Fálkinn - 05.12.1941, Side 2

2
F Á L K I N N
- GAMLA BÍÓ -
KYRRAHAFSBRAUTIN.
Fyrir tveimur árum fullgerði fræg-
asti kvikmyndastjóri Ameríku, Cecil
B. de Mille, GSi kvikmynd sína. En
þá voru liðin 25 ár síðan hann
gerði fyrstu mynd sína. Það eru
nær eingöngu stórmyndir, sem de
Mille hefir fengist við um æfina,
þar sem notaðar eru hópsýningar
með þúsundum manna og ytri um-
búnaður, sem livergi á sinn líka.
Menn minnast mynda eins og „Kon-
ungur konunganna“, þegar minst er
á de Mille.
í „Kyrrahafsbrautinni“ segir hann
þátt úr framfarasögu Bandarikjanna:
bygging fyrstu járnbrautarinnar
milli Atlantshafs og Kyrrahafs. Nær
sú saga yfir sjö ára skeið, frá því
að Abraham Lincoln undirskrifaði
lögin um járnbrautina árið 18G2 og
þangað til járnbrautin var skeytt
saman í Promontory Point í Utah
þann 10. mai 18G9. Hafði hún kost-
að um 73 miljónir dollara, milli
þeirra staða í austri og vestri, sem
járnbraut náði til áður.
Við marga örðugleika var að etja
í þessu verki, því að brautin lá víð-
ast um óbygt land og yfir fjöll og
firnindi. En það var ekki náttúra
iandsins ein, sem gerði verkið erf-
itt, heldur mótspyrna og vjelabrögð
ýmsra manna, sem sáu sjer óhag
i að brautin kæmist á; Indiánar
ömuðust við henni og gerðu að-
súg að verkamönnum, og þó var
andstaða fjárbrallsmanna enn verri.
Chicago-brallarinn Asa Barrows
(Henry Kolker) var þeirra verstur.
Hann Ieigir veitingamanninn Sid
Campeau (Brian Donlevy) og að-
stoðarmann hans. Dick Allen (Ro-
bert Preston), sem hafa veitinga- og
spilakrá fyrir verkamennina, til
þess að glepja þá með áfengi, kven-
fólki og fjárhættuspilum, svo að
sem minst vinna liggi eftir þá. Og
þetta tekst um sinn. En þá kemur
til sögunnar Jeff Butler (Joel Mc-
Crea). Honum er falið að halda
uppi lögum og reglu í verkamanna-
hópnum og vitanlega kemur þá fljótt
til árekstra við bófana.
En góði engillinn i myndinni er
Mollie Monahan (Barbara Stan-
wyck), sem leikur annað aðalhlut-
verkið á móti Joel McCrea. Hún
er dóttir eins verkfræðingsins við
brautarlagninguna. Það eru þau tvö,
sem bera hita og þunga dagsins í
þessari mynd, uns síðasti naglinn
er rekinn í brautarteinana. Akim
Tamiroff og Lynne Overman leika
stór hlutverk, auk þeirra, sem nefnd
hafa verið.
Sturla Jónsson kaupm. varð 80
úra 28. f. m.
Bókafregn.
Hulda:
HJÁ SÓL OG BIL.
Útg.: GuÖm. Pjetursson.
„Sjö þætti“ nefnir skáldkonan
þessar sögur sínar, en nöfn þeirra
eru þessi: Drífa (fundið í skrif-
borðsskqffu einræns manns), Gauk-
urinn spáir (Stallsystraþáttur),
Frjáls (Úr dagbók nemanda), Alm-
ar Brá (Þáttur úr lifi listakonu),
Við eldinn (Ein nótt og dagstund
af lífi tveggja vesturfara), Róg-
málmur (Skrifað við stjörnuljós) og
í sálförum (Sagnabrot um dulræna
konu).
Svo ósvikinn málmur er í þess-
um sögum, að manni finst við lest-
ur þeirra, að maður sje alls ekki
að lesa skáldskap. Það er eins og
verið sje að segja manni sögur,
sem segjandinn hafi sjálfur lifað.
Ber það til þessa, að málið er svd
látlaust og óskrúfað, að likast er
að mælt sje af munni fram, og er
vafasamt, hvort nokkrar af nýrri
bókmentum okkar eru betur falln-
ar til upplestrar en sögur Huldu,
livort lieldur hún mælir í bundnu
máli eða óbundnu. Það er þetta,
sem vann henni vinsældir undir
eins og fyrstu þulurnar hennar og
ljóðin urðu heyrnm kunn, og enn
heldur hún þessu aðalsmerki, sem
verður æ glæsilegra er lengra líður
á. Hitt er aðaleinkenni skáldkon-
unnar, hve vel lienni tekst að stilla
l'rásögninni í hóf. Hún beitir elcki
sterkum ytri atburðum til þess að
krydda rás viðburðanna, hún þarf
þess ekki með. Hún notar ekki
storma til þess að halda lesandan-
um að efninu, heldur talar ln'in
hljóðlega, en ljúfur blær leikur um
það, sem er að gerast. Hún sýnir
það, að liægt er að lýsa ástríðum
og hvötum, baráttu góðs og ills,
sigrum og ósigrum, án þess að nota
hin breiðu spjótin. Það, sem hún
segir, verður aldrei ósennilegt, það
er lífið sjálft, satt og öfgalaust, sem
streymir fram eins og tær lind í
sögum hennar.
