Fálkinn - 25.09.1942, Page 6

G
F A L Iv I N N
Theodór Árnason: Operur, sem lifa.
Faust
- LtTLfi SflBflfi -
Hann kom heim
ETTA voru hjón, sem maöur
hlaut að taka eítir.
Jtaufa birtuna frá borðlampanum
lagði mjúkt á dráttabert, en liálf
|)reylulegt andlitið á Jionum. Hún
mildaði djúpu rákirnar frá nefinu
niður að munnvikunum og var ekki
meiri en svo, að það sásl ekki, að
hárið var farið að grána. En hún
var ung og hjarthærð. Hörundið
dúnmjúkt og varirnar rjóðar og
hykkar. Það var eins og andlitið
væri ekki annað en augun og svo
l)essi þríliyrndi munnur, sem var
eins og lítið hjartablað í laginu.
Neðri vörin Jjrettist ofurlítið fram.
Það var eins og Jiún glóði og lifði
sínu eigin lífi, ])egar hún beygði
sig í hrosið eða litraði af unaði,
og þó var liann svo óendanlega
barnslegur, þessi munnur.
Þjónninn var eitthvað að dútla
við næsta borð. Hann stalst til að
virða þau fyrir sjer. Hann hafði
tekið eftir, að þau voru hæði með
giftingarhringa. En hringur manns-
ins var breiður og slitinn, með Jag-
inu, sem notað var fyrir tuttugu
árum, en hringurinn á kvenhönd-
inni var jnjór gultliringur, eins og
þeir, sem nú eru í tísku.
Þjónninn gekk Jiægt á hurt. Hann
J)jóst við ríkulegu þjórfje.
Maðurinn tók um Jivítu liendina,
sem var að l'itla við dúkinn.
„Þetta er síðasta kvöldið okkar,
Jíva,“ sagði liann og tók fast um
Jiendina.
„Er það óhjákvæmilegt, Erik?“
livíslaði Jiún, og augun urðu sviirt
af geðsliræringu og örvæntingu. Hún
hallaði kinninni niður að hendinni
á Jjonum. Hann Jiorfði þráandi aug-
um á höfuðið og hnakkann og brúnt
hörundið á liálsinum, þar sem Jita-
skiftin urðu við hálsmálið á kjóln-
um.
„Eva, við skulum koma út á sval-
irnar. J)að er svo kæfandi heitt
hjerna,“ sagði hann. Þau stóðu upp.
Þjónninn horfði á eftir þeim og
hrosti íbygginn. Hann Imfði sjeð
svo njörg pör liverfa úl á svalirnar
og koma þaðan aftur stokki'jóð og
með leiftrandi augu.
Borgin með þúsundir af Ijósum
lá niður undan þeim. Þarna að of-
an að sjá var eins og hún væri
sveipuð einhverjum löfraljóma.
Hávaðinn, þessi andardrátlui- horg-
arinnar, heyrðist óljóst upp til
þeirra. Á þessum tima suðaði lífið
J)arna niðri, síðasla æðisgengna
kapphlaupið áður en borgin tók á
sig náðir. En hjerna uppfrá var svo
blessanlega rótt. Evu fanst lnin vera
i helgúm reit. Hún liallaði sjer upp
að manninum.
„Erik, jeg býð þjer mig sjálfa.
Viltu mig þá ekki?“ hvíslaði hún.
Hann horfði niður á ljósa höfuð-
ið, sem liallaðist upp að öxlinni á
lionum. Hvað hún var ung og
eigingjörn, eins og æskan er altaf
-— en það var einmitt æska hennar,
sem hann elskaði. Það kom kvala-
svipur á andlitið.
„Jeg get það ekki, Eva,“ sagði
hann hás. „Jeg get ekki fórnað anii-
ari manneskju fyrir hamingju okk-
ar.“
Eva rjetti snöggt úr sjer. Hann sá
hvernig neðri vörin á henni sveigð-
ist, svo að svipurinn varð að nist-
andi liáði. „Orðagjálfur,“ sagði liún
hvast. „En jeg er víst ekki fyrsta
blómið, sem þú hefir tínt.“
„Nú ertu ranglát, Eva; en jeg gel
ekki heðið um skilnað. Jeg á kon-
unni minni svo mikið uþp að unna.
Jeg skal segja þjer, Eva, það er-eitt
i lífinu, sem er meira virði en að
vera liamingjusamur sjálfur, og það
er að gera jjðrji hamingjusama."
„Já, jeg get auðvitað legið á milli
hluta!“ Röddin var sár.
„Eva, gerðu þetta ekki erfiðara
en þörf er á. Reyndu að skilja þetta.
Þegar jeg var lítils megandi, átti í
hasli og öll hörnin voru litil, þá
stóð hún við lilið mjer eiils og
hetja. Hún er orðin gönjul fyrir ár
franj af stritinu fyrir Jjörhunum og
mjer. Hún er eldri en jeg, hráðum
sextug, en nú er nijer ómögulegt
að skilja við hana.“
Eva grjet liljóðlega. Ef til vill
hefir hann líka sjeð fram á annað.
