Neisti - 18.12.1978, Blaðsíða 7

Neisti 13. bls. 1978 bls. 7
Goðgá í Kina
Ferðamenn sem heimsótt hafa Kína
að undanförnu segja gjarnan merki-
legar sögur af ólíkindalegu hátterni
alþýðu þar í landi. Ein sagan segir frá
því að leiðsögumenn eigi það nú til að
svara spurningum um hina alræmdu
klíku fjórmenninganna með því að
lyfta upp fimm fingrum. Með þessu
hljóðláta tákni vilji þeir segja að rétt-
ara sé að tala um klíku fimmmenning-
anna. Sá fimmti er Maó tse-tung.
Gagnrýni á Maó fer nú mjög í vöxt
í Kína. Svo langt gengur hún að sumir
eru farnir að ræða það í alvöru að brag-
inn forni verði afíirópaður sem hug-
myndafræðilegur vegvísir. Ljóst er að
veggspjaldaherferð er hafin honum til
höfuðs, veggspjaldaherferð sem jafn-
framt speglar átök í höfuðbúðum
Kommúnistaflokksins.
Gagnrýnin er raunar ekki bundin við
veggspjöldin ein, heldur hefur kín-
verska pressan tekið þátt í herferðinni
auk þess sem maóhollir forystumenn
hafa fengið að fjúka. í fyrstu var ein-
ungis óbeinlínis vikið að Maó, en hægt
og hægt hafa spjótalögin nálgast hans
guðlegu persónu. Mestu púðri hefur
verið eytt á menningarbyltinguna og
að sjálfsögðu helstu fulltrúa hennar
„klíku fjórmenninganna". Þann 15.
nóv. síðastliðinn gerðist það svo að
blaðið Kwangming Jih Pao í Peking
réðist á grein þá eftir Yao Wen-yuan,
serh talin er hafa verið kveikjan að
menningarbyltungunni, og nefndi
greinarkornið „afturhaldssamt merki
um að koma á fót fasisku einræði“.
Þegar haft er í huga að Maó hefur lýst
því yfir að hann hafi staðið á bak við
grein Yaos má ljóst vera að hérervikið
að forsöngvaranum sjálfum. Enda
hver ætti hin „fasíska einræðisstjórn"
að vera önnur en stjórn Maó tse-tung?
V eggspjaldaherferðin
Undarlegra grasa kennir á vegg-
spjöldum. Bifvélavirki einn lét frá sér
fara þann 17. nóv. eftirfarandi hug-
vekju um atburðina á Torgi hins himn-
eska friðar í apríl 1976: „ Veghaþess að
hugsun Maós formanns var háspekileg
orðih á gamalsaldri og vegna margra
annarra hluta studdi hann kliku fjór-
menninganna við að lyfta höndum
þeirra til höggs gegn félaga Teng
Hsiaó-ping." Og síðar: „Fyrst notuðu
þeir (fjórmenningarnir) hönd Maós til
að slá niður fulltrúa hinnar kínversku
öreigabyltingar, félaga Teng Hsiaó-
ping. Þelta kemur skýrt fram í ályktun
miðstjórnar flokksins sem borin var
fram af Maó og gerð lýðum Ijós þá
fljótlega. Að þessu loknu hófu þeir
öflugar kúgunaraðgerðir sem beindust
gegn byltingarsinnuðum framverði
hinnar byltingarsinnuðu alþýðu alls
landsins. “
Þann 20. nóv. birtist svo veggspjald
þar sem sagði m.a. að Maó hefði veríð
slitinn úr tengslum við raunveruleik-
ann seinasta stjórnarár sitt oe stjórnað
landinu með , fjölskyldubundnu fas-
isku einrœði". Sama dag var Hua Kou-
feng gagnrýndur í fyrsta skipti á vegg-
spjaldi. Og þann 21. nóv. er sett upp
veggspjald þar sem krafist er rann-
sóknar á kúgunaraðgerðunum á Torgi
hins himneska friðar 1976. Þar er þess
og krafist að „þeir sem bera ábyrgð á
kúgunaraðgerðunum og yfirhilming-
unum í sambandi við þœr . . . verði
dregnir fyrir dómstóla". Einn hinna
ábyrgu er Hua Kuo-feng.
Torg hins himneska
friðar
Af veggspjaldaherferð þessari virð-
ist mega draga mjög ákveðnar álykt-
anir um stefnu kínverskra stjórnmála
þessa dagana. Það er ljóst að atburð-
irnir á Torgi hins himneska friðar 1976
eru enn þungamiðja umræðnanna. At-
burðirnir þar voru í meginatriðum þeir
að hópur manna, sennilega fylgismenn
Tengs, safnaðist saman á torginu undir
því yfirskini að þeir væru að syrgja Sjú
En-læ. Ljóst er að fleiri aðilar, þ.á m.
andstæðingar Kommúnistaflokksins,
komu einnig á vettvang og settu m.a.
fram kröfur um aukin lýðréttindi. Her-
Wang Li-shan.
