var því sterkur þrýstingur á
Fylkinguna, bæði að utan og innan í
átt til maóisma á árunum '10-14, og
oft hart deilt. Maóisminn hafði þó ekki
stórvægileg áhrif á ytra starf Fylking-
arinnar á þessum árum. Maóisminn
hefur oft getað hrifið til sín einkum
pólitískt reynslulaust fólk. Pólitísk
reynsla þorra Fylkingarfélaga dugði til
að standa gegn meiri háttar áhrifum
hans.
Ekki er þó að vita, hvað skeð hefði á
lengri tíma, hefðu ört vaxandi áhrif 4.
alþjóðasambandsins ekki náð til ís-
lands á þessum árum. Það urðu smám
saman einarðir stuðningsmenn 4.
alþjóðasambandsins annars vegar og
maóismans hins vegar, sem mynduðu
hina tvo póla umræðunnar. í umræð-
um á sumarráðstefnu Fylkingarinnar
1974 urðu maóistar undir. Og þrátt
fyrir það, að þeir fengju tryggingu fyrir
því að geta haldið áfram starfsemi sinni
innan Fylkingarinnar, og komið skoð-
unum sínum á framfæri í Neista,
ákváðu þeir að yfirgefa Fylkinguna og
stofnuðu EIKml.
Inngangan í
4. alþjóðasambandið
Árið 1976 samþykkti svo þing Fylk-
ingarinnar einróma að sælria um aðild
að 4. alþjóðasambandinu. Egheforðið
var við það, að sumir telja þessa
ákvörðun endurspegla skyndileg hug-
hvörf eldri Fylkingarfélaga. Svo er þó
alls ekki. Stefna 4. alþjóðasambands-
ins veitti einfaldlega svör við mörgum
mikilvægum spurningum, sem menn
höðfðu spurt sig, svör, sem uppfylltu
kröfur þeirrar pólitísku reynslu, sem
menn höfðu gengið í gegnum. Enda er
það svo, að langflestir virkir félagar
Fylkingarinnar frá tímabilinu ’67-’71
eru nú annað hvort virkir félagar í
Fylkingunni eða stuðningsmenn henn-
ar, maóistarnir, sem út fóru 1974 höfðu
komið inn sem sannfærðir maóistar
eftir 1972.
Þátttaka Fylkingarinnar í 4. Al-
þjóðasambandinu þýðir auðvitað eng-
an veginn að nú sé stefna hennar
endanlega mótuð og leiðin vörðuð.
Fylkingin er nú eftir því sem tök eru á
þátttakandi í almennri stefnuumræðu
4. Alþjóðasambandsins, sem fram fer
um allan heim. Segja má að stefnu-
umræða i Fylkingunni og nánasta
umhverfi hennar fyrir 1975 hafi mjög
einkennst af því að taka afstöðu til
almennra grundvallaratriða. Árin eftir
1975 hafa meir einkennst af greiningu á
íslenska auðvaldsskipulaginu og mót-
un stjórnlistar og verkefna byltingar-
aflanna á íslandi í tengslum við starf í
verkalýðshreyfingunni, hreyfingu her-
stöðvaandstæðinga, kvenfrelsisbarátt-
unni o.s.frv.
Fylkingin í dag
Það efast sjálfsagt einginn um, að
Fylkingin er ósköp fáliðuð samtök.
Sem æskulýðssamtök Sós. flokksins
var hún örugglega miklu fjölmennari
alla tíð. Þótt styrkur Fylkingarinnar
verði mældur í þeim þjóðfélagslegu
áhrifum, sem hún hefur á hverjum tíma
fremur en í liðsfjölda, þá leggjum við
samt mikla áherslu á það nú að
félögum fjölgi í samtökunum og
eygjum reyndar talsverða möguleika til
þess.
Okkur hefur gjarnan verið legið á
hálsi fyrir, að við sinntum ekki nægi-
lega skólunarstarfi til að gera inn-
göngu nýrra félaga mögulega. Sjálfsagt
er eitthvað til í þessu. Valið milli þess,
sem beinist að innri uppbyggingu
samtakanna og þátttöku í öðrum
pólitískum verkefnum í þjóðfélaginu er
oft erfitt í fáliðuðum samtökum. Sem
lið í að eíla grundvallarfræðslustarf
hafa Fylkingarfélagar nú hafið viða-
mikla bæklingaútgáfu. Mikilvægasta
fræðslustarfið innan Fylkingarinnar
fer fram í hópum innan samtakanna í
tengslum við hin ýmsu pólitísku
verkefni þessara hópa.
Ég ætla ekki að leggja hér mat á póli-
tíska stöðu Fylkingarinnar nú. Þó vil
ég segja, að mér finnst greinilegt, að
Fylkingin nýtur nú mjög vaxandi
trausts meðal vinstri manna á þýðing-
armiklum sviðum pólitískrar baráttu.
Þetta á við meðal virkra baráttumanna
innan verkalýðssamtakanna, meðal
herstöðvaandstæðinga og í kvenfrelsis-
hreyfingunni. Þetta á sér rætur í því, að
mörgum hefur orðið ljósari kratismi og
stéttasamvinnustefna Alþýðubanda-
lagsins, sem og því að greining Fylk-
ingarinnar á þjóðfélagsástandinu og
stöðu stéttanna hefur reynst haldgóð
og baráttulína Fylkingarinnar fengið
aukna tiltrú í rás reynslunnar. Þetta
hefur ekki komið fram í fjölgun Fylk-
ingarfélaga enn þá, en er gífurlega
mikilvægt samt.
Ragnar Stefánsson.

Frá œskulýðssamtökum Sósíalistqflokksms
til Fylkingar byltingarshmaðra kommúnista
►
S
4