Fálkinn - 25.09.1942, Page 8

8
FALKINN
TOHN CORNAVALL bankastjóri
** verslunarbankans i Cypress,
Florída, átti fyrir höndum óþægilegt
skylduverk. Óþægilegt — af því að
hann var hjartagóður maður.
Hann var upp nieð sjer þarna sem
hann sat i innri skrifstofunni sinni
og hlustaði á ysinn og þysinn í af-
greiðslusalnum. Því að dugnaði lians
og forsjálni var [)að að þakka, að
bankinn liafði l'lotið óskaddaður
framhjá kreppi)skerjunum, sem orð-
ið höfðu svo mörgiun að falli í
heimsstyrjöldinni og árin eftir hana.
Enda virtu hann allir lyrir þetta
þrekvirki, jafnvel Odadias Nale,
slægasti, samviskulausasti og ríkasti
maðurinn í Cypress — og sá á-
gjarnasti um leið. Nale mundi aldrei
hafa trúað öðrum manni fyrir hin-
um miklu fjármunum sínum en ein-
mitt John Cornwall.
En þennan hjarta og lireina nóv-
embermorgunn börðust mótstæð öfl
um tilfinningar John Cornwall.
Þarna frammi í gjaldkerabúrinu
slarfaði Sidney Fitch, ungur, dug-
legur og hæverskur, og fólkið sem
stóð með peningana sína fyrir utan
búrið, hafði ekki hugmynd um hví-
iík hætta gat beðið þeirra, eða hver
það var, sem tók við þeim. Þ^tta
var svo hræðilegt að Cornwall kendi
til. Bankinn hans, lífsstarf lians,
var í hættu vegna stórglæpamanns!
Og svo hugsaði hann til fangelsis-
ins — hinnar hræðilegu æfi þar.
Hann hafði einu sinni komið inn
í tugthús til þess að þekkja þar
mann, sem hafði gert sig sekan um
fölsun. Og Fitch var svo ungur og
virtist vera svo efnilegur!
„Góðan daginn,“ sagði banka-
stjórinn þegar Fitch kom inn.
Gjaldkerinn svaraði kveðjunni
rólega og enga forvdtni var að sjá
í bláum augum hans, út af því að
hann hafði verið kallaður inn. Hann
var kornungur og virtist veikbygður,
því að andlitið var fíngert og kven-
legt. Cornwall átti bágt með að
trúa orðsendingunni, sem hann
hafði fengið rjett áðan: áð þessi
maður væri hættulegur stórglæpa-
maður og snillingur i að skifta um
gerfi.
En bankastjórinn þekti skyldur
sínar gagnvart því saklausa fólki,
sem lagði peninga sína í bankann,
og liafði fult traust á honum.
„Þjer hafið nú, Fitch, verið hjá
okkur i jirjá mánuði, vegna þess
hve auðtrúa við vorum.“.
Það var eins og gjaldkerinn
storknaði. „Hvað eigið þjer við,
bankastjóri?“ sagði hann.
„Jeg á við það að þjer liafið tap-
að leiknum. Þjer komuð hingað með
fölsuð meðmæli, og þjer hafið setið
fimm ár í fangelsi fyrir bankarán!“
Fitch stóð þarna stinnur eins og
likneski og bankastjórinn lijelt á-
fram: „Þjer ljekuð laglega á okkur
með þessum meðmælum frá lands-
bankanum I Melville i Californía.
Þjer hafið víst haft einhvern sam-
sckan yður til aðstoðar, sem hefir
sett brjefið á póst þar. Þjer áttuð
kollgátuna er þjer gerðuð ráð fyrir,
að við mundum láta okkur nægja
að fá tilkynningu beint þaðan. En
má jeg spyrja, hvernig fóruð þjer
að því, að ná í brjefið frá okkur
til bankans j)ar?“
„Jeg bauð hraðritaranum yðar að
láta brjefið í póst fyrir hann,“ svar-
aði Fitch hvíslandi.
„Jæja, var það þannig? Þetta var
sem sagt mjög lævíslega úthugsað,
og kanske hefði j>að alt farið eins
og þjer ætluðust til, ef maður frá
Melville hefði ekki heimsótt okkur
í gær. Hann hafði verið bókari i
fylkisbankanum þar í nokkur ár, og
þessvegna mintist jeg á yður. Það
eru svo tilviljanir, sem forsjónin
leggur manni í hendur stundum.
