Verklýðsblaðið - 10.02.1936, Blaðsíða 2

VERKLtÐSBLAÐIÐ
Verkamannafélag Akureyrar
1906-1936
»Réttarbætur« fyrír alpýðuna
frá iiæstu fardögum. Skriílega til-
Verkamannafélag Akureyrar er
eitt af elztu verklýðsfélögum
landsins og hefir haft mikla þýð-
ingu í verklýðshreyfingu íslands.
Það hefir í 30 ár staðið sem sverð
og skjöldur verkalýðsins á Akur-
eyri og sífellt einna fremst í
stéttabaráttu og stéttasamtökum
verkalýðsins á landinu.
Fyrir atbeina þessa félags var
fyrsti verklýðsfulltrúi settur inn
í bæjarstjórn á Akureyri. Þetta
félag mun hafa verið 8. félagið,
sem gekk í Alþýðusamband ís-
lands, — en það gekk inn 1918.
Verkamannafél. Akureyrar studdi
einnig útgáfu blaðsins „Dags-
brún“. Það gekkst fyrir stofnun
„Verklýðssambands Norðurlands"
1925. Það stóð í Krossanesverk-
fallinu 1930 með Glerárþorpsfé-
laginu.
Glæsilegast sýndi Verkamanna-
félag Akureyxar styrkleika sinn
1933 í Novudeilunni, þegai’ vegið
var að því úr öllum áttum og
hægri foringjar Alþýðuflokksins
frömdu einn versta glæp, er þeir
hafa drýgt, klufu þetta verka-
mannafélag og stofnuðu nýtt. Það
var tilgangur þeirra þá, að ná
samningum við bæjarstjórn og at-
vinnurekendur og lækka kaupið.
einu hljóði eða gegn 1—3 atkv.
Ennfremur var svohljóðandi til-
laga samþykkt á Stokkseyri með
öllum greiddum atkv. gegn 2:
„Ftmdurinn telur bráða nauðsyn
bera til, að allir þeir tlokkar, sem
látæk alþýöa hetir fylkt sér á bak
við: Framsóknarflokkurinn, Alþýðu-
liokkurinn otj Kommúnistaflokkur-
inn, fari að dæmi franskrar alþýðu
og hafi sem traustast samband sín
á milli til að spyrna sameiginlega
gegn sívaxandi fasistahættu".
Svohljóðandi tillaga var sam-
þykkt á báðum fundunum:
„Fundurinn krefst þess af rikis-
Ktjórainjv.. að fangar á Látla-Hrauni
seu ekki iátnir taka vinnu frá frjáls-
um verkamönnum, eins og viðgeng-
ist hefir undanfariðu.
Á Stokkseyri voru einnig sam-
þykktar svohljóðandi tillögur:
„Funuuiinn lýsir megnri óánægju
sinni á toliahækkunum þeim á nauð-
synjavörum alþýðu, er samþykktar
voru á siðasta þingi og telur þær
skýlaust brot á loforðum jxeim, er
stjómarflokkarnir gáíu fyrir siðustn
kosningar". (Sarnþ. tnnð öllum jfr.»
atkv. ífegii 4).
„Fundurinn krefst þess af þing-
mönnum kjördæmisins og stjómar- |
flokkunum að fella hið væntanlega
vinnulöggjafarfrumvarp, sem leiðir
af sér skerðingu á frelsi verklýðs-
félaganna og afnemur verkfallsrétt-
inn“. (Samþ. muð öllum gr. atkv.).
Á Eyrarbakka kom ennfremur
fram þessi tillaga:
„Fundurinn skorar á þingmenn
kjördæmisins að beita sér fyrir því
við ríkisstjómina að kaupgjald í
vegavinnu verði hækkað í 1 kr. um
klukkustunrl11. (Samþ. i einu hljóði).
En styrkleiki Verkamannafélags
Akureyrar var nægur til að
hindra slíkt. Bæjarstjómin varð
að viðurkenna Verkamannafélag
Akureyrar, sem samningsaðila og
ganga að kröfum þess.
Sem árangur af hinni ágætu
baráttu, sem Vkmfj. Ak. hefir
háð, er nú kaup verkamanna á
Akureyri, eitt hið hæsta á land-
inu, t. d. kaup í skipavinnu 1.40
um klst.. Sýnir það bezt hve
sterkur verkalýður Akureyrar
væri og hver kjör hann gæti
skammtað sér, ef hin svívirðilega
klofning Erl. Fr. hefði ekki verið
gerð.
