Fálkinn - 16.06.1944, Blaðsíða 3

F Á L K 1 N N
3
SOMIÍSLANDS SVERÐ OG SKJÖLDUR
Forseti Alþingis
GÍSLI SYEINSSON
Á MORGUN
Fyrir sjötíu árum lijeldu íslend-
ingar um land allt þjóðhátið til
þess að fagna fengnum rjettarbót-
um, sem stjórnarskráin liafði að
færa. Vissulega voru þær mikils
virði á þeim tíma, en þó ekki fuil-
nægjandi. Enda hjelt sjálfstæðis-
haráttan áfram. Hjer var aðeins
verið að. stiga spor á langri leið.
En þó að fjárhagur íslands og Dan-
merkur væri nú aðskilinn tóku at-
vinnumál íslands engan fjörkipp
við þessa rjettarbót. ísland var enn
„óaðskiljanlegur hluti Danaveldis."
Árið 1904 fluttist ráðuneyti ís-
lands inn í landið og íslenskur mað-
ur varð ráðherra, í stað þess að áð-
ur hafðj þetta starf verið aukageta
danska dómsmálaráðlierrans. Þetta
var árangur af baráttunni síðustu
40 árin. Og nú fyrst fer að verða
hægt að tala um framfarir hjer á
landi. Fáeinar brýr og nokkrir vega-
spottar voru árangur af starfinu
fyrir 1904. En tveim árum síðar
kemst ísland í símasamband við
umheiminn. En á því byggist, að
verslunin verður íslensk í stað þess
að vera rekin af erlendum kaup-
mönnum, j)ó að verslunin liefði í
orði kveðnu verið frjáls í hálfa öld.
Árið 1918 ganga sambandslögin i
gildi og ísland er viðurkennt frjálst
og fullvalda ríki, þó að konungur-
inn væri sameiginlegur fyrir bæði
ríkin og Dönum væri falin meðferð
utanríkismála og landhelgisgæsla
og gagnkvæmur borgararjettur væri
milli ríkjanna. Tímabilið síðan 1918
liefir verið mesti þroskatími íslensku
þjóðarinnar, og sambúðin milli
sambandsrikjanna hin ákjósanleg-
asta. Er gotl að minnast þess hú,
að' Danir hafa í hvívetna rækt
skuldbindingar sínar og sýnt fulla
iipurð í sambýlinu, enda liefir hug-
ur íslands í Danmerkur garð aldrei
verið eins vinsamlegur og á þess-
um árum. íslendingar hafa lært að
þekkja og skilja Dani — og þeir
okkur.
— Á morgun er þetta samband að
fullu rofið. Sá viðskilnaður hefir,
fyrir rás heimsviðburðanna, orðið
með nokkuð öðru móti, en til var
stofnað i öndverðu. En þó svo sje,
þá er þess' að vænta, að sú andlega
og menningarlega sambúð, sem svo
mjög hefir eflst við Danmörku og
önnur Norðurlönd, megi halda á-
fram að eflast, eftir að íslendingar
hafa að fullu slitið sambandinu.
Fyrir 133 árum fæddist hann,
þjódhetjan, sem orðin hjer að
ofan eru sögð um. Og fyrir
hundrað árum hefst þing-
mennskuferil hans, með endur-
reisn Alþingis. Glæsilegri æfi-
feril hefir enginn íslendingur
láitið eftir sig, og enginn hefir
„hrint okkar hag á leið“ betur
en hann.
Það er því eðlilegt að á þess-
um tímamótum hvarfli hugur
flestra íslendinga til hans. Því
að þó að margir hafi lagt stein
i veggi íslenskrar sjálfstæðis-
byggingar, þá er það þó hann,
sem vann erfiðasta verkið, og á
þeim grundvelli bygðu aðrir
síðan uns verkið var fullgert,
lwað formið snertir. En þetta
verk verður aldrei fullgerl i
raun og veru, því að ávalt Jxirf
að gæta fengins fjár, og halda
því við. Frelsið er lífrænt, og
þarf næringu eins og jurtin, ef
það á ekki að fölna og deyja.
