Fálkinn - 23.05.1941, Blaðsíða 8

8
F Á L K I N N
Hjalmar Waage:
Gamli prófarkalesarinn.
JEG er prófarkalesari hjá stóru
blaði í höfuðstaðnum. Á
hverjum degi, frá klukkan níu
á morgnana til klukkan þrjú—
fjögur, kúri jeg yfir löngum
prófarkadálkum og les og les.
Það er lýjandi og erfið vinna,
og þegar líður á daginn er jeg
að jafnaði skelfing þreyttur. Jeg
er nefnilega ekki heilsuhraust-
ur. Mjer hættir við að fá höf-
uðverk. Stundum fara hókstaf-
irnir að dansa íyrir augunum á
mjer. Það er helst kringum
þann tíunda í hverjum mánuði,
nefnilega þegar jeg er að lesa
heillanúmerin í happdrættinu,
þessi, sem fá vinning. Það er
nefnilega afar þreytandi að lesa
tölur. Og engan grunar hve ná-
lcvæmlega maður verður að lesa
þessar talnaraðir. Ef það kemur
villa — þó ekki sje nema á
einni einustu tölu — þá er
fjandinn laus. Bæði af hálfu
þess, sem hefir sjeð það í öðr-
um blöðum, að hann liefir
höndlað hnossið og eins frá hin-
um, sem végiia prentvillunnar
hefir lifað stutta stund í þeirri
trú, að hann hafi fengið vinn-
ing.
Stundum hleyp jeg í skarðið
fyrir manninn á afgreiðslunni.
Hann er miklu yngri en jeg, og
stundum er hann settur í eitt-
hvað annað, svo að jeg verð að
fara í hans pláss. Altaf er
straumurinn af íólkinu inn og
út úr dyrunum. Einstöku sinn-
um kemur forsætisráðherrann
inn. Við ei’um nefnilega stjórn-
ai’blað og hann þarf oft að tala
við aðali’itstjórann. Foi-sætis-
í’áðherrann heilsar mjer alúð-
lega og tekur í hendina á mjer.
Hann tekur fast og innilega í
hendina á mjer og jeg er upp
með mjer.
Forsætisráðherrann og jeg
— við erum jafnaldrar. Einu
sinni stóðum við nokkui’nveg-
inn jafnfætis og töluðumst öðru-
vísi við en við gerum nú. Ekki
svo að slcilja, að forsætisráð-
herrann vilji á nokkurn hátt
særa mig með því að tala við
mig eins og undirtyllu. En, eins
og gefur að skilja verður hann
að hafa svolítinn fyrirvara á
öllu sínu framferði. Því ástúð-
legri sem maðurinn er, því erf-
iðara hlýtur það að vera fyrir
hann að tala blátt áfram og
kuinpánlega við þann, sem hann
hefir farið fram úr.
Því að þetta er ótvíræður
sannleikur: Jeg er í þeim flokki
mannkynsins, sem sat eftir í
hekknum. Fyrsta skiftið, sem
forsætisráðherrann var boðinn
fram til þings, fyrir bæinn sem
hann er ættaður úr, vorurn við
samherjar. Jeg var nefnilega rit-
stjóri blaðsins í því kjöi’dæmi.
Það var einn af stærstu hæjun-
um, og jeg var „provins“-rit-
stjóri, sem kallað er, og það af
betra tæinu. En það er langt
síðan þetta var.
Það var kanske þessi kosn-
ingabarátta, sem var fyrirboði
mesta sigursins, sem jeg hefi
unnið á æfinni. Og sem jafn-
framt varð vísirinn að skip-
broti mínu.
Misskiljið mig ekki. Jeg er
ekki gramur. Það er orðið æfa-
langt síðan jeg var gramur. Þó
að sto^’mar hafi geisað i mjer
— það hafa þeir — stormar og
fellibyljir — þá er orðið svo
langt síðan. Nú finn jeg aðeins
til friðar og kyrðar inni í mjer.
Lífið hefir loksins kent mjer að
sætta mig við áföllin.
Ekki löngu eftir þessa kosn-
ingabaráttu — sem við unnum
— fluttist jeg í höfuðstaðinn.