Hjer skal ek-ki farið út i liinar
einstöku sögur að þessu sinni. Efni
þeirra er úr ólikum áttum og rás
þeirra er breytileg. En frásagnar-
snildin er sú sama, hvar sem grip-
ið er niður. Það er ekki ólíklegt,
að þessar sjö sögur eigi eftir að
verða vinsælli en nokkur önnur
bók, sem út hefir komið eftir Huldu.
Ilamningin yfir þeim er svo ein-
stæð og dularljóminn yfir þeim svo
lokkandi, að j)að er unun að lesa
þær og festa sjer þær í minni.
Ilulda skáldkona varð sextug á
síðastliðnu sumri. Meðfram í tilefni
af afmælinu hefir Richard Beck
prófessor ritað um æfi hennar og
ritstörf í ítarlegri ritgerð, sem
fylgir þessum sjö þáttum. Þar segir
hann m. a. svo um skáldkonuna:
„Eins og Huldu er tamast að leita
l’iins göfugasta og besta í fari manna,
skoðar hún íslenskt sveitalíf gegnum
sama sjónarglerið, og bregður upp
myndum af þeirri fegurð og menn-
ingarauðlegð, sem það hefir besta
að bjóða. Með þessu er hún ekki
að draga fjöður yfir það, sem mið-
ur fer, lieldur aðeins að reynast trú
sjálfri sjer, lýsa því, sem finnur
sferkast bergmál í brjósti hennar.
Allur sori og saurugleiki eru sál
liennar eins fjarskyldar og myrkrið
er Ijósinu.“
Það eru orðnar margar gjafir og
góðar, sem Hulda hefir fært íslensk-
um lesendum síðan hún hóf ritstörf
sin. Menning dreifbýlisins, sem nú
verður fyrir aðkasti úr ýmsum átt-
um, á sjer góðan talsmann, þar sem
lnin er, og sögur hennar og ljóð
liafa vissulega orðið til þess að
gera mörgum manninum skiljanlegra
en áður, hvers virði sú menning er.
(V/V/ViVJV
Hin nýja Mjallhvít,
Walt Disnay, frægasti teiknari,
sem sögur fara af og hefir yfir fitnm
hundruð teiknara á vinnustofu sinni,
hefir endursamið nokkur hinna ó-
dauðlegu æfintýra, sent öll börn,
jafnt norður á íslandi og austur i
Japan, kannast við. Þar á meðal
er Mjallhvít og dvergarnir. sjö. —
Disnay hefir slept öllu því, sem
við erurn orðin leið á, liinunt þreyt-
andi endurtekningum og bætt öðru
inn í i staðinn. Ivvikmynd sú, sem
Disnay gerði eftir sögunni, og hjer
var sýnd í fyrra í Gamla Bió, er
talin eitt hið furðulegasta snildar-
verk, sem sögur fara af. Inn í sög-
una af Mjallhvítu og dvergunum
sjö er bætt nokkrunt tugum nýrra
persóna, dýrum og fuglum. Alt eru
þetta lifandi og eðlilegar persónur
leiksins, ekki aðeins í augum barna
og unglinga, heldur er beinlínis un-
aðslegt fyrir fullorðið fólk að fletta
þessari skrautlegu bók og lesa hana.
Það er erfitt að hugsa sjer fegurri
mynd en þá, er Mjalllivít raknar
við úti í dýrðlegu skógarrjóðrinu
og dýrin umkringja hana, brosandi
undurfögru brosi fullu af ástúð og
samúð, og fuglarnir sitja á hverri
grein og syngja henni vonir og sól-
slcin í brjóst. Alger andstæða þess-
ara blíðu vina liennar er galdra-
nornin, drotningin stjúpa liennar,
krókodílarnir og leðurblökurnar.
Tómas Guðmundsson liefir sett
þetta gamla fagra æfintýri i ljóð.
Hann hefir breytt sögunni í anda
Disnays og gert hana fegurri og
mannlegri. Leikni Tómasar sem
ljóðaskálds er lijer ekkert aðalatriði,
lieldur ást hans á því, sem er fagurt,
einlægt einfalt og barnslegt en hug-
kvæmi hans er hjer vel vakandi.
Það er ekki hægt að neita sjer um
að birta lijer eitt erindi:
Því lireldu og þreyttu hjarta
er hvílurúmið jafn kært,
þó liúsið hreyki sjer ekki
hærra en því er fært.
Og ef til vill dreymir þig drauma,
þó dvergsreklcjan sje lág,
sem bera þig hærra til himins
en hallir og turnar ná.
Einum kunnum Reykvíking varð
að orði, er hann liafði lesið og
skoðað Mjalllivít: Þessi bók gerir
börnin áreiðanlega að betri börn-
um.
A. D. V.
Grímur Tliomsen Einarsson
dyravörður, frá Borg, verður 50
ára 10. þ. m.
Kanpmenn! Kaupfjelðg!
Útvegum allskonar vefnaðarvörur frá Arthur & Company
Glasgow.
Sýnishorn fyrirliggjandi.
Guðmundur Guðmundsson & Go.
Hafnarstræti 19. Sími 4430.
Jólin 1941
Barnaleikföng úr járni, trje, gúmmí, celloloid,
taui, pappa, mikið úrval.
Loftskraut, Jólatrjesskraut, Kerti, Spil, Borð-
búnaður úr stáli, Silfurplett, mjög vandað,
FaJlegt Keramik, Glervörur o. m. fl.
K. Einarsson & Biðrnsson