Fálkinn - 25.02.1949, Side 4

4
FÁLKINN
í bókinni um Indriða miðil, sem
Þórbergur Þórðarson færði i letur
eftir frásögn Brynjólfs Þorláksson-
ar, fyrrv. dómkirkjuorganista, er
sagt fá franskri söngkonu, sem
stundum kom fram á tilraunafund-
um með miðlinum. Söngkonan var þá
venjulega í félagsskap með norsk-
um mönnum og getur bókin um
tónskáldin tírieg og Nordraak og
um norskan lækni, sem hét fullu
nafni Daniel Cornelius Danielsen,
og bafði verið merkur vísindamað-
ur. Þegar Jonas Lie er að telja
nafnkunna menn í bók sinni um
Ole Buii, sem fylgdu hinuin látna
fiðlusnillingi til grafar, þá segir
liann: ,,Þar var Grieg og Daniel-
sen“. Þykir mér líldegt að hér sé
átt við lækninn, sem hafði verið
tónlistarvinur.
Það er einmitt þessi kunnings-
skapur frönsku söngkonunnar við
'norska listamenn handan við landa-
mæri lífs og dauða, sem gefur mér
tiiefni til að rita þessar linur, því
að liún kemur á skemmtilegan hátt
við sögu Ole Bull, eins og sagt verð-
ur frá hér á eftir.
í hókinni um Indriða miðil er
sagt frá henni þannig: (Tilvitnanirn-
ar eru teknar með leyfi höfundar).
„Ein af þeim verum hinumegin,
Maria Felicita Garcia var næst
honum að aldri, fædd 1808, svo sem
áður er sagt. Hún hafði nauðug
gifst Malibran. Malibran var álit-
inn auðugur og var faðir hennar
því mjög hvetjandi ráðahagsins.
Hjónahandið var óhamingjusamt og
áður en árið var liðið, fór hún
frá lionum og fór þá aftur að syngja
opinberlega. Eftir þetta var hún
ávallt kölluð Madame Malibran, en
síðasta árið sem hún iifði, giftist
hun fiðlusnillingnum Beriot, og
nefndi hún sig þá Madame Mali-
bran Beriot. Undir því nafni voru
tónsmíðar liennar gefnar út. Hún
kynntist Beriot um 1830 og unni
honum mikið. Laust áður en hún
dó, hafði henni loks tekist að fá
skilnað að lögum við Malibran og þá
stóð ekki á því, að hún og Beriot
létu gefa sig saman.
, Raddsvið Madame Malibran,
þessarar hámenntuðu söngkonu, var
óvenju mikið. Hún var i senn con-
traalt og mezzosópran. En hún hafði
skap og vitsmuni til að beita þessu
fágæta hijóðfæri í barkanum eftir
listarinnar reglum, eins og fágaðir
og gagnmenntaðir listamenn einir
geta gert. Einkenni Garcia-ættarinn-
ar var skapfesta og snilligáfa. Þetta
tvennt, og þó umfram allt hin mikla
FRANSKA S0NGK0NAN 0G INDRIÐI MIÐILL
sem voru tíðir gestir á tilrauna-
fundunum, var kvenmaður, sem
okkur var sagt að hefði verið frönsk
söngkona, þegar hún var hér í
heimi. Hún vildi aldrei segja, hver
liún væri, og við fengum ekkert
annað um hana að vita en að hún
hefði verið frönsk söngkona. Hún
söng oft á fundum, ýmist af vör-
um miðilsins eða fyrir utan hann.
Hún söng ailtaf á frönsku, en mál-
far hennar var óskírt i söng. Hins
vegar var tungutak hennar furðu
greinilegt i mæltu máli, og áttu
ýmsir frönskumælandi menn i okk-
ar hópi tal við hgna, til dæmis Þor-
grímur Guðmundsen. Hún hafði mjög
fagra rödd og söngur hennar var
yndislegur. Þvi varð Jóni Aðils eitt
sinn að orði, er hann heyrði hana
syngja á fundi:
„Það er auðheyrt, að þetta er
rutineruð sangerinna“.
Jón var sjálfur góður söngmað-
ur, har ágætt skyn á söng og hafði
heyrt æfða söngvara í Danmörku.
Hún var mjög elskuleg í viðmóti,
og fannst okkur á öllu í fari henn-
ar, að hún væri sérstaklega kven-*
leg og stæði á háu siðmenningar-
stigi.“
Og ennfremur segir svo i bók-
inni:
„Það bar eitt sinn til á innra
fundi, að við heyrðum karlmanns-
rödd tala franska tungu fyrir utan
miðilinn. Þennan málróm höfðum
við aldrei heyrt áður. Það virtist
greinilegt, að honum væri ekki beint
til okkar, heldur til einhvers eða
einhverra hinu megin. Samtímis
heyrðum við fleiri raddir utan við
miðilinn, en þó nokkuð óskirt. Þó
fengum við greint í þessum radd-
hljómi málróm frönsku söngkon-
unnar og lieyrðum liana reka upp
neyðaróp allt í einu. Þetta var allt
likast á að heyra, sem þarna hefði
orðið harðvitug rimma eða upp-
þot. Engin heyrðum við orðaskil,
nema að karlmannsrödd sagði einu
sinni: „Madame Malibran.“
Þegar þessum látum linnti spurð-
um við stjórnandann, hvað þarna
hefði verið um að vera.
