Fálkinn - 15.08.1936, Qupperneq 13

Pantaljemon Romanof:
Eins og þruma úr heiðskíru lofti.
ÞaS var or'ði'ð aldimt og þorpið
Markofska var orðið hljótt og var að
sofna. Hávaðinn þagnaður, hvergi
lieyrðist hljóð, hvergi ljós að sjá.
Balsamilmurinn frá öspinni dreifð-
ist ókeypis um loftið án þess nokkur
reyndi að ná i hann. Máske iiafði
þessi ilmur deyfandi áhrif á huna-
ana við bæjardyrnar og ef til vill
líka Karpof, ráðstjórann í bænum,
sem sat einn í sovjethúsinu og dott-
aði. Mátti sjá af götunni að hann
tók öðru hverju í skeggberðið á
sjer, vatt það og slepti því svo aft-
ur, svo að það hreyfðist lengi á eftir,
eins og það væri lifandi.
Svo stóð á, að Karpof liafði i
þessu fengið skipun frá hjeraðs-
s’tjórninni. Eftir að hafa stafað sig
fram úr brjefinu átti hann rauna-
lega viðræðu við sendilinn Kusjma
um efnið: hvað það væri erfitt að
komast áfram i heiminum án þess
að hafa skrifara sem kynni að lesa
og skrifa.
— Hjer verður maður að sitja og
ráða fram úr þessu hraðboðabrjefi
— fari það til fjandans — urraði
ráðstjórinn. Hjer eru þeir að heimta
einhvern nýjan skatt, lifandi bóiula,
en hversvegna — jsað fæ jeg ekki
að vita, eða hvernig. Svei mjer ef
jeg veit til hvers þeir vilja fá bónd-
ann, eða í livaða ástandi hann á- að
vera! Óskiljanlegt!
— En hvernig er sagt frá þessu
í brjefinu? spurði sendillinn með
hluttekningu ok ræskti sig ti! að
verða borginmannlegri.
— Brjefið? .. Óskiljanleg orð og
ekkert annað .... Konan min getur
reiknað brot eins og Napoleon, en
jeg er hálflinur í stafrófinu ......
Kusjma liafði fulla samúð með
ráðstjóranum i vanda hans, liann
var að hugsa um að ráðleggja hon-
um að kaupa gleraugu, en sá að það
mundi ekki stoða i bili og þagði
því eins og viðkvæmt barn, sem
sjer mömmu gráta.
— Hvað á maður að gera? sagði
hann huggandi — það eru ekki all-
ir fæddir læsir. Til dæmis þekki jeg
hvorki A eða B og lifi þó glaður og
ánægður, en þú 6em getur þó lesið
gleraugnalaust . .
Hann bætti við ísmeygilega: Kan-
ske jeg ætti að kalla alt ráðið á
'fund
— Já, það verður ekki hjá því
komist að kalla ráðmennina á fund
og tilkynna þeim efni brjefsins, and-
varpaði ráðstjórinn — hlauptu og
náðu í þá. Jeg ræð ekki við þetta
bjeað brjef einn.
Eftir klukkutíma hafði Kusjma
vakið ráðmennina og komið þeim
saman. Þeir koinu nær allir, en
sumir höfðu í flýtirnum farið í
vetrarstígvjel og feldkápu, þrátt fyr
ir sumarhitann. Þarna stóðu þeir
syfjaðir og börðust við geispana og
klóruðu sjer.
Karpof ráðstjóri fór að útskýra:
— Fjelagar, hjer er komin ný plága
yfir okkur arma menn, .... Ný
krafa — þeir heimta að við látum
undir eins af hendi bónda ....
Makar smiður fórnaði höndunum:
— Nú liafa þeir tekið af okkur korn
og kvikfjenað og nú heimta þeir lif-
andi menn? sagði hann og liló.
— Hvað ætla þeir að gera við
bóndann? tautaði Misjkin ráðmaður
fúll.
— Það er einmitt mergurinn máls-
ins, sagði ráðstjórinn vandræðalega.
