Fálkinn - 05.12.1941, Qupperneq 5

F A L K I N N
5

'\'J '<
;ý.>X;X«;
■ • V
wwwjpw
iMMSiliKBÍ
m
ÍlÍsSiPl

Xty >'
iÍÍÍ+'vVi/
lofti. Klukkan 7 um morguninn
rjeðst landher inn í Finnland frá
Kyrjálaeiði og Fiskinesi. Herskip
þeirra skutu á bæ við Finskaflóa og
tóku smáeyjar innarlega í flóanum.
Og á 9. tímanum kemur torfa af
flugvjelum yfir Helsinki og lætur
sprengjum rigna niður. íkveikju-
sprengjum rignir yfir Viborg og
Hangö og hafnarþorpið Liinahamari
í Petsamo. Flugvjelar gera árásir á
Imatra, en þaðan fær mesturhluti
heimila í Suður-Finnlandi rafmagn,
Finska stjórnin skipaði Mannerheim
marskálk æðsta herstjóra. Hann
hafði numið hernað í Rússlandi og
tekið þátt i japanska stríðinu 1905
og heimsstyrjöldinni og haft stjórn
hvítliða í sjálfstæðisbaráttu og borg-
arastyrjöld Finna 1918. Eftir sigur-
inn þar sagði Mannerheim af sjer
út af ósamlyndi við stjórnina, sem
bonum þótti of þýsksinnuð, en þeg-
ar Þjóðverjar gáfust upp um haust-
ið fór sú stjórn frá og Mannerheim
varð rikisstjóri vorið 1919 og undir-
skrifaði stjórnarskrá Finnlands. En
við forsetakosningarnar beið hann
ósigur og gaf sig ekki að stjórnmál-
um eflir það.-------
Ýmsar athafnir Rússa undanfarin
ár bentu á, að þeir vildu hafa sem
sterkasta hernaðaraðstöðu gagnvart
Finnum. Þeir juku liðsafnað við
landamærin, bygðu stórar hafnir við
Murmansk og Alexandrovsk á Kola-
skaga og settu þar upp víggirtar
flotastöðvar. Járnbrautin frá Lenin-
grad til Murmansk var endurbygð
og gerð tvispora og gengur fyrir
rafmagni, og margir vegir voru lagð-
ir frá járnbrautinni vestur að finsku
landamærunum. Stalinskurðurinn
var grafinn, svo að nú var fært fyrir
alt' að 4000 smálesta skip frá Lenin-
grad til Hvitahafs.
Finnar höfðu engan vígbúnað fyr
en á síðustu stundu, að þvi frá-
teknu, að þeir höfðu gert virkjalinu
á Kyrjálaeiði, þá sem kend er við
Mannerheim. Stýrði belgiskur her-
verkfræðingur verkinu og átti þvi
að heita lokið þegar stríðið hófst.
1 fyrstu tefldu Rússar aðeins fram
um 400.000 manna landlier. Finnar
höfðu um 12 fylki (240.000 manns)
Finskt varalið kemur á SaUa-vígstöÖvarnar,
og aðeins 180—200 flugvjelar, en al'
þeim var um fimti lilutinn af úreltri
gerð. Gagnvart hinum stóra flug-
flota Rússa var Finnum mikill bagi
að flugvjelaleysinu.
Hinsvegar höfðu þeir góð loft-
varnavirki á ýmsum stöðum og
fyrsta daginn skutu þeir niður 4
vjelar fyrir Rússum. 1. desember seg-
ir stjórn Cajanders af sjer, þó liún
fengi samdægurs traustsyfirlýsingu i
þinginu, en Ryti jjjóðbankastjóri
myndaði stjórn með Vaino Tanner
sem utanríkisráðherra og Paasikivi
varð einnig i stjórninni. Naut hún
stuðning 190 þingmanna af 200 alls.
Þrjár loftárásir voru gerðar á
Helsinki þennan dag og alls fórust
85 tvo fyrstu dagana en 185 særð-
ust. Hinsvegar mistu Rússar 18 flug-
vjelar þessa daga, ennfremur einn
tundurspilli, og herskipið „Kirov“
laskaðist mikið. Þennan dag heyrð-
ist einnig getið um, að maður einn
sem oft var nefndur næstu vilcurnar,
þó að nú sje hann löngu fallinn í
skugga fyrir nafninu QUisling, hefði
myndað ,,þjóðstjórn“ í Terijoki, sem
er smábær, skamt frá landamærun-
um á Kyrjáiaeiði. Hann hafði verið
í rauðu uppreisnarstjórninni í Finn-
landi 1918 en hafst við i Rússlandi
síðan. En enga áheyrn fjekk hann
hjá landsmönnum sínum.