Eva elskaði liann núna, en eftir tíu
— fimtán ár væri hann.orðinn gam-
all maður. Þá væri hún enn ung,
full af lifsþrá og lifslöngun. Mundi
hún elska hann þá?
Hann þrýsti henni að sjer. „Þú
ferð burt með sólina úr tilveru
minni, þegar ]>ú ferð; pn það verður
svo að vera.“
Hann stóð við dyrnar Iieima hjá
sjer. Ósjálfrátt las liann dyraspjald-
ið: Erik Storm — jú, innan þess-
ara dyra átti hann lieima. Hann sá
í anda vistlegu stofurnar og góðlega
andlitið á konunni sinni, hrukkótt
af elli og striti. Alt i einu fanst hon-
um að liann mundi. kafna í allri
hlýjunni og lijartagæskunni þarna
inni. Hann tók um hálsinn á sjer
og svitinn spratt fram á enninu.
Honum fanst Jífið framundan vera
eins og þykk, grá móða. Dag eftir
dag yrði hann að olboga sig áfram
gegnum það .... Eva — enn var
hún ekki farin, enn gat liann náð
til hennar. Hann þrýsti á bjöllu-
linappinn. Honum fanst eins og
kliðurinn í bjöllunni ætlaði að
sprengja á sjer höfuðið. Hurðinni
var þegar lokið upp.
„Erlu þá komiiin, Erik minn. —-
Mjer datl i hug, að ]ni mundir verða
að vinna framyfir.“ — Hún iðaði
kringum liann. „Jeg skal hengja
upp frakkann þinn. Skelfing lield
jeg þú sjert þreyttur."
Hann sá dirgjuvaxna konuna sína,
grátt hái'ið, sviplaus augun, en við
hliðina á henni sá haiin í liugan-
um aðríj — Evu, Evu, með unga
og Jilýja líkamann, mjúka, lifandi
hörundið. Hann faiin, að hann var
dauðþreyttur, er hann riðaði enn í
stofuna.
Hann heyrði konuna sina fram-
an úr eldhúsii;u: „Nú'skal jag koma
með tebolla handa þjer. Þú leggur
altof mikið á þig, Erik.“
Hún liengdi frakkann hans á
lierðatrjeð og tíndi nokkur glóbjört
tiár á frakkaboðangnuin. Svo bursl-
aði hún vandlega hvítan hlett, þar
sem andlitsfarðinn hafði sest á. Það
var sárl hros á vörunum á henni
og hún andvarpaði. „Teið keniur
undir eins,“ kallaði lnin og fór iiin
i eldhúsið. Hann sá stólinn, sem
stóð við arininn. Blöðiii lágu á litla
borðinu við stólinn. Inniskórnir
stóðu lijá.
Hann var kominn beim.
Egils ávaxtadrykkir
Efnis-ágrip.
Opera i ó þáttuni eftir Goun-
od (1818—1893). Tekstinn er
tekinn upp úr t'yrri hluta hins
fræga verks Goetlie, en stil-
færður með óperunni af rit-
liöfundunuin Barbier og Carré.
Var fyrst sýnd í Théatre
J.yrique í París 19. mars 1859.
Aðalpersónan er aldraður, frægur
og fróður læknir, Faust að nal'iti.
Alt lif lians Jiefir að þvi stefnt, að
afla sjer fróðleiks, — fróðleiksþorst-
inn hefir verið óslökkvandi og-'hann
er búinn að lila langa æfi, sistarf-
andi og í þrotlausri leit að nýjum
og nýjuni fróðleik, en er óánægður
með árangurinn og vonsvikinn,
þreyttur á Iilinu og vill nú lielst
leggja árar i hát og mega deyja.
Mefistofeles, sem er Satan sjálfur
í dulargerfi, keniur til skjalanna og
vill fá liinn mikla lærdómsmann,
gamla lækninn, til að reyna lífið
í annari mynd, sem læknirinn þekk-
ir þó ekki nema af afspurn. Mefistó-
feles býðst til að lijálpa lionum,
gefa lionum æskuna aftur og fríð-
leik að auki, — og Faust þiggur
þetta. Og í þessari nýju mynd, sjcr
liann veröldina á nýjan leik og alt
öðru Ijósi, en liann liefir áður sjeð
liana. Það er vor og allur gróður
vaknandi til lifs. Og einn fagran
vormörgun sjer hann Margrjeti i
fyrsta sinn og býður henni fylgd
sína.
En Margrjet er „björt mey og
hrein,“ og hún á bróður, sem Val-
entín heitir, er ann henni og gætir
liennar sem mest hann má. Og Mar-
grjet svarar Faust all snúðugt, að
hún óski ekki fylgdar lians nje
fjelagsskapar. — Með sjálfri sjer
þykir lienni þó nokkuð til um gull-
hamrana, sem hann slær lienni,
jiessi friði og glæsilegi ungi maður,
— lnin er aðeins saklaust sveita-
blóm.