Ef það væri sendimaður í einhverja
nefnd í höfuðstaðnum, þá hlyti að
slanda eittlivað um það og ef hann
■'lti að fara í nauðungarvinnu þá
lilyti að vera minst á þa:ð. En hjer
er bara skipun um að senda lifandi
mann, en ekki orð um hversvegna,
hvert eða til hvers — ekki eitt ein-
asta orð.
— Kanske á hann að fara í fang-
elsi fyrir eitthvað? spurði smiðurinn
og leit kringum sig.
— Lestu þetta einu sinni enn og
hægár, sagði Misjkin daufur i dálk-
inn, — hver veit nema meiningin
komi þá í ljós af sjálfu sjer.
Karpof færði olíulampann nær
skegginu á sjer, starði á pappirinn
og fór að lesa, með löngum mál-
bvíldum.
„Til ráðstjórnarinnar í Marköfska.
Hraðbrjef. — Ráðstjórninni er skip-
að, tafarlaust eftir móttöku þessa
brjefs, að senda bónda, sem ráðið
velur sjálft, úr þorpi þvi, sem ráðið
er yfir sett, til lijeraðsráðsstjórnar-
innar vegna 5—ára áætlunarinnar
fyrir heilsuliælin á Krím, til eins
mánaðar dvalar á heilsuhæli þar“.
— Ha, hvaða Krímkrams meina
þeir? spurði smiðurinn hræddur og
færði sig frá borðinu, eins og hann
væri að flýja hættu.
— Krím er Krim, svaraði ráðstjór-
inn með semingi og greip í skeggið
á sjer og sneri það upp að nefi og
slepti. Það hreyfðist eins og það
væri lifandi.
Allir þögðu og i kyrðinni heyrð-
ist sendillinn andvarpa, hann tök
sjer auðsjáanlega brjefið mjög nærri.
— Jeg hefi heyrt að Krím væri
eitthvað hræðilegt, sagði Misjkin ó-
rólegur, — það var víst þar sem
1 ivíti hershöfðinginn, þessi Wrángel.
fór með báli og brandi og nú er
fólk sent þangað í útlegð eins og
til Síberíu.
— Það getur vel verið, andvarpaði
ráðstjórinn. En ef við hefðum skrif-
ara sem kynni að lesa og skrifa,
gætum við máske undireins sjeð,
hverskonar mann þeir vilja. En eins
og þetta liggur fyrir gælum við ver-
i<5 að geta þess fram á morgun.
— Já, andvörþuðu fundarmenn, og
horfðu hver á annan með líkum
svip og þeir liefðu verið i langferð
og hestarnir strokið frá þeim. Mak-
ar, smiðurinn, spýtti undir bekkinn
og sagði:
— Jæja, lesið þið það nú aftanfrá.
Byrjunin er svo flókin. Lestu það
einu sinni enn.
„Til dvalar á heilsuhæli", las ráð-
stjórinn aftur og leit kringum sig.
— En livað er þetta heilsuhæli?
tautaði Misjkin.
— Það má skollinn vita, sagði ráð-
stjórinn og hló í vandræðunum, —
mjer finst nafnið eitt hræðilegt. Einn
hjeðan úr þorpinu á að sitja í fang-
elsi í mánuð, það er það eina, sem
hægt er að ráða af þessu.
— Skyldi hann eiga að leggja sjer
til mat sjálfur eða hvað? spurði
sendillin utan úr horni.
Allir sneru sjer við til að líta á
liann en ráðstjórinn hvesti á hann
augun fram hjá lampanum og sagði
hæðilega:
— Þú ættir fyrir löngu að vera
larinn að hátta, Kusjma og ekki sitja
hjer og trufla. Við erum að ræða um
landsmál og þá fer þú að blaðra um
mat og drykk.
— Það er ekkert minst á fæðið,
sagði Makar.
Aftur urðu allir hugsi en svo var
farið að ræða um brjefið á ný og
loks kom þögult mók á alla. Send-
illinn, sem hafði horft á þá eins og
ugla úr diliimu skoti, stóð upp og
sagði:
— Þið megið skannna mig og gera
við mig hvað þið viljið, en nú ætla
jeg að segja ykkur, hvernig þið skul-
uð fara að.