„Það þarf annað en hjalið
lómt til að hrinda íslandi á
fætur," segir Jón Sigurðsson í
nýútkomnu riti, sem Vilhjálmur
Þ. Gíslason liefir saftiað til, úr
ræðum og ritgerðum hans. „Það
þarf atorku og ráðdeild og fram
sýni og þollyndi. — Það þarf
meira en fárra manna afl. —
Það þarf afl og dug heillar
þjóðar. En eru þá íslendingar
búnir að missa kosti Jjessa, eða
koma þeir sjer ekki að til að
taka á þeim? Það eru þeir, sem
þeir eiga að sýna fyrst og fremst
á Alþingi og undirbúninginum
undir það“.
1 allri sjálfstæðisbaráttu 'ís-
lands síðan Jón Sigurðsson leið,
hefir jafnan verið vitnað til
luins J>egar um mikilsvert efni
var að ræða, en einnig hefir
nafn lmns verið misnotað. Það
hefir verið lagt við hjegóma.
Allir flokkar lmfa viljað eigna
sjer hann og þóst taka hann sjer
til fyrirmyndar og það jafnvel
þeir, sem ekkert áttu sameigin-
legt nema þá játningu. Sam-
kvæmt því hefði hann átt að
lmfa margar skoðanir á sama
máli, hringsnúast úr einu í ann-
að. Svo freklega hefir þessi
mikli sonur Islafids verið móðg-
aður af eftirkomendum sínum.
— Það er einmitt aðalsmerki
Jóns Sigurðssonar hve heill
lxann var. Hann var atdrei
hrossakaupamaður. Það er ann-
að einkenni hans hve víðsýnn
hann var og hve áræðinn hann
var. Hann þorði að liugsa Jjeg-
ar næsta fáir leyfðu sjer það,
og hann þorði að tala djarfar
en nokkur annar. Hann átti
afkomu sína að nokkru leyti
undir þeirri þjóð, sem hann
var að sækja frelsi vort í hend-
ur á, en liann Ijet ójjægindi eða
hættu á stöðumissi aldrei deigja
rödd sína.
En það voru fleiri en Danir,
sem hann varð að eiga í höggi
við. Ilans eigin þjóð svaf, eða
var lítilsháttar farin að rumska,
þegar hann hóf baráttu sína,
eigi aðeins fyrir auknum lands-
rjettindum út á við heldur líka
framförum þjóðarinnar og aukn
um athöfnum inn á við. Ilann
var rödd hrópandans í eyði-
mörkinni, og liann varð að
brýna hana til þess að liún
heyrðist upp úr „ holtaþokn-
vælnum
Hann var vísindamaður í is-
lenskum fræðum og hefir á því
sviði látið eftir sig svo mikið
starf, að Jjað eitt mundi hafa
nægt til þess að gera manninn
frægan um allan aldur. En
samt vinnst honum timi til þess
að halda uppi mikilli risnu á
heimili sinu og sinna fleiri gest-
nm en nokkur Isléndingur i
Kaupmannahöfn hefir líklega
gert fyrr og síðar. Hann hefir
jafnan tima til að skrifa brjef,
og þau löng, um landsns gagn
og nauðsynjar, til vina sinna á
lslandi, til þess að stappa í þá
stálinu og leiðbeina þeim. Fáir
eða engir munu hafa haft jafn
niiklar brjefasfkriftir og Jón
Sigurðsson.
Ekkert mannlegt er honum
óviðkomandi. Ilann berst árum
saman fyrir verslunarfrelsi á
íslandi og vinnur þar sigur.
Hann berst fyrir umbótum í
skólamálum íslands. Og fyrir
sjálfstæði Islands.
Enginn er honum líkur. Eng-
inn var sem lxann. Hinu unga
lýðveldi á tsladi mun vegna vel,
ef mynd Jóns Sigurðssonar stend
ur jaftuin skýr fyrir augum állr-
'ir þjóðarinnar. Hin rjetta mynd
hans, eins og liann var. En það
má ekki breyta myndinni eftir
geðþótta hvers eins og lagfæra
hana eftir ástæðum.
Stytta Jóns Sigurðssonar stend
ur á Austurvelli og horfir inn í
Frh. á hls. 22.