Fálkinn - 16.03.1945, Síða 6

6
F Á L K I N N
- LITLfl SflBfln -
C. A. Hiernöe:
Sparisjóðsbókin
„........ það var koldimmt oy
stormur þegctr slysið varð; við sett-
um út bát og leituðum, en fundum
hann ekki. Bróðir yðar var dug-
a.ndi sjómaður, og ég harma fráfall
hans. Skipskistu hans og aðrar reit-
ur mun ég s,enda yður næstu daga..
U
— Jæja, þá er hann Jens dáinn!
muldraði Lárus hrærður, og lagði
frá sér bréfið og þerraði tár af
hvörmunum.
— Hann hefði átt að lialda sig í
landi, eins og við, þá lifði hann enn,
svaraði Maren kona hans og virtist
ekki klökk.
— Öllu starfi fylgir áhætta, svar-
aði Lárus.
— Já, varaðu þig að liöggva ekki
af þér þumalfingurinn þegar þú
ferð að kurla í eldinn! — Og Lárus
fór út í brenniskúrinn.
Jens liafði alltaf óráðsettur verið.
Hann strauk úr fyrstu vistinni fjór-
tán ára, og til sjós; og í dag hafði
bréfið komið á jótska hjáleigúbýlið.
Á bréfinu var sjaldséð frímerki, og
innan í því sorgarfregnin, einhvers-
staðar utan af fjarlægu hafi.
TVTOKKRU síðar kom tillcynning um
að reitur Jens væru komnar,
og Lárus spennti lubbalegan, ís-
lenska folann sinn fyrir vagninn og
ók á stöðina. Á leiðinni gat hann
ekki um annað hugsað en bróður
sinn, en þegar föggurnar voru komn-
ar á kerruna og hann var kominn
heim á leið, snerist hugurinn allur
að skipskistunni. Ofan á hana voru
bundin gúmmístígvél og oliukápa.
Það var hellirigning. Lárus nam
staðar, losaði kápuna og fór í hana.
Þetta var eitthvað annað en gamli
kápuræfillinn hans! Hann liélt á-
nægður áfram.
Þegar heim kom og liann opnaði
kistuna sá liann að hann hafði ekki
getið fjarri. Þarna voru ágæt, þyklc
nærföt, nærri því ný vinnuföt, og
spariföt, sem Lárusi kom vel að fá.
Og Maren fór ekki varhluta, þarna
var silkiklútur, sem hún hirti. —
Kanske hafði hann verið ætlaður
stúlku i fjarlægri liöfn, en nú varð
hann besta skart jótskrar húsmanns-
konu. Svo var þarna ýmislegt smá-
vegis, pípur, tóbak, ýms smáverk-
færi og — sparisjóðsbók.
— Það nuinar ekki um það —
500 krónur! sagði Lárus. Sjálfur
hafði hann aldrei átt svo mikið sem
tíu krónur í banka. — Hann hlýt-
ur að hafa verið sparsamur, sagði
Maren.
— Nú getum við keypt grísahúsið
sem ég hefi oft minnst á.
— Já, það getum við, sagði Maren,
— en ég hefi heyrt að Sören Madsen
ætli að rífa ldöðuna sína, við skul-
um bíða og sjá hvort við fáum
ekki brakið úr henni ódýrt.
AU biðu og Sören reif hlöðuna,
en nú fannst Maren best að
biða og sjá hvort þau gætu klofið
afborganirnar á næsta gjalddaga.
Þau gerðu það, en Sören ekki;
hann flosnaði upp og nýi ábúand-
inn keypti ræfilinn af hlöðunni. —
Við hugsum ekkert um grísahúsið,
sagði Maren, — enda fær maður
ekkert fyrir fleskið núna. Við skul-
um heldur koma okkur upp liænsna-
búi og kaupa okkur útungunarvél.
Þegar Maren talaði svona vissi
Lárus að það var hollast að hafa
sömu skoðun. Og skömmu síðar
fóru þau til kaupmannsins að skoða
áhaldið. En nú komst Maren að
jDeirri niðurstöðu, að j^au kætu keypt
ungavélina með afborgunum og
þyrftu ekki að hreyfa við pening-
unum hans Jens sáluga. Og Lárus
var sammála.