Jeg varð nefnilega ritstjóri að-
almálgagnsins. Jeg var ritstjóri
í þrjú ár. En svo bar dálítið við.
Annir mínar jukust afar mik-
ið eftir að jeg var orðinn rit-
stjóri aðahnálgagnsins. Kona
mín var ellefu áruni yngri en
jeg og íorkunnar fríð. Á heim-
ili okkar var tíður gestur einn,
sem jeg hafði fengið mikið
traust á. Hann kom afar oft.
Og hann kom líka eftir að á-
ríðandi stjórnmálafundir og við-
ræður voru farnar að gleypa
flestar frístundir mínar. Hann
hafði trúnaðarstöðu í útgerðar-
fjelagi, hafði ferðast mikið og
var fríður eins og Absalon. Þeg-
ar frá leið fór jeg að taka^ eftir,
að liann kom sjaldan þegar jeg
var heima. En jeg vissi, að hann
liafði oft komið og spurt eftir
mjer, þegar jeg var ekki heima.
Stundum fann jeg vindlareykj-
arlykt þegar jeg kom heim. Jeg
hugsaði ekkert nánar út í þetta
fyrsta kastið, en svo þegar jeg
fór að hugsa um það, þótti mjer
það undarlegt. Við höfðum ver-
ið mjög miklir mátar.
Og loks kom að því, að jeg
þóttist viss um, að það væri
eitthvað á milli þeirra — eitt-
hvað sem jeg mætti ekki vita
um. Jeg hafði einsett mjer að
tala við þau um þetta, en þá
vildi svo til, að jeg var kvadd-
ur á fund til Stokkhólms. Það
var viðvíkjandi afstöðu norður-
landablaðanna til styrjaldarinn-
ar, sem þá var, að hefjast í Ev-
rópu. Þó að það sjeu meira en
tuttugu ár síðan, man jeg alt
sem gerðist, eins vel og jeg hefði
það fyrir mjer á kvikmynd. Við
vorum á heimleiðinni. í Kongs-
vinger fengum við ný blöð að
heiman. Og það var ineira að
segja á sunnudegi. Norsku blöð-
in komu út á sunnudögum þá.
Við sátum þarna í klefa,
nokkrir sem voru að koma af
fundinum, og flettum upp í
blöðunum. Beint á móti mjer
sat forsætisráðherrann, sem síð-
ar varð. En það var jeg, sem
fyrstur kom auga á það, sem
máli skifti. Við blaðamennirnir
liöfum einhvernveginn lag á
þvi, að vera fljótir að finna
frjettirnar i blöðunum. Þetta
var bifreiðarslys. BifreiðarsNs?
segið þjer. Hvaða frjettir eru
það — eru ekki mörg bifreiða-
slys á bverjum einasta degi? Nú
jæja, en þettas lys snerti mig,
aðeins mig. Og svo þessi tvö,
sem liöfðu lent i slysinu. Þau
voru nefnilega tvö -— maður og
kona, sem höfðu ekið út til að
skemta sjer. Á leiðinni upp í
Haðaland hafði bifreiðin brunað
út af veginum í beygju og rek-
ist á trje. Fyrir einliverja und-
ursamlega tilviljun hafði mað-
urinn sloppið með nokkrar
skrámur. En konan hafði særst
svo að líf liennar var í hættu.
Þau höfðu bæði setið fram í —
eins og venja er þegar tveir eru
í bifreið — maður og kona —
og sá sem stýrði liafði víst ekki
liaft jafn góða gætur á veginum
og vera ber — og svo varð
slysið. Þessi slasaða kona var
konan mín. Líf liennar var í
hættu. Jeg starði eins og dá-
leiddur á þessi hræðilegu orð.
Jeg veit ekkert hvernig jeg
komst heim. En það lá í lilut-
arins eðli að við komumst heim.
Það var ekki um annað að gera
en að sitja og bíða, bíða. En
það er enginn hlutur til, er
jafn erfiður og að bíða og sitja
kyr, þegar svona stendur á.