Verkamannafélagið á mikla
sjóði, sjúkrasjóð, er nemur yfir
10 þús. kr. og hefir mikið af hon-
um í húseign sinni á Akureyri.
Núverandi formaður félagsins,
Sigþór Jóhannsson, er verkamað-
ur, sem áunnið hefir sér tiltrú og
vinsældir alls verkalýðs þau árin,
sem hann hefir skipað formanns-
sæti.
Beztu óskir um sigursæla bar-
áttu í framtíðinni eins og á und-
anfömum þrjátíu árum, — fylgja
Verkamannafélagi Akrueyrar frá
öllum róttækum verkalýð inn á
fjórða áratuginn.
Þingmönnum mun heldur hafa
brugðið í brún, er þeir mættu
þannig löguðu áliti í hinum krat-
isku verklýðsþorpum, og ekki
urðu vonbrigðin minni uppi í
sveitunum og þó sérstaklega á
þingborg i Hraungerðishreppi. Þar
mættu þeir hvössum árásum frá
fél. Gunnari Benediktssyni, sein
mættur var þar fyrir hönd flokks-
ius, félögunum Sigurbimi Ketils-
syni og Björgvin Þorsteinssyni og
einnig einum samflokksmanna
sinna, Bimi Einarssyni, bónda á
Neistastöðum. Bjöm var einn af
fulltrúum Framsóknarflokksins á
þingi hans 1933, og rifjaði hann
upp ýmsar ályktanir þess þings
og lagði þær sem tiþögur fyrir
1 fundinn. En þingmennimir brugð-
j ust hinir verstu við og skipuðu
' fundarmönnum að fe|la þessar til-
j lögur síns eigin flokks, sem flest-
ai' voru samhljóða í höfuðatrið-
um þeim tillögum, sem kommún-
istar báru fram á fundunum niðri
í þorpunum: afnám tolla á nauð-
svnjavörum, hækkun hátekju- og
háeignaskatts, lækkun launa
starfsmanna ríkisins í 8000 kr.
hámarkslaun o. fl. Útkoman varð
sú, að allur fjöldi fundarmanna
sat hjá við atkvæðagreiðslu, með
tillögunum voru 7—11 atkv. og á
rnóti 4—12. Munu þingmennimir
hafa þótzt fara hina verstu út-
reið að fá ekki fleiri atkvæði móti
þessum tillögum af fullu húsi
í öruggasta vígi sínu í sýslunni.
En bændumir em ekki eins fíkn-
ir í að snúast gegn fyrri stefnu
Framsóknarflokksins eins og þing-
menn hans em nú orðnir.
Ámesingur.
Hvað eftir annað hafa verið
gerðar samþykktir, sem banna
kjallaraíbúðir og aldrei hafa verið
haldnar.
Annars var alveg óþarfi að
lanna kjallaraíbúðir í þessum
væntanlegu húsum. Því eins og
kunnugt er fengu „fulltrúar al-
þýðunnar“ á Alþingi, eftir fóra-
lúsa baráttu, án þess þó að dreg-
ið væri af launum þeirra eða bitl-
mgum samþykt lög um íbúðir í
kjöllurum. í lögum þessum eru
sett allskonar ákvæði um hvemig
kjallaraíbúðir skuli vera. Alþýð-
an hrósaði sigri. Kjörfylgi við
þingmenn Alþýðuflokksins hafði
ennþá einu sinni fært hinum
þjakaða lýð stórfelldar réttarbæt-
ur. Húseigandaklíka íhaldsins
varð að lúffa. Löggjafamir höfðu
bannfært allar kjallaraíbúðir og
þeim átti að útrýma eftir settum
reglum á næstu árum. Síðan voru
lögin staðfest af konunginum og
hljóða þannig:
Lög nr. 57, 14. júní 1929.
1. gr.
1 kaupstöðum og kauptúnum,
sem hafa yfir 100 íbúa, má ekki
taka kjallara til íbúðar í húsum
þeim, sem byggð eru hér eftir.
Eigi má heldur gera kjallaraíbúð-
ir í húsum, sem byggð voru áður
en lög þessi öðlast gildi.
2. gr.
