Fálkinn - 16.06.1944, Blaðsíða 16

16
FÁLKINN
Tvær þjóðhátíðir
fyrir 70 árum
l>að gæti verið ástæða til þess
fyrir okkur íslendinga nú, að rifja
upp með okkur baráttu þjóðar—
innar fyrir lifi sínu og sjálfstæði
í aldaraðir; . nú þegar hið lang-
þráða takmark er alveg fram-
undan, að landið okkar verði al-
frjálst. Þ'að verður þó eigi gerl
hjer en aðeins lýst þvi hversu
Svarfdælingar fögnuðu þeim hættu
stjórnarháttum, sem oss hiotnað-
ist með stjórnarskránni 5. janúar
1874 og þúsund ára minningu
um byggð landsins. Þeir fögnuðu
sem börn þö gjöfin væri ekki svo
vegleg, sem þeir höfðu óskað, j>á
var hún samt sem áður kærkominn
áfangi, að vísu fjarlægur tikmark-
inu, en þó á rjettri leið að jjvi.
Þá var gleði og glaumur mi; land
allt, og þá ómaði í hjarta hvers
manns: „Svo frjáls vertu móður
sem vindur á vog“ og gaf vonum
manna vængi fram á leið. En
hjer kemur þá frásagan svo sem
„Frjettir frá íslandi“ hermir hana
1874. Ennfremur er birt, eflir söniu
heimild, frásögn af hinni siðari
þjóðhátíð Reykvíkinga 1874.
ÞJÓÐHÁTÍÐ SVARFDÆLA
3. ágúst 1874.
Var hún lialdin á sljettri grund,
gróinni fyrir neðan Hofsá þar í
dalnum; er þar einkar fagurt. —
Þar voru reist tjöld piörg og eitl
þeirra mest; það var 24 álna Jangt
og 5 álna breitt. Skammt þaðan
var ræðustóll reistur, sveipaður
hvítu líni. Þegar um morguninn
fór fólk að drífa að, og um há-
degi var þar saman kominn mik-
ill mannfjöldi. Þá var byrjuð há-
tiðin; voru fánar dregnir á stöng
og klukkum hringt. Þá skipuðu
menn sjer í fjórsettar raðir, hver
sókn sjer, og hóf hátíðargöngu.
Fyrstir gengu Stærri-Árskógssókn-
armenn, en lyrir ]>eim gekk merk-
ismaður með stöng, og lijekk á
hvít blæja með rauðum krossi
í miðju, næst þeim gengu Valla-
sóknarmenn. Bar merkismaður
þeirra stöng með grænni blæju,
og var fálki á dreginn. Þá komu
Urðar-sóknarmenn, og var borin
fyrir þeim livit blæja með fálka-
mynd. Þá gengu Tjarnar-sókr.ar-
menn, en fyrir þeim var borinn
rauð blæja með fálka á. Þá komu
síðastir Upsá-sóknarmenn, i>g bar
merkismaður þeirra stöng' fyrir
þeim með himinblárri blæju. Þá
er fólkið hóf göngu sína hætti
rigningin, en hljóðfæraleikur hofst
og stóð svo meðan gengið var.
Fólkið staðnæmdist lijá ræðustóln-
um, skipaði sjer í liálfhring í
kringum hann, en merkismenn
hjeldu uppi merkjum sínum. Þá
var sálmur sunginn, og að því
búnu haldnar ræður.
Fyrstu ræðuna lijelt HjörJeifur
prestur Guttormsson frá Tjörn,
en þá Páll prestur Jónsson frá
Völlum, og þá Sófónías stúdent Hall-
dórsson frá Brekku tvær. NIilli þess
er ræðurnar voru fluttar, var sungið
og leikið á liljóðfæri og skotið. Þá
flulti Þorkell Þorsteinsson frá Upp-
sölum enn tölu, og Jónas Jónsson frá
Brekku kvæði. Að því búnu var aftur
sungin sálmur, og' skotið á flir.
Varð nú lilje á um stund og geium
menn til tjaldanna að fá sjer hress-
ingu. Eftir það var byrjað að mæla
fyrir skálum. Fyrst var minm Is-
lands, þá minni konungs, þá minni
dalsins, j>á landshöfðingja, þá Jóns
Sigurðssonar. þá allra nierkustu
manna ;:ð fornu og nýju„ þá Þor-
steins Svarfaðar, j> á Klaufa forn-
hetju dalsins, þá gamalla manna,
þá ungra o. s. frv. Eftir það stigu
menn dans á afgirtu svæði juir
á grundinni, en er menn höfðu dans-
nokkra stund, hófust glimur, og
glimdu menn lengi af miklu kappi,
uns dimma tók. En er bálfdimmt var
orðið slógu menn eldi í viðarköst
mikinn, er borinn hafði vcrið þar
síiman á grundinni og gerðii stóra
brennu. Og er brennan var þrotinn
og almyrkt orðið, voru teknir upp
álfaleikir. Fyrir ofan grundina er
klettágil stórt og foss í. Ofan úr giii
þessu undan fossinum komu nú ljós-
álfar tveir niður á völlinn', og höfðu
stökur nokkrar fyrir munni sjer,
særandi burt svart myrkur, en lað-
andi fram Ijós. Síðön hurfu þeir
aflur upp i gilið. Nú var kyrrt og
hljótt um hríð. Þá heyrðu menn að
lítilli stund liðinni, söng mikinu
upp i gilið, fyrst í fjarska, en síðan
færðist hann smámsaman nær og
nær. Sjá menn þá hvar hópur liuldu-
manna fer niður úr gilinu, og kemur
niður á grundina; en er þeir koma
allnærri tjöhlunum, þagnar söngur-
inn. Álfasveinar tveir leiddu huldu-
karl á milli sín og settu á stól ná-
lægt danssviðinu; báðu þeir orlofs
af honum að mega leika, og leyfði
karl ]>að en þó með nokkurri tregðu
í fyrstu. Slógu þá allir álfarnir hring
á sviðinu og tóku að syngja og dansa.
Þegar því hafði farið fram nokkra
stund reis karl á fætur með stuðn-
ingi, og' lýsti heillum yfir land og
lýð, en allt huldufólkið tók undir.
Eflir það þokaðist það út af dans-
sviðinu, út á grundina og söng þar
með miklum gleðilátum. Að þvi
búnu hvarf það aftur upp gilið og
sást ekki síðan. Þá var komið fast að
miðnætli. Voru þá enn drukknfi
nokkrar skála.r að skilnaði, og eflir
það lauk hátíðinni með klukkna-
hringingum.
Þeir sem sóttu hátið þessa >'orti
nær hálft sjötta hundrað og voru
Ilestir þeirra úr tveimur hreppum.
Fyrir hátíðarhaldinu rjeði Sófónías
Halldórsson stúdent, og Jóhann
bóndi Jónsson lrá Ytralivarfi, og
tókst það svo vel, að almælt er, að
hátíð þessi hafi verið að flestu leyti
verið hin skemmtilegasta, er haldin
var í minningu 1000 ára byggingar
landsins.
ÞJÓÐHÁTÍÐ Reykvíkinga
HIN SÍÐARI 1874.
Hún ver haldin 30. dag ágúst-
mánaðar; en því var hún haldin aft-
I§LENDIM«A
i