Hvassir á brún
við hefjum sverðin úr slíðrum
Við syrgjum við undirleik ýlfrandi djöfla.
Er við grátum, heyrum við varganna hlátra.
En blóð okkar rennur í minningu fallinnar hetju.
Hvassir á brún við hefjum sverðin úr slíðrum.
Kína er ei lengur það forneskju Kína.
Alþýðan kastaði af sér heimskunnar oki.
Til góðs að eilifu fallið er Chin Shih Huangs lénsveldið.
Við trúum á stórbrotnar kenningar Marx og Lenins.
Þeir frœðimenn fari til dárans sem draga úr þeim mátt.
Vegna hins eina og hins sanna Marxisma-Lenínisma
óttumst við hvergi um líf okkar né okkar hjartablóð.
Og þegar hinn nýi dagur Kina úr öskunni rís,
komum við aftur hingað dreypifórnir að fcera.
Kvæði þetta sem er eftir rafvirkjann Wang Li-shan var skrifað á Torgi hins
himneska friðar í apríl 1976. Tvennt þarf skýringar við. Talað er um fallna hetju.
Þar er átt við Sjú En-læ. Mikilvægt til skilnings á kvæði þessu er að nafn fyrsta
einvaldskeisara Kínaveldis Chin Shih Huangs hefur oft verið notað sem heiti á
Maó af áróðursmeisturum hans.
Kvæðið þótti á sínum tíma mjög róttækt og var að sjálfsögðu bannað en barst
neðanjarðar um gjörvalt Kína. Það var fyrst birt opinberlega 11. nóv. 1978.
inn var sendur á staðinn til að stöðva
allar aðgerðir og margir voru hand-
teknir. Það er einnig ljóst að þessir
atburðir urðu til þess að Teng var
sviptur öllum metorðum um tíma og í
framhaldi af því var Hua gerður að
forsætisráðherra. Það er því óneitan-
leg staðreynd að Hua er sá maður sem
mest hefur hagnast á hinum títtnefndu
kúgunaraðgerðum, og þetta nota Teng
og fylgismenn hans sér til framdráttar í
baráttunni um völdin.
Viðkvæmni Hua og flestra annarra
forystumanna í Kína gagnvart atburð-
unum á Torgi hins himneska friðar
sjást best af því að það tók þá hátt á
annað ár að láta hina handteknu lausa
(raunar voru þeir ekki látnir lausir fyrr
en fimm mánuðum eftir að Hua varð
formaður Kommúnistaflokksins. Þeg-
ar nú kröfur koma fram um að þeir sem
áttu þátt að kúgunaraðgerðunum sæti
ábyrgðar gerða sinna, er vegið að stöðu
Hua.
Ljóð og lýðréttindi
Hin nýja æskulýðsfylking Komm-
únistaflokksins hefur tekið að beita sér
mjög í málefnum þessum. Nýlega hélt
hún sitt fyrsta þing og hyllti þar mjög
fyrrverandi fanga sem teknir höfðu
verið fastir á Torgi hins himneska frið-
ar. Þeim var einkum talið það til gildis
að þeir höfðu neitað að gagnrýna Teng
og höfðu að eigin sögn komið á torgið
til að afhrópa ríkisstjórnina undir
forystu fjórmenninganna.
Þá hafa kínverskir fjölmiðlar tekið
að birta ljóð þau sem skrifuð voru upp
á hinu margumrædda torgi og heiðrað
þannig höfundana. Róttæk gagnrýni
þeirra á skriffinnskuveldið gengur
lengra en flest annað sem ritað hefur
verið í Kína. Kunnast þessara ljóða er
vafalaust Hvassir á brún við hcfjum
sverðin úr slíðrum. En það er frægast
fyrir þessar ljóðlínur:
Kína er ei lengur það gamla
forneskju Kina.
Alþýðan kastaði af sér
heimskunnar oki.
Til góðs að eilífu fallið er
Chin Shih Huangs lénsveldið.
Á yfirborðinu má kvæðisbrot þetta
virðast sakleysislegt. En í reynd eru
mjög mikilvægir punktar í því. Hér er
nafn hins forna einvalds Chin Shih
Huangs afar mikilvægt til skilnings á
kvæðinu. Það vill nefnilega svo til að
áróðursmeistarar Maós notuðu oft
nafn þessa fyrsta einvaldskeisara sem
heiti á Maó. Gagnrýninni er því ekki
einungis beint að öllu valdi heldur
einnig sérstaklega að Maó.
