Stúdentablaðið - 01.12.1973, Blaðsíða 3

Þórhildur Ólafs:
6cvKi%ElÍh
Maðurinn og báknið
Ræða flutt á kosningafundi í Háskólabíói 20. okt. sL
Ágætir fundargestir.
Maðurinn og báknið? Já, það
eru einkunnarorð dagsins. Þessi
einkunnarorð hafa lýðræðissinn-
aðir stúdentar valið sér Og það
vissulega ekki út í bláinn. Tími
er kominn til þess að vekja
menn af værum blundi, áður en
þeim mikla feigðarósi er náð.
Hver er máttarstólpi báknsins?
Já hver en ekki hvað. Ekki er
því á þann veg farið, að báknið
standi ekki sér og óstutt. Maður-
inn. Hvar kemur hann inn í
myndina, hverjar eru þarfir hans
og við hvað getur hann unað?
Þegar síðustu leifar þjóð-
skipulags og lífshátta miðalda
hurfu og maðurinn losnaði við
þær takmarkanir, sem þá höfðu
(H UGLEIÐI NG)
Þetta árið mönnuðu íhalds-
stúdentar við háskólann sig til
framboðs til 1. des. nefndar
eftir herfilega útreið í hittið-
fyrra og hjásetu í fyrra. Raunar
höfðu þeir engu að tapa, síðast-
liðin tvö ár hafa þeir tapað
öllum kosningum í HI. Því var
árangur þeirra í nýafstöðnum
kosningum umtalsverður er
hlutu 48% gildra atkvæða.
I þetta sinn tókst íhalds-
stúdentum að fá til lags við sig
fólk sem ekki er tengt Sjálf-
stæðisflokknum en hefur á sér
frjálslyndisblæ. Áróður þeirra
var lævís, samanstóð mestan
partinn af vinstri slagorðum,
undir kjörorðinu Maðurinn og
báknið. Þó svo að kjörfundur
sem á komu um þeirra sem
kusu væri greinilega á bandi
vinstri manna tókst Vökumönn-
um að smala með gamalkunn-
verið til staðar, braut hann af
sér allan hefðbundinn hugsun-
arhátt og byggði sér upp ný
vísindi, sem leyst hafa úr læð-
ingi framleiðsluöfl, framleiðslu-
öfl, sem hafa gjörbreytt öllu
efnahagslífi heimsins og þar
með öllu mannlífi. Ný stjórn-
málakerfi voru sköpuð. Þau
áttu að tryggja frelsi hvers
manns og réttlæti í samskipt-
um manna um alla framtíð.
Þarf að spyrja um árangur þess-
arar sköpunar? Leggja má mat
á einstök afrek á hinum ýmsu
sviðum, og miða þá við, hvern-
ig hvert atriði hafi tekizt í
sjálfu sér, eða miða við mann-
inn sjálfan og það hvernig hon-
um iíði í þessum heimi, sem
um Heimdallaraðferðum væn-
um hóp til að koma á kjörstað
og kjósa án þess að hlusta á
málefnalegar umræður.
Undanfarin ár hefur vandi
einstaklingsins gagnvart stofn-
unum og framleiðslubákni orð-
ið stöðugt meira umræðuefni
í þjóðfélagsvísindum og al-
mennri þjóðfélagsumræðu. Fé-
lagsvísindamenn og dálkahöf-
undar dagblaða hafa þar sótt
hugtök og hugmyndir í smiðju
marxismans. Marx fjallaði, að-
allega í æskuritum sínum um
firringuna og grundvallaði nú-
tíma notkun þess hugtaks í vís-
indum og almennri umræðu.
Maðurinn gerir sér ekki grein
fyrir stöðu sinni og verður því
framandi fyrir sjálfum sér. Firr-
ing gemr verið trúarlegt fyrir-
brigði, pólitískt og efnahags-
legt. Þannig er ríkið handhafi
með nokkrum rétti má segja
að hann hafi sjáifur skapað.
Framleiðslutæki og fjármál
stjórna mannlífinu. Maðurinn
er einungis metinn sem vinnu-
afl eða neytandi. Þarfir at-
vinnulífsins ráða mati á mönn-
um ekki mannlegir eiginleikar.
Maðurinn er metinn til fjár
og velgengnin er fólgin í því
einu að geta selt sig nógu dýrt,
já nógu dýrt á <í/vinnumark-
aðinum. Þannig eru fram-
leiðsluvörurnar ekki einar á
markaði í dag — maðurinn
sjálfur er orðinn markaðsvara,
líf hans er reiknað sem höfuð-
stóll. Hvað ber að gera við höf-
uðstóla? Jú, það þarf að ávaxta
þá. Framleiðslan mótar mann-
BÁKN
pólitísks valds og þetta félags-
lega vald er framandi og oft
fjandsamlegt mönnunum sem
eru uppspretta þess. Grundvöll
fyrir pólitískri firringu finnum
við síðan í efnahagslegri upp-
byggingu þjóðfélagsins.
