Fálkinn - 25.09.1942, Síða 5

FÁLKINN
o
saman eins og honuin hæfði
best í það skiftið.
Hann varð fyrstur manna til
þess að mynda þjóðfjelag i
þeim eina tilgangi að nota það
til hernaðar: fyrir 700 árum
hafði liann nútíma lmgmynd
um hvað „liið algera stríð“ væri.
Hann hafði frábæran efnivið
þar sem mongólski hesturinn
og riddarinn var. Hesturinn var
ódrepandi. Hann gat haldið á-
fram þó að hann fengi ekki
vatn neipa þriðja hvern dag.
Og kviðfylli náði hann hvar
sem var, hvort lieldur hann
þurfti að krafsa snjó eða klaka,
til þess að ná í sinuna. Riddar-
inn gat setið á hestbaki nætur
og daga, hann gat sofið i snjón-
um, og bugaðist ekki þó hann
fengi lítið að jeta eða ekkert,
svo dögunum skifti. Hann var
hardagamaður í eðli sínu
alinn upp við ófrið og lærði að
skjóta jafnóðum og hann lærði
að tala.
Genghis Khan sýndi skipu-
lagsgáfu sína og nákvæmni i
því, livernig hann útbjó herménn
sína. Hertýgi Mongólanna voru
úr hertum húðuni, og voru þau
lakkborin að utan. Hver maður
liafði tvo boga, annan til að
nota á liestbaki og hinn notuðu
þeir fótgangandi, og var haun
nákvæmari. Hann hafði þrens-
konar örvar, fyrir langt færi,
miðlungsfæri og návígi. Þungii
örvarnar með stáloddum, sem
notaðar voru á stytstu færi,
áttu að geta farið gegnum
brynjur. Hver hermaður liafði
í malnum þurkaðan mjólkur-
ysting, nægði hálfpund af þess-
um mat manninum í heils dags
bardaga. Hann hafði boga-
strehg til vara og vax og nál
til viðgerða. Var þetta alt gevmt
í skjóðu, sem hægt var að hlása
upp og nota sem flotholt, þegar
farið var yfir ár.
Einingar hersins voru 10.000
manna deildir, sem skiftust i
þúsund manna sveitir, liver
sveit í tíu 100 manna fylkinggr,
en í hverri fylking voru tiu
riðlar. Auk bardagamannanna
var hjálparlið með hverri deild:
verkfræðingar og sjerfræðingar,
sem sjórnuðu stein-slöngvivjel-
um og öðrum vjelum til umsát-
urs borga; ennfremur matvæla-
stjórar, viðgerðamenn, umsjón-
armenn hergagna og afgreiðslu-
stöð fundinna muna. Og að haki
hernum stóð öll þjóðin, sem
vann að þvi að framleiða mat
og úthúnað handa hernuni, en
sparaði sjálf við sig alt sem
hún gat.
Það sem einkendi hardagaað-
ferð Genghis Khan var hin und-
ursamlega nákvæmni og sam-
starf, sem aðeins fæst með mik-
illi þjálfun. Sveitunum var skip-
að í finnnfalda röð, en breiðar
geilar á milli. Fremst komu at-
lögumennirnir. Þeir voru mikið
vopnaðir og notuðu riddara-
sverð, lensur og kylfur. En að
haki þeim komu ríðandi bog-
menn.
Þegar atlögumennirnir höfðu
])eyst fram komu bogmennirnir
á eftir og' hófu skothríðina með-
an þeir voru á sprettinum. Þeg-
ar þeir nálguðust víglínu fjand-
mannanna stigu þeir af haki,
skiftu um boga og heltu þungu
örvunum í örvamælinn. Það
sem mest undir komið var
snerpan í skóthríðinni og hve
vandlega henni var heiut að
takmörkuðum svæðum. Hafði
slíkt aldrei sjest áður í hernaði.
Þegar riðlun var komin á
óvinaliðið gerði framliðið nýja
atlögu til þess að fullkomna
tvístringinn. Fór þetta fram efl-
ir ákveðnum reghun. Engin
skipunarorð voru kölluð, en
skipunum komið áleiðis með
því að veifa hvítum og svörtum
flöggum.
Mongólum varð ágengt í at-
lögum sínum vegna þess, að
þeir höfðu betri vopn en hinir,
voru fljótari að komast í færi
við óvinina og fyrri til að hefja
örvahríðina, og einnig voru
þeir beinskeyttari. Herir Kín-
verja, hinir snörpu bardaga-
menn múhameðssinna, riddarar
og vopnamenn kristnu þjóðanna
allir gugnuðu þeir undir
örvaregni Mongólana. Oftasl
nær var alt komið á ringulreið
hjá óvinunum áður en liinir
þungvopnuðu atlögumenn Mon-
góla ljetu til skarar skríða.
Þó að liinn mikli Khan væri
liðfærri en óvinirnir, hafði liann
að jafnaði lag á, að hafa allan
herinn lil taks einmitt þar, sem
mest á reið. Hann kunni þá list
að dreifa lierliði óvinanna en
þjappa sinu eigin liði sem mest
saman. Hann var meistari í því
að blekkja — koma með her
sinn einmitt á þann stað, þar
sem óvinurinn átti síst von á
lionum. Hann trvgði sjer oftasl
sigurinn með hliðarárásum, i
stað þess að ráðast beint fram-
an að óvinunum, því að sú að-
ferð var jafnan mannfrekari.