Það er engin tilviljun að hetjunum
frá Torgi hins himneska friðar er
sýndur slíkur sómi nú. Veggspjalda-
herferðin sem í gangi hefur verið í Kína
er ekki á sama hátt miðstýrð að ofan og
svo margar herferðir liðinna ára. Hún
er að vísu upphaflega hluti af ætlun
Tengs til að efla völd sín í skrifræðinu.
En margar kröfurnar sem birtast eru
greinileg tjáning á dýpstu þrám fjöld-
ans og ganga mun lengra en Teng hefur
ætlað. Hér er um að ræða kröfur um
einföldustu mannréttindi, en eins og
Amnesty International hefur bent á eru
þau fótum troðinn í Kína. Að sögn
samtakanna hafa þau vitneskju um að
slíkur fjöldi pólitískra fanga sé þar í
landi að ómögulegt sé að koma á þá
tölu. Ýmis atriði sem þykja sjálfsögð
réttindi í vestrænum auðvaldsríkjum
finnast ekki í kínverskum lögum. Rit-
skoðun hefur verið þar og er enn, þótt
eitthvað haíi verið slakað á, og almenn
skoðanakúgun fer fram í skjóli lag-
anna. Kröfurnar sem birst hafa á
Lýðréttindaveggnum svonefnda við
Hsi Tan stræti í Peking benda eindreg-
ið til þessa lýðræðisskorts. En þar var
m.a. að finna þessa yfirlýsingu:
„ Við getum ekki þolað að mannrétt-
indi og lýðræði séu slagorð vestrænna
burgeisa einna á meðan öreigar austur-
landa eiga einungis að láta sér nœgja
einræði. “
Vestrænir fréttamenn segja fjöldann
ræða óskir sínar opinberlega: „Hvern-
ig stendur á því að á vinnustöðum
okkar hefur fólkið leyfi til að velja sér
leiðtoga, en hefur ekkert um val for-
ystumanna þjóðarinnar að segja?" Jafn
vel æskulýðurinn í Kommúnistaflokkn-
um hefur dirfst að birta ákveðnar
lýðræðiskröfur í málgagni sínu, Æsku
ÍCína: „ Öll lýðréttindi ættu að vera séti
nákvœmlega og skiljanlega fram í
lögum sem fylgt væri eftir. Rétturfólks
til að kjósa, reka og hafa eftirlit með
opinberum embœttismönnum ogstjórn-
endum œtti að vera tryggður. Full-
trúar fólksins ættu að vera kosnir
leynilegum kosningum, og mál er að
breyta því ástandi þarsem fjöldinn veit
ekki einu sinni hverjir fulltrúar þeirra
eru, hvað þá að hann haft hugmynd um
gjörðir þeirra eða sjcoðanir."
Teng bremsar
Ekki verður betur séð en að hreyf-
ing sé í burðaliðnum í kínversku
samfélagi, hreyfing sem krefst aukinna
lýðréttinda. Á slíkri frelsisöldu hyggst
Teng Hsiaó-ping fleyta sér. Hann og
fylgismenn hans innan skrifræðisins
voru andstæðingar ofríkisstjórnar
Maós og fórnarlömb hennar. Þess
begna getur hann búist við stuðningi
fjöldans enda hefur hann stillt sér upp
sem verjanda lýðréttinda. En þetta er
honum nauðsynlegt til að fá lýðinn til
að standa með sér í hinum nýju
efnahagsaðgerðum.
Á hinn bóginn kennir sagan okkur
að hætta er á því að veldi skriffinn-
anna sé í hættu þegar lýðræðiskröfur
gerast háværar. Þetta veit Teng ósköp
vel og hefur því þegar gripið til
ráðstafana svo að lýðurinn standi ekki
úpp í hárinu á skriffinnunum. Þann 1.
des. birtist hann opinberlega við hlið-
ina á Hua, um sama leyti voru sett upp
veggspjöld þar sem krafist er að árás-
umjá Maó verði hætt. Með þessu vill
Teng greinilega segja að nú sé komið
nóg. JÞannig er hann í þeirri einkenni-
legu aðstöðu að vera í senn verjandi
Maós og jafnframt sá sem kom vegg-
spjaldaherferðinni af stað.
Vinsældir Tengs eru miklar um
þessar mundir svo að líkindi eru til þess
að mjögdragi úr mátti þeirra sem harð-
astir hafa verið í kröfugerð sinni. En
þagna þeir? Það hlýtur að teljast
ósennilegt. Þegar hefur Teng verið
gagnrýndur á veggspjaldi fyrir athæfi
sitt: „Þú getur neytt fjöldann á ný til
þagnar, en þdð mun ekki leysa neitt."