Vigstöðvunum má skifta i j>rent.
Syðst Kyrjálaeiði, milli Finskaflóa
og Ladogavatns, næst svæðið sunn-
an frá Ladoga til vatnsins Pielisjarvi
og loks þriðja og lengsta svæðið,
frá Pielisjarvi norður að íshafi.
Alls var víglínan um 1400 kíló-
metrar.
Mikilvægast var Kyrjálaeiðið. Það
er 50—100 km. breitt og landamærin
eru þar ekki nema 30 krn. frá Len-
ingrad. Mátti því gera ráð fyrir, að
Rússar legðu mesta áherslu á sókn-
ina þar og reyndu að ná samgöngu-
leiðunuin til Helsinki á sitt vald og
ná undir sig ríkasta og þjettbýlasta
landshlutanum. Enda fór að lokum
svo, að striðið endaði þar, jió að
raunverulega gerðist meira á öðr-
um vígstöðvum.
Það yrði of langt að fara að rekja
viðburði jiessarar einkennilegu styrj-
aldar lið fyrir lið. En þess verður
að minnast, að vörn Finna er eins-
dæmi eigi aðeins i nútímasögu lield-
ur þó miklu víðar væri leitað, og
þó að friðarkostirnir yrðu harðir
þá stóðu þeir uppi ósigraðir að leiks-
Rússar urðu oft að skilja eftlr birgðir, sem komu Finnum að miklu gagni. Hjer sjást finskir raiiðakróss-
menn með rússneskar birgðir..
„stuðnings-samning“ við þá, eins og
við Eystrasaltsrikin. En Finnar hefðu
talið, að þetta gæti ekki samrýmst
hlutleysi landsins. Þessvegna hefðu
Rússar fallið frá þessu og hefðu
stungið upp á, að Finnar afhentu
þeim nokkrar eyjar í Finskaflóa og
að landamærin á Kyrjálaeiði yrðu
flutt um 30 kílómetra norðvestur á
hóginn. Ennfremur að Finnar seldu
Rússum á leigu spildu við mynni
Finskaflóa (Hangö), sem notuð yrði
sem flotastöð og ætti að tryggja
Rússum frjálsar siglingar um flóann,
ásamt stöðinni, sem jieir höfðu áður
fengið í Baltischport í Estlandi.
Einuig mintist liann á, að Rússar
vildu fá aftur þann hluta af Fiski-
nesi, við Petsamo, sem þeir ljetu
af hendi með Dorpatfriðarsamning-
unum 1920.
Tveimur dögum síðar birti ,Pravda‘
stórorða skammargrein um Finna
og sakaði þá um að vilja knýja fram
strið og líkti Erkko utanríkisráð-
herra Finna við Beck utanrikisráð-
herra í Póllandi, en hann liefði knúð
Þjóðverja til ófriðar, sagði blaðið
þá. Yfirleitt ljetu Rússar ekki sitt
eftir liggja, að hafa frammi æsingar
og heyja taugastríð, svo að mörgum
þótti sýnt hvernig fara mundi.
Finsku samningamennirnir voru i
Moskva en fóru jiaðan 13. nóv. án
þess að fengist hefði nokkur nýr
samningsgrundvöllur en þvi var lýst
yfir, að ekki hefði slitnað upp úr
samningum heldur væri jjeim frest-
að um sinn. Hinn 26. nóv. var til-
kynt í Rússlandi að Finnar hefðu
skotið af fallbyssum á rússneska
landamæraverði. Þetta reyndist upp-
spuni en nú komust svivirðingarn-
ar um Finna i algleyming, í blöðum
og útvarpi. Og 28. okt. lýsir Rússa-
stjórn yfir því, að hún telji sig ó-
bundna af griðasamningnum við
Finna, því að þeir hafi þrásinnis
brotið hann. Daginn eftir fer finski
sendiherrann í Moskva á fund Mol-
otovs með andmæli gegn þessari
yfirlýsingu, en fær ekki áheyrn með
þeim forsendum, að Rússland hafi á-
kveðið að slita stjórnmálasambandi
við Finnland. Þetta tilkynti Molotov
í útvarpi sama dag. Fregnin vakti
feikna gremju um allan lieim —
nema í Þýskalandi. Þar var sagt,
að „sóma sins vegna má stórveldi
aldrei „víkja“ fyrir smáríki.“
-----------Og 30. nóvember láta
Rússar vopnin tala. Þeir ráðast með
her manns á 50 sinnum smærri þjóð
en þeir eru sjálfir, á landi, sjó og i