(1) Með vinnu sinni full-
nægir maðurinn þörfum sín-
um. Hann ge,rir það fyrst og
fremst með því að ummynda
eiginleika sína og vinnu í hluti,
sem hafa notagildi En við nú-
tíma framleiðsluhætti skilst
maðurinn frá afurðum sínum
og vinnunni, sem hann upplifir
sem eitthvað utan hans sjálfs
og með sjálfstæða tilveru. Sjálft
vinnuafl verkamannsins sem
hann selur, er aðskilið frá hon-
um og hefur gagnvart honum
einungis peningagildi.
(2) Við verkaskiptinguna
Framhald á bls. 14.
lífið ekki síður en fjármálalíf-
ið. Framleiðslan er stunduð af
risafyrirtækjum, sem stjórnað
er af sérfræðingum. Þessi fyr-
irtæki þarfnast svo starfsfólks,
sem lætur vel að stjórn. Fólks,
sem er óbundið af „principum"
eða samvizku. Fólks sem hefur
ekki þörf fyrir að skapa neitt
af eigin hvötum. Það er mað-
ur, sem þekkir hvorki raun-
verulega getu sína eða þarfir,
maður sem er sjálfum sér ó-
kunnugur. Maður, sem finnur
í æ ríkara mæli, að hann er
háður utanaðkomandi öflum.
Smátt og smátt fer hann að
skýrgreina þessi öfl utan sín,
með eigin tilfinningum. Þann-
ig verður ríkið að þörfum
manna og þarfirnar uppfyllir
það með því að svipta ein-
staklinginn félagslegri ábyrgð.
Persónuleg tengsl, skipta þau
nokkru máli. Starfskrafturinn,
sem starfar beint að framleiðsl-
unni verður að „automat", sem
kemur hvergi nærri skipulagn-
ingu starfsins, veit ekkert um
rekstur fyrirtækisins, sem hann
starfar við. Þessi starfskraftur
er aðeins kostnaðarliður við
framleiðsluna, en ekki lifandi
einstaklingur. Starfið verður
þannig að meira eða minna
leyti einangrandi, þjakandi, til-
gangslaust og meiningarlaus
áþján, sem fjármagnið stjórnar.
Allt stefnir að því að gera
manninn að framandi aðskota-
dýri í þeim heimi, sem hann
hefur sjálfur mótað. Ekki er
eingöngu framleitt til þess að
uppfylla þarfir, heldur skapar
framleiðslan líka nýjar þarfir
— neytándinn er mótaður af
þörfum framleiðslunnar. Mann-
inum er kennt að elska hlekk-
ina, það er hið fengna frelsi.
Ríkjandi er grámennska og út-
þurrkun persónuleikans. Dapur-
Iegt mannlíf. Bað og salerni
fyrir tíu íbúðir í sameiningu.
Hefurðu séð mubluna, sem er
rúm — legubekkur, — skápur
— borð — bókaskápur? Hætt
er við að þeir er það viðundur
sköpuðu hafi gleymt mennsk-
unni.
Tilhneiging er til að vega
að manninum sem einstaklingi
og þá í skjóli félagslegrar sam-
hjálpar og samneyslu. Yfir-
borðið segir ekki allt. Ríkis-
valdinu hefur á síðustu árum
tekizt að sölsa undir sig æ
fleiri eðlileg verkefni einstak-
linganna og þar með veikt
sjálfstæði þeirra gagnvart rík-
isvaldinu. Ríkisreknar stofnan-
ir sjá um alla hluti. Færzt hef-
ur í vöxt, að fjöldauppeldis-
stöðvar gegni hlutverki for-
eldra. Er slík þróun æskileg?
Hlýmr slíkt ekki að hafa deyf-
andi áhrif á frumkvæði þeirra
er þar eru viðstaddir þannig
að þeir verði þjóðfélaginu ekki
eins nýtir og ella? Fjarstýrð
skoðanamyndun er ekki eðli
mannsins samkvæm.
Samhjálp og samábyrgð eru
þjóðfélaginu vissulega nauð-
synleg, en athafnavilji og sjálfs-
bjargarviðleitni skipta þjóðfé-
lagið meira máli en svo, að for-
svaranlegt sé að draga úr þeim.
Slíkt býður upp á misnotkun
á sívaxandi tryggingakerfi, sem
aftur leiðir til aukins fjölda
þeirra, sem láta kerfið sjá fyrir
framfæri sínu og þannig væri
tiltölulega auðvelt að koma
öllu í óefni. Allt þetta leiðir til
aukins kostnaðar. Til að mæta
þeim kostnaði hefur ríkisvaldið
orðið að þyngja skattbyrðir
skattþega. Nauðsyn er því að
endurskoða þessi kerfi og þá
með einföldun fyrir augum.
Allt það sem hér hefur verið
drepið á leiðir hugann að aukn-
um tilhneigingum til ríkisaf-
skipta og miðstjórnarvalds.
Vaka hvemr til meiri valddreif-
Framhald á bls. 14.
MAÐUR OG