En lítið þjer nú á, Fitch, jeg hefi
varið Jiróttmesta skeiði æfi minnar
til þess að efla þennan banka, og
Eugene lones:
SJÓÐUR SVÍÐINGSINS
hvað búist þjer nú við, að jeg geri
við mann með yðar — mannkost-
um?“
Gjaldkerinn vætti varirnar.
„Hafið þjer nokkru að svara áð-
iir en jeg afhendi lögreglunni yður?“
„Nei, — nei, sir!“
„Þjer ætlið ekki að reyna að af-
saka yður eða gefa skýringu?"
Fitch krepti hnefana. „Hvað stoð-
ar það? Þjer niunduð ekki trúa
mjer. Það er rjett, jeg hefi setið i
fangelsi í fimm ár. Látið jijer bara
lögregluna koma!“
„Eina spurningu fyrst,“ sagði
Cornwall á báðum áttum. „Ur því
að þjer komuð hingað til að ræna
bankann -—: hversvegna hafið þjer
dregið það svona lengi? Þjer hafið
margsinnis haft ágæt tækifæri til
þess!“
„Það sem jeg hefi fram að færa
kæmi mjer ekki að neinu haldi, j)ví
að enginn trúir því, sem fyrverandi
tugthúsfangi segir,“ svaraði Fitch.
Cornwall laut fram. „Hlustið þjer
nú á,“ sagði hann. „Jeg hefi haft
’saman við allskonar fólk að sælda.
Maður í minni stöðu verður að geta
Jjekt þjóf — ekki eftir heldur áður
en hann liefir framið glæpinn. Finst
yður ekki skrítið, að jeg skyldi
hafa tiltrú til yðar?“
„Þjer voruð gabbaður.“
„Nei,“ hrópaði bankastjórinn og
barði í borðið. „Þjer hafið ekki
dregið yður einn einasta eyri, og
þjer hafið verið besti gjaldkerinn,
sem jeg hefi haft til j)essa. Segið
rnjer nú alla söguna, ungi maður —
annars verð jeg að ofurselja yður
lögreglunni. Jeg hefi fulla samúð
með ungum mönnum eins og yður
sonur minn týndi lífi áður en
hann hafði lokið námi — það var
bifreiðarslys."
Fitch glúpnaði. Hann reikaði fram
gólfið og ljet fallast niður í stól við
borðið, lagði handleggina á borð-
röndina og grúfði sig fram á þá.
„Drottinn minn!“ sagði hann kjökr-
andi, — „bara ef þjer gætuð trúað
mjer — en enginn vill trúa mjer!“
Cornwall klappaði honum á liöf-
uðið. „Jeg skal trúa yður — vegna
hans sonar mins!“
Fitch hjelt áfram án j)ess að líta
upp, og röddin brást honum: „Það
sem jeg þurfti var tækifærið. Þegar
jeg kom úr fangelsinu fyrir tveimur
árum vihli enginn banki ráða mig
til sín, en jeg kunni ekkert nema
bankastörf. Jeg reyndi margskonar
vinnu, en dugði ekki til hennar.
Og j)á var það að jeg gerði mig
sekan í j)essari fölsun, ])ví að mjer
datt í hug að jeg gæti fengið stöðu
í banka aftur, ef jeg færi j)angað
sem enginn þekti mig. Og þegar jeg
hefði starfað j)ar nægilega lengi til
j)ess að sanna, að jeg væri duglegur
til verka og samviskusamur maður,
ætlaði jeg að segja húsbónda mín-
um upp alla söguna — og liann
muníli trúa mjer. Hjerna hafið j)jer
og allir verið mjer svo góðir, að
jeg var farinn að fá virðingu fyrir
sjálfum mjer; en nú ' — nú er úti
um alt, sir!“
Cornwall hafð hrærst og augu
hans fyltust af tárum. Hann studdi
hendinni ennþá á höfuð unga
mannsins og hugsaði til sönar síns,
sem hafði dáið svo sviplega í blóma
lífsins. Mundi líf þessa unga manns
ekki enda með enn sviplegri liætti?