Tíminn leið og varla var sá lilut-
ur til, sem þau liöfðu ekki stungið
upp á að kaupa fyrir j)essar 500
krónur, en alltaf fór jiað svo að þau
gátu keypt liann án þess að grípa
til peninganna, svo að bókin lá ó-
skert í handraðanum.
— Ætti ég ekki að fara inn í
kaupstaðinn og sjá hvað þetta er
orðið mikið með vöxtum og vaxta-
vöxtum? spurði Lárus einu sinni.
— Ónei, mér dettur ekki í hug
að láta þig fara einan i bæinn með
500 krónur, svaraði Maren; liún
mundi hvernig hann var í æsku.
Sumar kom eftir vetur. Kreppa
fór yfir landið. Margir flosnuðu
upp; en Maren og Lárus björguðust
af, enda voru þau sparsöm.
— Við eigum peninga í bankanum,
sögðu þau oft, og það veitti þeim
traust og ró. Stundum var rétt komið
að þeim að grípa til sparisjóðs-
bókarinnar, en Maren dró alltaf úr
því.
— Við skulum ekki gera jjað fyrr
en í síðustu lög, því að ef við byrj-
um á annað borð, verða þessar 500
krónur ekki lengi að fara.
O VO kom að þvi að ellin var far-
^ in að beygja þau. Eitt kvöldið
stakk Maren upp á því að þau seldu
kotið, flyttu í stöðvarþorpið og
færu að selja grænmeti.
Þau geðu það. Seldu kotið sæmi-
lega og keyptu sæmilega, svo að
ekki þurftu þau að grípa til spari-
sjóðsbókarinnar i jjað skiftið. Og
grænmetisverslunin gaf þeim til
hnífs og skeiðar.
— Nú vil ég ekki lilusta á þetta
stagl lengur, sagði Maren einu sinni
þegar Lárus minntist á sparisjóðs-
bókina. — Við geymum hana þangað
til við verðum gömul, því að varla
getum við búist við mikilli hjálp
af honum Jörgen.
Jörgen var einkasonur þeirra.
Hann liafði farið ungur í kaupstað-
inn og orðið rafvirki, en nú var
liann atvinnulaus eins og svo marg-
ir aðrir.
Svo stóðu peningarnir i bókinni
sog ekkert gerðist þangað til þennan
nóvemberdag, sem Maren várð að
fara í rúmið upp úr hádeginu. Hún
var mikið veik en vildi ekki heyra
nefndan lækni eða spítala og til þess
að fyrirbyggja frekari deilur um
þetta, dó hún.
Lárus var eftir, syrgjandi og ráða-
laus. Hann kunni ekki að reka versl-
un, og pilturinn, sem hann fékk til
aðstoðar sér, prettaði liann og stal
af honum. Nú varð að leita til spari-
sjóðsbókarinnar, en ekki varð heldur
úr jiví í þetta sinn. Morguninn eftir
var búðin ekki opnuð. Lárus gamli
var farinn sömu leið og hún Maren.
AGINN eftir jarðarförina stóð
sonurinn ásamt unnustu sinni
í skonsunni bak við búðina. —
Einhverju hafa þau nurlað saman,
að minsta kosti er hér sparisjóðsbók
með 500 krónum, sagði hann.
— Hvað segirðu? Þá getum við
gíft okkur strax! sagði hún.
—Já, jtað er fyrir brúðkaupinu,
og fyrstu afborgun af húsgögnunum
sagði hann. — Þau voru bæði ung.
Börn hins nýja tíma, sem vissu ekki
hvað peningar voru, að öðru leyti
en því að það var nauðsynlegt að
eyða þeim undir eins.
Jörgen var ekki lengi að liugsa
sig um. Hann fór inn í bæinn með
bókina, til að taka út úr lienni.
Bifreiðarstjórinn gat sagt mér skil á
öllu, sem fyrir augun bar og gaf sér
jafnan tóm til að tala við mig; eins
þó að ferðin væri viðsjál og liann
þyrfti á fullri aðgæslu að halda.
Mig furðaði á hve létt bíllinn rann
undir stjórn hans.