Lestin, sem mjer hafði áður
fundist þeysa áfram, mjakaðist
nú varla úr sporunum. Jeg gat
ekki skilið hvernig stæði á, að'
hún fór ekki harðara.
Konan mín var lifandi þegar
jeg kom heim. En hún var í
andarslitrunum. Við og við
bráði af henni og hún fjekk
rænu, svo að við gátum talað
saman. Og hún sagði mjer það
sem var að segja. Hún þrýsti
hendina á mjer og sagði frá.
Hún grjet og bað mig fyrirgefn-
ingar. Því að nú vissi liún það
að það var jeg, sem hún elskaði,
jeg einn. En liún liafði verið
svo einmana, af því að jeg var
svo mikið að héiman. Hún hafði
haldið, að svolitlum tíma gæti
jeg varið handa sjer. Þau kvöld-
in, sem jeg var laus við fundar-
liöld, var jeg svo latur að fara
út. Og jeg hafði ekki hugsað
út í, að hún sat lieinia þegar
jeg var úti, og þráði einhverja -
dægradvöl. Þessvegna var nú
komið, sem komið var. Þau
höfðu ætlað upp í kofann lians
á Haðalandi. Það var farið að
vora, og þau liöfðu ætlað að
vera þar laugárdaginn og sunnu-
daginn. Jeg gleymdi nefnilega
að minnast á, að jeg kom degi
fyr heim, en áætlað var. Yið
liöfðum lokið fundunum á degi
skemri tíiha en við bjugumst
við. — Konan mín dó um
kvöldið.
Nú sit jeg lijerna í afgreiðsl-
uni og tek á móti gestum. For-
sætisráðherrann hefir enn á ný
verið hjá ritstjóranum. Hann
hefir heilsað mjer vingjarnlega
og notalega eins og i gamla
daga — og samt verð jeg var
við söinu varúðina hjá honum
og jeg liefi þóst verða var við
síðustu árin.
Hann getur ekki skilið þetta.
Það sem kom fyrir mig hefir
komið fyrir svo marga. En liann
veit vel, að jeg er ekki líkur
þeim mörgu, og það er senni-
lega þettá, sem veldur þvi, að
það er einhverskonar óbrúað
haf milli okkar.
Það fór nefnilega svo, að eft-
ir fráfall konunar minnar varð
jeg allur annar maður. Eða
kanske maður eigi að segja, að
þá fyrst liafi jeg loksins orðið
jeg sjálfur. Jeg vanrækti ekki
blaðið, en jeg stundaði það ekki
af sama kappi og áður. Jeg
fjelck megnustu andúð á, að
fara á fundi og' í nefndir. Jeg
hugsaði nefnilega sem svo, að
ef ekki liefðu verið fundirnir,
mundi konan mín vera lifandi
ennþá. Hún liefði ekki dáið og
hún liefði síst af öllu dáið á
»
þennan hátt ....
Jeg fór líka .... að kalla
mátti undir eins .... að skrifa
öðruvísi en áður. Jeg skrifaði
ekki lengur um fræðilega hlið
málanna og var ekki jafn
grimmur í garð andstæðinga
minna og áður. Jeg fór að veita
athygli mönnum bak við stefn-
urnar. Þegar öllu var á botn-
inn hvolft þá vorum við allir
menn. En mennirnir höfðu
hnappast saman bak við ýmis-
konar afdrep og ljetu rigna úr
vjelbyssum hverir yfir aðra. Jeg
gat ekki þolað þetta styrjaldar-
hjal lengur og liafði engan á-
liuga fyrir baráttunni. Jeg .var
bara manneskja, ógæfusöm, líð-
andi manneskja, en alls ekki
bardagamaður lengur.
Þessvegna fór nú að halla
undan fæti hjá mjer. Flokks-
menn mínir voru óánægðir með
mig, og fanst jeg ljeti andstæð-
ingana of mikið í friði — það
væri enginn kraftur i árásum
mínum lengur. Mjer var sagt
upp stöðunni. En af þvi að jeg
hafði fram að þessu gegnt mik-
ilsvarðandi störfum fyrir flokk-
inn, fjekk jeg starf sem blaða-