Nú vill svo óhéppilega til, að
Valentín bróðir liennar, sem er her-
niaður, fær skipun um að gegna
áríðandi skyldustörfum í fjarlægu
bygðarlagi. En áður en liann fer að
lieiman leggur hann systur sinni
ýmsar lífsreglur og kveðjast þau
síðan með trega.
Er nú agðsótt fyrir Mefistofeles
að greiðii götu Fausts til þess að
kynnast Margrjeti hetur. Ivemur hann
sjer sjálfur í mjúkinn hjá aldraðri
frænku Margrjetar, frú Mörtu
Scliwertlein, sem á að gæta ungu
stúlkunnar. Telur liann kerlingar-
skjóðunni trú um, að maður lienn-
ar hafi fallið á vígvellinum, og
gerir liaiia jafnframt hálf ruglaða,
með því að slá lienni gullhamra
og gæla við hana. Hún gefur sjer
]>ví ekki tíma til að liafa gát á
liverju framvindur um Margrjelu,
— en Faust notar tækifærið og
sigrar saklaust hjarta liinnar ungu
og óreyndu stúlku. Hún trúir hon-
uin og treystir og þigí'ur dýrar gjaf-
ir hans, fagnandi eins og harn.
Þegar Valentín bróðir liennar
kemur lieim úr stríðinu, glaður og
reifur, sæmdur heiðursmerkjum
fyrir frækilega framgöngu, er alt
um seinan. Fyllist hann harmi og
heift og skorar Faust á lióhn lyrir
að hafa svívirt systir hans. En Mef-
istófeles stýrir sverði skjólstæðings
síns, og lýkur svo einvíginu, mjög
gegn vilja Fausts sjálfs, að hann veil-
ir Valentin banasár. En Valentin
hiður systui- sinni bölbæna í aild-
arslitrunum.
Nú fyrsl verður Margrjeti ljóst,
hversu ömurlega hún er sjálf á vegi
stödd og hana hryllir vlð morðingja
bróður síns. Hún stendur nú uppi
eili og yfirgefin, þvi að allir snúa
við henni baki og forðast Jiana. 1
örvæntingu sinni leitar hún jniggun-
unar í kirkjunni, en liún fær ]>ar
engan frið nje svölun. Rödd sam-
viskunnar, ’návær og ásakandi, yl'ii-
gnæfir allar bænir og alla sálma.
Og loks verður hún viti sínu fjær
og fyrirfer nýfæddu harni sínu.
Faust liður líka illa. Hans sam-
viska liefir líka hátt og ákærir hann
beisklega. Og Mefistofeles lcíggur
sig allan fram til ]iess að eyða öll-
um sjálfsávítunum lians og svæla
samviskuna. En Faust hefir aldrei
ætlað 'sjer að svikja Margrjeti. ITann
elskar stúlkuna, en það eru liin
illu álirif Satans, eða Mefistol'eles.
sem stjórna gjörðum hans. Það er
liann sem stjórnar lífi lians áfram,
sýnir honum nýjar dásemdir þessa
lieims, leiðir hann út í ný æfintýr
og nýjar lystisemdir, sem ná ha-
marki sínu, er liann kemst í kynni
við hina fögru og glæsilegu Helenu.
En þegar ástríðuofsinn er i sem
mestum algleymingi, sjer I-'aust Mar-
grjeti lyrir sjer. Hún er fölleit og
torkennileg, klædd livítuni kyrtli
eða serk, sem konur voru færðar i,
er taka skyldi af lífi, — og Faust
verður sjerstaklega starsýnt á blóð-
rauða rák á fögrum hálsi hennar.
Þá verður liann alveg örvita. Hann
])ykist vita, að hún muni vera i
mikilli liættu, og hann heinitar það
af Mefistófelés, að hann bjargi henni.
Margrjeti hefir verið varpað i
fangelsi fyrir ódæðisverkið, sem liún
framdi í hrjálæði og biður hún þess
nú, að verða hálshöggvin. Hún situr
á liálmfleti sinu í fangaklefanum og
rær fram og aftur í sæti sínu með
leppa-stranga í fanginu, sem hún
liyggur að vera barnið sitt. En þó
þó að liún sje rugluð, bregður enn
fyrir í huga hennar minningum um
liina skammvinnu og dýrkeyplu
hamingju.
Faust kemur iiin í klefann til
hennar og Mefistófeles með lionum
og gera þeir ítrekaðar tilraunir lii
að fá hana til að flýja með sjer.
En ósjálfrátt hefir hún beyg af
elskhuga sínum og vill forðast hanii,
en ákallar guð og dýrðlingana og
biður sjer miskunnar. Og drottinn
miskunnar henni, þvi að i sama
mund, sem fangelsisklukkunni er
hringt til merkis uni að aftaka
hennar skuli fara fram, andasl
Margrjet, en englar koma og hera
sál hennar til liimna.
Og í sömu svipan liverfur Mefislo-
l’eles í jörð niður.
hiiiosOlubircðir árni jónsson. hainarstr s