Hvernig sem á málin er litið er víst að
mikill hluti kínverks háskrifræðis
skelfur um þessar mundir. Margir í for-
ystu Kommúnistaflokksins bera á-
byrgð á margumræddum frelsisskerð-
ingum. Á tímabili því sem nú fer í hönd
má búast við að fjöldinn láti ekki
staðar numið við kröfugerðina eina.
SÞH.
Breskir verka
menn sprengja
launastefnu
stjórnarinnar
Nýverið lauk verkfalli því í Ford-
verksmiðjunum í Bretlandi, sem sagt
var frá í 11. tbl. Neista. Vannst fullur
sigur verkamanna í því. Þeir sendu
launastefnu ríkisstjórnarinnar lengst
út í hafsauga, en hún er m.a. fólgin í
því, að laun hækki ekki um meira en
sem svarar 5%. Sú krafa verkamanna
sem fram náði að ganga hljóðaði upp á
12-15% launahækkun með meiru.
Þessi sigur hefur rutt brautina fyrir
samskonar kröfur meðal verkamanna
annars staðar í breska bllaiðnaðinum
t.d. hjá Leyland og Chrysler.
En rikisstjórn Verkamannaflokks-
ins er ekkert yfir sig hrifin af þessum
hamagangi „umbjóðenda“ sinna. Hún
hefur ákveðið að grípa til refsiaðgerða
gegn Ford fyrir slaka frammistöðu,
með þvíað stöðva öllopinberviðskipti
við fyrirtækið og hætta hvers kyns
fyrirgreiðslu til þess. Mun það koma
sem hvatning til annarra fyrirtækja í
Bretlandi að standa sig beturíslagnum
við verkamenn.
Ríkisstjórnin mun þó ekki eiga sjö
dagana sæla á næstu mánuðum er hún
gengur erinda borgarastéttarinnar og
reynir að bæla virkni þessara eitil-
hörðu baráttumanna. Þar munu ítök
flokksins í verkalýðshreyfingunni ekki
koma að neinu gagni því að allar
aðgerðir verkamannanna eru óháðar
skriffinnunum. Það er ein forsendan
fyrir sigri verkamanna og þeir gera sér
ábyggilega grein fyrir því.
Molli.
Morðingi
Trotskýs
dauður
Morðingi Trotskýs Ramón Mercad-
er (öðru nafni Jacques Mornad eða
Frank Jacson) lést úr krabbameini í
Havana á Kúbu 18. október síðastl.
Enginn vafi er á því að Mercader
starfaði á vegum sovésku leyniþjónust-
unnar GPU (nú KGB) og framdi
morðið samkvæmt fyrirmælum Stal-
íns, guðföðurs sjálfs.
Mercader var dæmdur til tuttugu
ára fangelsisvistar í Mexikó fyrir
morðið og var látinn laus 6. maí 1960.
Tékkóslóvakíska stjórnin lét honum
þá í té diplómatavegabréf og dvaldist
hann síðan í Prag fram undir 1968 en
eftir það i Moskvu, þangað til hann fór
til Kúbu fyrir u.þ.b. fimm árum.
Mercader var fæddur í Barcelona á
Spáni árið 1914. Hann barðist með
kommúnistum í spænska borgarastrið-
inu. Árið 1936 er talið að hann hafi
verið genginn í þjónustu GPU og árið
eftir fer hann til Moskvu, þar sem hann
var þjálfaður í njósnum og hryðju-
verkum. Árið 1940 kom hann svo til
Mexikó, þar sem honum tókst, með
því að þykjast vera stuðningsmaður
Trotskýs, að koma sér í kynni við hann
með alkunnum afleiðingum.
Eftir að Mercader safnaðist til feðra
sinna nú í haust hafa allskonar sögur
komist á kreik. Má þar nefna að þýska
vikuritið der Spiegel fullyrðir þann 6.
nóvember síðastl. að Mercader hafi
verið að rita sjálfsævisögu sína sem
hann hugðist koma til útgáfu á Vestur-
löndum, áður en hann fluttist til Kúbu.
Þá fullyrðir blaðið að hann hafi
stutt umbótaviðleitni Dubceks svo og
sovéska andófsmenn.
Manuel Aguiler Mora, leiðtogi
Byltingarsinnaða verkamannaflokks-
ins í Mexikó sem er deild IV. Alþjóða-
sambandsins, sagði við andlát Merc-
aders: „Mercader var einn af þorpur-
um Staltns, launmorðingi sem þegar
hafði vakiðgrunsemdir Trotskýs. Dvöl
Mercaders i Sovétrikjunum og Tékkó-
slóvakiu sýnir að Trotský hafði rétt
fyrir sér, erhann héltþvifram að Stalin
sœktist eftir lift sinu. “
Heimildir: Trotsky a Documentary
Interc. press/Inprecor
S.Hj.