Guð bauð mönnunuin að fyrirgefa
náunga sínum; en bankastjóri var
ekki sinn eigin herra. Hvernig
nmndi framtíð Fitch verða? Hver
tugtliúsvistin eftir aðra og el' til vill
líflát í rafmagnsstólnum að lokum.
Bæði þessi ungu mannslil' týnd,
annað fyrir hendi forsjónarinnar en
hitt fyrir mannanna hendi!
„Látið ekki hugfallast, sonur!“
sagði hann jiegar hann lial'ði liugs-
að sig um stundarkorn. „Þjer skul-
uð ekki fara í fangelsi aftur. Þjer
skuluð halda áfram að dvelja hjer
í bænum og bera höfuðið hátt. Jeg
vil hjálpa yður á sama hátt og jeg
mundi óska, að aðrir hefðu getað
hjálpað drengnum mínum. Vitan-
lega get jeg ekki látið yður gegna
gjaldkerastörfum hjerna áfram; j)að
gæti orðið bæði mjer og yður hættu-
íegt. Ef bankaráðið kæmist á snoð-
ir um 'jætta mundi l)að láta mig
segja af mjer stöðu minni j)egar i
stað, og sagan verða hljóðbær i
bænum. En mjer dettur nokkuð i
hug. Kunnið j)jer að stýra bifreið?"
„Já, víst kann jeg það,“ svaraði
Fitch ákafur. „Jeg hefi einu sinni
tekið þátt í kappakstri og kom að
marki með þeim fyrstu!"
Cornwall brosti. „Gott,“ sagði hann,
„mig vantar einmitt bílstjóra. Heyr-
ið j)jer nú - j)jer hafið flusl hing-
að suður á bóginn vegna þess að
þjer voruð veill fyrir brjóstinu, og
nú hafið þjer komist að raun um,
að þjer þolið ekki inniseturnar í
bankanum. Þessvegna verðið j)jer
að taka yður aðra atvinnu. Enginn
sjer neitt athugavert við það og
enginn fer að hnýsast í fortíð yðar
l)essvegna. Eftir nokkra liríð losn-
ar sennilega pláss i einliverju úti-
búinu okkar og ])að skuluð þjer fá.
Svo mikið traust ber jeg til yðar,
Fitch!“
Ungi maðurinn stóð hægt upp.
„Jeg get ekki sagt annað en það,
að sonur yðar liefir átl besta föður,
sem lifað liefir á jörðinni. Guð gæfi
að jeg yrði einhverntíma ])ess um-
kominn að geta launað yður |)etta.“
—‘ --— í nærsveitunum kringum
Cypress lifði fólk einkum á app-
eisínurækt, og ])egar appelsínu-
trjánum þóknaðist að bera góðan á-
vöxt þá fyltust bankarnir í bænum
af peningum, en þegar uppskeran
var rýr tæmdust allar fjárhirslur.
Veturinn 1922 hófst með miklum
og köldum norðanvindum og skjálf-
andi skemtiferðamönnum, og brenn-
andi ofnar voru settir í alla aldin-
garða, Bændurnir töldu að þeir gætu
haldið lífi í trjánum, en liitt væri
efasamt hvort þeir fengi nokkra
seljanlega uppskeru, og svo varð
vorið enn verra en veturinn hafði
verið — svona til að þóknast þeim
bölsýnustu. Allar horfur voru á
hallæri og varfærnustu bændurnir
foru að hugsa um, að taka peninga
sína út úr bönkunum; þeir sáu fram
á, að margir mundu þurft þess síð-
ar og að svo gæti farið, að bank-
arnir kæmust i þrot með handbært
fje.
Daginn eftir a'ð bankastjórinn tal-
aði við Fitch kom Obadias Nale að
lúkunni lijá gjaldkeranum. „Góðan
dag!“ hvæsti hann.
Obadias liafði mist röddina fyrir
nokkrum árum i einu ofsakastinu,
og í sama kastinu hafði konan lians
flúið frá honum til fjölskyldu sinn-
ar í New York. Og hvorki röddin
nje konan höfðu komið aftur.
„Ef Cornwall er við þá biðjið
liann að koma hingað fram,“ sagði
hann.