— Hvernig þá? Þeir störðu á
Kusjma. Hann brosti eins/og dýrðl-
ingur og Strauk skeggið.
— Það er ofur einfalt. Sendið
jieini karlfauskinn hann Jegor Gus-
sef. Hann er lifandi maður, eins og
jieir heimta, og liað missist ekki svo
mikill vinnukraftur úr þorpinu, þó
hann fari; hann gerir engin stórvirki
jiessa stund sem hann á eftir ólifað.
Þið fáið ekki betri mann í þetta,
þó svo að þið hengduð mig.
Þeir gutu hornauga hver til ann-
ars og þögðu. Misjkin rauf þögnina
og sneri sjer að sendlinum:
-— En hann er orðinn níutíu ára!
Kusjma virtist hafa gert ráð fyrir
þessari atlnigasemd og svaraði
frakkur:
— Já, ef hann — guð haldi vernd-
arhendi sinni vfir honum — sálast,
þá er ekki að gráta jjað. Hann er
þorpinu til byrði og ekki annað.
Það færðist fjör í fundarmenn og
ýmsir þeirra fóru að rumska.
— Þetta er alveg hárrjett, sagði
smiðurinn og barði i borðið.
— Og ef hann deyr, tautaði ráð-
stjórinn lnigsandi og leit kringum
sig — þá verður ekki feigum forðað.
Hann hefir nú lifað í níutíu ár —
og hann má gjarnan detta upp fyrir.
Það var ákveðið að hafa fundar-
lilje meðan sendillinn væri að sækja
fauskinn Jegor. Ráðmennirnir gengu
út á pallinn við húsið, settust á
þrepið og fóru að vinda sjer sígar-
ettur og kveiktu í.
Umhverfis þá var kyrð vornætur-
innar þrungin af balsamilm aspar-
innar. Bak við svörtu kirkjuna, sem
virtist vera klipt lir pappaspjaldi,
gægðist nýmáninn fram éins og rauð-
gul melónusneið.
— Sjerðu smettið á honum? sagði
smiðurinn hlæjandi og gaf Misjka
olbogaskot.
— Hvað þýða eiginlega þessir
hlettir þarna? spurði Misjka ráð-
stjórann og benti á mánann.
— Það má skollinn vita, svaraði
ráðstjórinn ergilegur. Þetta Krím er
altaf i hausnum á mjer. Jeg býst
ekki við að mjer komi dúr á augu í
alla nótt. Það er jeg sem ber ábyrgð-
ina, ef eithvað verður að. Hver veit
nema þeir sendi mig sjálfan þangað
til mánaðar dvalar.
Þegar þeir höfðu beðið hálftíma
slökti smiðurinn í sígarettunni sinni:
— Þarna koma þeir.
Tveir menn komu út úr götu og
gengu yfir torgið í áttina til sovjet-
hússsins. Sendillinn var hærri, en
af þvi að hann var í dökkum fötum
sást hann varla á dimmu torginu.
Karlfauskurinn Jegor var litill, en
livítklæddur og líktist í fjarlægð
hvítri gæs. Hann var einkennilega
ljettur á fæti og virtist dansa.
— Heyrið þið drengir, sagði
formaðurinn. Þið megið ekki liræða
karlfauskinn að ástæðulausu. Þá
kemur þráinn upp i honum, naggin-
um.
Þeir fóru inn i húsið, allir nema
ráðstjórinn, sein tók móti Jegor við
dyrnar. — Þarna kemur þú röltandi,
Jegor gamli, sagði liann vingjarnlega.
— Já, jeg rölti eins hart og jeg
gat. En hver ertu annars. Nú, ert
bnjð þú Karpof. Já, jeg rölti. Það var
gerl boð eftir mjer .... yfirvöldin
býst jeg við.
— Já, gerðu svo vel og komdú
inn.
— Það vil jeg gjarnan, en jeg sje
ekki neitt.
— Ertu orðinn blindur, veslingur-
inn?