1 kaupstöðum og kauptúnum,
sem hafa yfir 100 íbúa, má því
aðeins nota íbúðir í kjöllurum, að
þær fullnægi efirfarandi skilyrð-
um; 1. að kjallarinn sé ekki graf-
inn dýpra í jörð en 1 m. á þeim
hluta, sem íbúðarherbergin eru í,
og gluggar ekki neðar en 25 cm.
frá jörðu. 2. Að allir gluggar í í-
búðarherbergjum viti mót sólar-
átt — frá réttu austri til rétts
vesturs — að eldhúsi og búri frá-
skyldu. 3. Að forgarður, ekki
mjórri en 3 m., greini húsið frá
götunni ef gluggar á íbúðárher-
bergjum kjallaraíbúðar Vita út að
götu. 4. Að öll íbúðin sé raka-
laus, með sæmilegri hitun og um-
gengni.
3. gr.
Bæjarstjóm eða hreppsnefnd
er heimilt að leyfa um stundar-
sakir notkun kjallaraíbúða, sem j
fyrir eru, þótt ekki fullnægi skil-
yrðum 2. gr. Yfir þessar íbúðir
skal halda sérstaka skrá. — Skoða
skal íbúðimar árlega og leiðrétta
skrána samkvæmt því.
4. gr.
1 janúarmánuði ár hvert skal
bæjarstjóm og hreppsnefnd velja
úr þær kjallaraíbúðir, sem lakastar
eru og leyfðar eru um stundarsak-
ir og aldrei færri en einn tuttug-
asta þeirra, og banna íbúð í þeim
l vnningu um bannið skal senda
hiiseiganda og leigjanda hverrar
íbúðar sem bönnuð er, fyrir 14.
febrúar. Skaðabóta verður ekki
krafist fyrir slíkt bann.
5. gr.
Ilvað teljast skuli kjallaraíbúð
eftir lögum þessum, og sker bá
sl.jórnarráðið úr þeim ágreining’.,
að fengnum liHógum hlutaðeigandi
héiáðslæknis og l ygginganefndar,
ef til er.
Þessi lög hafa nú verið 1 „gildi“
í G ár með öllum sínum ströngu
takmörkunum. Kjajlaraíbúðum
fjölgar með hverju ári, og það þó
þær séu bannaðar af bæjarvöld-
unum og lögunum, bannfærðar af
almenningsálitinu o. s. frv. Eng-
inn verður heldur var við að eldri
kjallaraíbúðir séu lagðar niður.
Yfirleitt eru þessi lög þrælbrot-
in í öllum greinum án þess að lög-
reglan, bærinn eða nokkur skipti
sér af því. Enda bera þessi lög
það með sér, að þau hafa aldrei
verið sett til þess að útrýma hin-
um heilsuspillandi kjallaraíbúðum
og skapa verkalýðnum heilnæm-
ara húsnæði, sem sézt bezt á því
að í lögunum eru engin refsiá-
kvæði. Þú getur strax í dag kært
riokkur hundruð húseigendur hér
í bænum, sem hvert einastf
mannsbam veit að hafa brotið
þessi lög, en það ber engan á-
rangur, því það er ekki hægt að
hegna mönnum fyrir brot á lög-
um, sem eiigin hegningarákvæð'
hafa.
I Reykjavík má t. d. ekki vera
kjallaraíbúð í neinu húsi, sem er
byggt eftir 14. júní 1929. Hvað
skyldu vera mörg hundmð hús-
eigendur, sem hafa gerst brotleg-
ir við þetta ákvæði.
Þetta er ljóst dæmi um, hve
lítils virði þær réttarbætur era
verkalýðnum, sem aðeins hafa
fengizt, án allrar baráttu, fyrir
hrossakaup manna, sem hafa
gert sér vald verklýðshreyfing-
arinnar að atvinnu. Slíkum mönn-
um er nóg að berja sér á brjóst
og benda á þessi eða hin lögin,
sem þeir hafi komið á, verkalýðn-
um til hagsbóta, en sem í fram-
kvæmdinni era ekkert nema inn-
antómar pappírsblekkingar. —
Verkalýðurinn má ekki láta sér
riægja að fá samþykkt lög, þvi
þau eru lítils virði, ef verkalýð-
urinn annast ekki sjálfur um að
þeim sé framfylgt. Berjast verð-
ui fyrir því, að í þessi lög verði
sett refsiákvæði, og einnig að sett
verði hámarksleiga á þær kjall-
araíbúðir, sem leyfðar eru um
stundarsakir.
Dóttir mín
Raniiveíg Edda Pálsdóttir
andaðist að Vífílsstöðum p. 8. p. m.
Fyrír mína hönd og annara að-
standenda.
Lára Pálsdóttir