Cornwall kom og hitti Obadias
skininn og skroppinn, vafinn inn i
l>ykka loðkápu og með ullartrefil
um hálsinn. Hörundið á andlitinu á
honum var herpt saman af kuldan-
um, því að líkast var og að leygt
hefði \7erið á því á kinnbeinunum,
e' ns og þegar tjald er jianið með
slögum. Augun voru vot undir loðn-
um brúnunum, svo að hann varð alt-
af að vera að þurka úr þeim. Þetta,
ásamt hæsinni í rómnum, varð til
þess, að líkast var og han væri að
gráta af eintómum brjóstgæðum, er
hann krafiðst þess að fá alla pen-
ingana sína út úr bankanum
„Hvernig ganga viðskiftiii?“ spurði
liann og þurkaði sjer um augun.
„Það eru betri tímar hjá okkur
en báendunum,“ svaraði Cronwall.
„Jeg kenni i brjóst um þá.“
„Já — hm — já. Það er sorg-
lcgt. En hjá yður sjálfum gengur
þá alt vel?“
„Já, þakka yður fyrir. Við höfum
komist af liingað til.“
„Það er þá engin hætta á að þjer
h>kið bankanum fyrsta kastið?“
„Nei, varla.“
Ýmsir innlánsfjáreigendur sem
stóðu þarna nærri fóru að sperra
eyrun, og Cornwall sá ])egar, að
þetta gat verið hættulegt.
„Ef þjer þurfið að tala við mig,
herra Nale, ])á gerið svo vel að
koma inn í skrifstofuna mina,“
sagði hann.
„Nei, Cornwall, jeg ætla ekki að
ónáða yður,“ svaraði Obadias. „En
viljið þjer biðja bókarann, að gera
upp Y’ i ðsk i'f t arei k n i n g i n n minn.
Jeg kom með töskuna mína með
mjer.“
Það varð þögn í salnum og þessi
þögn verkaði á alla innstæðueig-
endurna eins og eiturgas. Þeir
teygðu úr sjer og störðu á mann-
inn með töskuna. Svo að Nale ætl-
aði að taka út peningana sína? Á
livað vissi ])að? Kreppu? Banka-
lirun? Já, eflaust. Cornwall hugs-
aði sig um í flýti. Ef hann minti
Nale á, að ekki mætti taka út stærri
upphæð nema tiu þúsund nema með
tveggja daga fyrirvara, þá væri það
sama og að viðurkenna fyrir þeini, .
sem á hlýddu, að bankinn stæði
veikum fótum. 'Það var nauðugur
einn kostur að borga honum pen-
ingana brosandi. Tuttugu þúsund í
einu — og á morgun var laugar-
dagur og þá voru altaf miklar út-
borganir. Og Nale heimtaði bein-
harða peninga. Hvaða dilk gal þetta
dregið á eftir sjer?
„Já, sjálfsagt,“ svaraði Cornwall
brosandi, „þó okkur þyki leitt að
missa • yður sem skiftavin, herra
Nale. Hvernig viljað þjer fá ])etta?“
„Eins og yður hentar best,“ svar-
aði svíðingurinn glottandi. „Jeg
verð vist að taka eitthvað af þessu
í verðbrjefum, því að þjer hafið
það varla ,alt í peningum.“
„Jú, við liöfum að minsta kosti
nóg til að fullnægja yður, herra!“
„Sjáum við til!“ Hann þurkað’
sjer um augun og hjelt áfram:
„Slæmir tímar, herra Cornwall —
erfiðir tímar. En jeg ætlaði ekki
að móðga yður. Segið þjer banka-
ráðinu, að jeg ætli ekki að skifta
uin banka, en að jeg treysti ekki á
neinn banka. Bankarnir lijerna lifa
á appelsínum og þeir þrífast ekki
iienva af góðum appelsínum."
CornYvall ljetti. Þetta var þá ekki
samsæri hinna bankanna gegn vers’-
unarbankanum, eins og hann liafði
óttast; því að samkomulagið milli
hankanna var alls elcki gott. En
gamli svíðingurinn trúði ónýta pen-
ingaskápnum sínum best fyrir maui-
unum sinum. Það var vafasamur
lieiður fyrir verslunarbankann. Hví-
lík flónska! Gamlir peningaskápar
voru illls ekki tryggir, staðir; en
látum Nale um það!
Gjaldkerinn var að koma n.eðan
úr liólfadeildinni og gestirnir í af-
greiðslusalnum góndu á hann með-