Við komum svo austur yfir Eld-
hraun og sáum heim að reisulegum
bæ, sem ég spurði um nafn á. „Það
er Hólmur í Landbroti," svaraði
maðurinn. Eg kannaðist við nafnið
en þó betur við annað nafn, sem ég
hafði oft heyrt í sambandi við bæjar-
nafníð. „Er það Hólmur hans Bjarna
Runólfssonar, galdramannsins, sem
smíðar rafstöðvar og gerir við
allar vélar, jafnvel þó að hann hafi
aldrei séð þær áður?“ spurði ég.
„Já, Bjarni er til á Hólmi,“ svaraði
liann og kímdi. „Blessaður, segðu
mér eitthvað um hann,“ sagði ég,
„þú þekkir hann náttúrlega." „Eg
veit ekki hvað ég á að segja um jiað“
svaraði hann. „En ég er Bjarni i
Hólmi.“
— Þér segist hafa fengið bókina
í arf? spurði gjaldkerinn, er hann
liafði leitað lengi i gamalli liöfuð-
bók.
— Já, svaraði Jörgen. Honum var
elcki um alla þesa vafninga.
— Eg verð því miður að hryggja
yður með jsví, að upphæðin hefir
verið tekin út úr bókinni fyrir sext-
án árum.
— En þarna standa 500 krónur
í bókinni!
— Já, en þér sjáið, að hérna stend-
ur efst á hverri síðu, að bókin
þurfi ekki að sýjia rétta innieign á
hverjum tíma, þvi að liægt er að gefa
út ávísanir á hana. Og hérna er skrif
leg beiðni frá fyrri eiganda bókar-
innar, Jens Sörensen háseta, um
að senda allt, sem í bókinni var, á
skipaafgreiðsu í Hamborg.
Hvað mér sárnaði það þá, að vera
kominn á Jeiðarenda og hafa setið
við hliðina á manni, sem mig hafði
svo lengi langað til að kynnast! Að
vísu hafði liann sagt mér margt af
því, sem fyrir augun bar í jjessari
fyrstu ferð minni um fögur héruð,
svo margt að ég liefi aldrei lært jafn
mikið á ekki lengri leið, um fjöll,
vötn, ferðaæfintýri, hreystiverk, þjóð
trú og Skaftfellinga sjálfa. En síðar
hitti ég þcnnan mann, sem mér fanst
vera vinur minn í fyrsta skifti sem
ég leit hann augum, og ég kom í
vélasmiðjuna hans, eilt mérkilegasta
fyrirtælcið, sem ég hefi nokkurn-
tima séð.
-----Bjarni Runólfsson fæddist á
Hólmi 10. apríl 1891 og dó þar 4.
sept. 1938. Hann ólst upp við kröpp
kjör og veittist ekki færi til skóla-
göngu eða verklegs náffis lijá öðrum.
En hann var fæddur hugvitsmaður
og snillingur, eins og Hjörtur Þórð-
arson, sem nú er nýlátinn fyrir vest-
Framhald á bls. Í4.
Mætir menn. 2.
Bjarni í Hólmi
FYRIR 11 árum var ég
á leið austur á Síðu,
og vorum við 25 saman.
Þá var engin brú á Múla-
kvísl, en sá háttur á hafð-
ur, að ekið var á bifreið-
um austur að kvíslinni en
aðrir bílar tóku við austan
hennar og fluttu fólkið
austur að Klaustri, en yfir
kvíslina flutfi okkur Har-
aldur bóndi í Kerlingardal,
Einarsson. Lárus heitinn á
Klaustri hafði lofað oklcur
tveim bi’freiðum vestur að
Múlakvísl og biðu j)ær
þar er við komuni. Öðr-
um bílnum stýrði sonur
lians, en hinum maður,
sem ég ekki þekkti. Eg sat
fram i hjá jjessum manni
austur yfir Mýrdalssand og
alla leið að Klaustri og
tókust þegar með okkur
viðræður, þó að ekki kynt-
um við okkur með nafni.
Mér fanst ferðin ganga
fljótt, eins og oftast gerir
þegar rætt er við geðþekk-
an og skemmtilegan mann.
Bjarni liunólfsson í Hólmi.