Sóknir lians bygðust á flýti,
voru fólgnar í því að draga ó-
vininn uppi, með því að fara
helmingi hraðar vfir. Hinar
hraðfara fylkingar hans hjuggu
skörð inn í víglínu óvinanna
og skiftu þeim i oddfylkingar,
og gerðu svo útaf við þá. Gengh-
is Khan hafði það til, að senda
þrjá eða fjóra sjálfstæða heri
inn í sama landið, sinn á hverj-
um stað, hundruð mílna hvern
frá öðrum, og án tillits eða
nokkurs samhands hvern við
annan, en svo vel var alt und-
irbúið, að samvinna var á milli
þessara lierja og þeir nálguð-
ust þann staðinn, sem taka
skyldi', sinn úr hverri áttinni
en allir á rjettum tíma.
Sumar styrjaldir Genghis
Khans unnust með áróðri, sem
haldið var uppi áður en her-
inn Ijet til sín taka. Enginn
hefir farið fram úr þessum bar-
bara, sem þó kunni livorki að
lesa eða skrifa, í því, að beila
orðunum sem vopni. Hann not-
aði lestakaupmennina sem
„fimtu herdeild.“ Hann Ijet þá
leigja sjer skósveina í hverju
þvi landi, sem hann ætlaði að
ráðast á í það skiftið. Hann
kynti sjer landafræði landsins,
þjóð þess og stjóriimálaástand,
hann náði í óánægða menn og
sigaði mönnum saman.
Njósnarar hans í Islam gátu
frætt hann á því, að móðir sol-
dánsins öfundaði hann af völd-
um hans. Genghis Khan ljel
semja hrjef til heimar', og henni
þakkað, að hún hefði hoðið
honum stuðning. Svo hagaði
hann því þannig, að sá, sem
hann sendi með hrjefið var
handtekinn af mönnum soldáns-
ins og brjefið komst í hans
hendur. Þegar herir Genghis
Khans komu í landið lá við
sjálft að það væri komin horg-
arstyrjöld.
Genghis Khan átti sína quisl-
inga í mörgum löndum. Hann
mútaði spiltum stjórnmála-
mönnum. Njósnarar hans lcom-
ust að þvi, að kínverski her-
málaráðherrann hafði stolið
sjóðum úr sjálfs sín hendi. Þeg-
ar fregnin komst á loft urðu
stjórnmálavandræði í Kína, en
einmitt um sama leyti hjelt
Genghis Khan liði sínu inn i
landið.
Hann notaði einnig áróður til
þess að skelfa fólk. Það var al-
geng regla, að brýna fyrir þjóð-
inni, sem hann ætlaði að ráð-
ast á, hvílíkum skelfingum þær
þjóðir hefðu orðið að sæta, sem
áður höfðu reynt að veita
Genghis Khan viðnám. Annað-
hvorl var að gefast upp eða
verða afmáður! — Þannig var
aðvörun hans. En þegai- and-
stæðingarnir gáfust upp þá fór
liann eldi og stáli um landið og
afmáði þá eigi að síður.
Hann beitti og áróðrinum á
skynsamlegan liátt heima fyrir,
lil þess að auka þjóðinni hug-
rekki. Hann hóf stai-f her-
mannsins til skýjanna og hrýndi
það fvrir þjóðinni að allir aðr-
ir ættu mikið á sig að leggja, til
þess að hermennirnir gætu
verið á vígvellinum. Hann kendi
þjóð sinni, að Mongólakynið
væri yfir alla aðra menn hafið.
En auðvitað var það hæpin
kenning. Kynin voru blönduð
að uppruna, þá eigi síður en nú.
Hjá honum var ógnarstjórn-
in köld og ástríðulaus leið að
markinu. Ef horg veitti honum
viðnám þá brendi hann hana
og brytjaði niður fólkið, karla,
konur og börn. Það var lækn-
ing sem kvað að. Svo skildi
hann eftir nokkra af mönnuni
sínum og eitthvað af föngum í
borgarrústunum, þegar hann
hjelt hernum á burt. Síðar voru
fangarnir látnir lirópa á stræt-
unum að Mongólaherinn væri
farinn. Þeir fáu bæjarbúar,
sem liöfðu dulisl í felustoðum
komu þá út á strætin og drápu
mongólsku hermennirnir þá
jafnóðum. Skáru þeir af þeim
höfuðin, svo að víst væri, að
þeir gætu ekki látist vera dauð-
ir. Aðeins i einni horg ljet
Genghis Khan drepa 500.000
manns. En sagnfræðingar geta
aðeius gert sjer mjög óljósa
hugmynd um, hve mörgum
miljónum manna hann hafi orð-
ið að bana.
T-jANNIG var vígvjelin, sem
Genghis Ivhan hafði til þess
að leggja undir sig heiminn.
Hann dó i herferð árið 1227,
þá 66 ára að aldri og á hátindi
valda og frægðar.
Eftir dauða hans hjelt víg-
vjelin áfram. Afkomendur Iians
urðu drotnarar allrar Asiu. Þeir
komust lengra inn í Evrópu,
sigruðu Ungverja, Pólverja og
Þjóðverja. Enginn gat reist rönd
við þeim. Mongólaríkið var enn
í almætti á tínium Kuhla Khan,
sonarsonar hans.
Loks liðaðist ríkið sundur í
höndum dáðlausra eftirkom-
enda hans. Nú á timum eru
Mongólarnir í Mið-Asíu veik-
bygð þjóð hirðingja, á nýjan
leik. Karakorum er horfin i
sandbyl j um Gohi-eyðimerk u r-
innar. Og heila má að liið rjetta
nafn borgarinnar sje gley-mt.
En hernaðarmenn hafa eldci
gleymt nafni Genghis Khans.
Og MacArthur hershöfðingi ráð-
leggur mönnum að kynna sjer
skoðanir hans á hinum óbreyt-
anlegu nauðsynjum stríðsins.
MILO
NEI1DS0LUBIR6ÐIR ARNI JÓNSSON. HAFNARSTR 5