— Jeg er að kalla alblindur, dreng-
ur ininn. Jeg heyri ennþá, guði sje
lof, en augun, — þau eru farin. Jeg
þekki ekki kú frá húsi.
Sendillinn og ráðstjórinn tóku und-
ir handlegginn á Jegor og dróu hann
inn og settu hann á bekk í stofunni.
Jegor gráhærði i hvítu fötuum —
cins og hann væri ataður í mjeli
frá hvirfli til ilja — settist og starði
á lampann. Augun hans í djúpu
tóttunum voru eins og og blýslettur
og hann starði á ljósið án þess að
depla þeim.
— Líttu á, Jegor minn, sagði ráð-
stjórinn — hjer er komið brjef frá
hjeraðsráðstjórninni. Þeir heimta að
við séndum þig .... eftir skipun.
Fauskurinn opnaði ínunninn og
lilustaði undrandi, eins og verið væri
að lesa yfir honum dóm. Ráðmenn-
irnir störðu á fauskinn og reyndu
að depla ekki augunum. Þeir hefðu
varla tekið eftir, þó sprengja hefði
sprungið.
— Jæja, hvað segir þú um þetta,
góður? spurði ráðstjórinn.
— Hva-livað, drengur minn — jeg
skil ekki livað þið meinið, en jeg
hlýði yfirvöldunum. Ef þau heimta
þetta þá hlýði jeg. En jeg veit bara
ekki hvað þetta á að þýða. Skyldu
þeir ætla að láta mig á elliheimili?
— Það þykir mjer sennilegt! For-
maðurinn greip þetta á lofli og fór
að segja Jegor frá elliheimilinu:
— Þjer er óhætt að trúa því, Jegor
gamli, að þar er líf og fjör. Þ'jer
leiðist ekki þar. Þú getur ekki kosið
þjer betri samastað.
— Já, hvort það er! sögðu hinir
ráðmennirnir einum rómi.
Fauskurinn ræskti sig, brosti eins
og barn og sagði:
— Ef það er elliheimilið þé ....
Svo lægði hann röddina: — Á elli-
heimilið, nei þangað vil jeg ekki
fara .... Jeg hefi heyrt, drengur
minn, að þeir svelti fólkið i liel á
þessuin elliheimilum .... Þeir jarða
þar gamalt fólk á hverjum degi sem
guð gefur . . Nei, heldur vil jeg bera
beinin í átthögunum en að ....
Fauskurinn stóð upp og studdist
við staf sinn og bað kvíðandi og
titrandi: — Hlífðu mjer við þessari
smán, Karpof. Jeg bið þig í Ivrists
nafni að gera ekki útaf við mig.
Nú voru allir ráðalausir. Ráð-
stjórinn stóð upp lika, hikandi, titr-
andi og' stamandi:
— Nei, ekki á elliheimilið, það
stendur ekkert um það hjer. Hver
veit nema þeir ætli að lækna í þjer
sjónina. Hjer stendur bara skýrt og
greinilega: Sendið oss bóndann Jeg-
or Gussef .... ef til vill er það í alt
öðrum erindagerðum .... Hjer er
ekki minst á elliheimili.
Ráðmennirnir þyrptust að þeim og
reyndu að telja honum hughvarf,
en gamli maðurinn var þrár og
sagði í sífellu: — Lofðu mjer að
sleppa, Karpof. Gerðu ekki útaf við
mig!
Og loks fjell liann á knje og sagði
stynjandi: — Hafðu íneðaumkun með
dótturdóttur minni. Hugleiddu refs-
ingu himinsins. Hún verður foreldra-
laus. Hversvegna á hún að líða líka.
Hlífðu mjer við jiessu, Karpof. I
guðs nafni .... Tortímdu okkur
ekki.
Ráðstjórinn tók í hann til að reisa
liann á fætur. Og sjálfur var hann
kominn að gráti.
— En 'hvað getum við þá gcrt,
Jegor minn góður. Þú verður að
liugsa ofurlítið til okkar. Þeir heimta
þetta. Hvað eigum við að gera við
svona brjef? Þeir setja okkur alla í