Við fengum það svar, að karl-
maðurinn, sem hafði nefnt nafn
kvenmannsins, héti Malibran og
hefði verið maður frönsku söng-
konunnar. Hún hafði líka verið á
fundinum. Þau hefðu ekki fyrr sést,
síðan þau fóru yfir um. Hann hefði
nýlega komist á snoðir um, livar
hennar væri að leita, og néi komið
á fundinn i þvi skyni að fá hana
til að slást í för með honum. Út
af þessu hafði ósamkomulagið risið.
Fleira var okkur ekki sagt.
Þó skömm sé frá að segja, hafði
enginn okkar, sem á fundinum
voru, nokkurt hugboð um, hver hún
hefði verið þessi „madame Mali-
bran“, og um mann hennar, Mali-
bran, vissum við heldur ekki neitt.
Daginn eftir fundinn fórum við
nokkrir að leita að þessu nafni i
alfræðiorðabók. Og viti menn! Þar
finnum við i einhverri alfræðiorða-
bók, að í Ameríku hafði verið
auðugur plantekrueigandi fransk-
ur, Malibran að nafni. Hann liafði
gifst söngkonunni Mariu Felicita,
af spænskum ættum, fædd i París
1808, dáin í Manchester 1836.
Þremur mánuðum eftir að þau gift-
ust, hafði hann orðið gjaldþrota,
hún skilið við hann og lialdið aftur
heim til Evrópu.
Þannig komumst við að nafni þess
arar söngkonu, sem enginn okkar
mundi til að hann hefði nokkurn-
tíma heyrt getið áður og Indriði
vissi áreiðanlega enga grein á.
Franska söngkonan, sem oft hafði
sungið lijá okkur á tilraunafund-
um og ýmsir fundarmenn höfðu
skipt við orðum á frönsku, var þvi
söngkonan Maria Maiibran, fædd
Felicita. Það var þvi ekki furða,
þó að Jóni sagnfræðingi fyndist
hún vera „rutineruð sangerinna“.
Þannig er sagt frá söngkonunni
í bókinni um Indriða miðil og er
hennar víða getið í þeirri bók. En
ég vil leiðrétta það liér í frásögn
Þórbergs eftir Brynjólfi, að hún
liafi verið fædd Felicita. Hún hét
Maria Felicita og var fædd Garcia,
en sú ætt er liin merkasta söngvara-
ætt, sem sagan þekkir. 1 henni eru
tónlistarmenn, og þó einkum söngv-
arar, mann fram af manni, allt frá
byrjun 17. aldar. Faðir söngkon-
unnar hét Manuel del Populo Garcia.
Hann var fæddur í Sevilla 1776, en
fluttist til Parisar, og varð víðfræg-
ur tenórsöngvari og óperutónskáld.
Rossini ritaði fyrir söngrödd hans
aðalhlutverkið i óperunni „Elisa-
betta“. Þó fór enn meira orð af
honum sem sönglcennara. Af börn-
um hans urðu þrjú heimsfrægir
söngvarar, dæturnar Maria og Paul-
ina og sonurinn Manuel Garcia
(1805—1906). Þessi sonur hans
lagði grunvöllinn að vísindalegri
söngkennslu og er siðan byggt á
kenningum hans. Hann fann upp
liinn svokallaða Laryngoscope eða
Laryngospegil, sem allir kannast við,
sem þurfa að leita til hálslækna með
mein sin. Spegillinn er notaður til
þess að skoða raddböndin og ofan
í kok manna. Af hinum mikla
nemendafjölda hans vil ég nefna
söngkonuna Jenny Lind — „sænska
næturgalann". Hann er oft nefndur
„hinn mikli Garcia“.
persóna hennar, gerði hana að
fremstu söngkonu sinnar tíðar.
Paulina Garcia var yngst (1821—
1910). Hún var einnig ein af
fremstu söngkonum 19. aldarinnar.
Ilún var góður píanóeikari, nem-
andi Franz Liszt, og tónskáld, eins
og systirin, og samdi m. a. nokkr-
ar óperur. Hún giftist Viardot söng-
leikhússtjóra og er þvi kunn undir
nafniu Paulina Viardot. Schumann
tileinkaði lienni sönglagaflokkinn
„Dichterliebe".
Nú víkur sögunni að Ole Bull.
Þegar hann kom í fyrsta sinn til
. Parisar rúmlega tvítugur að aldri
árið 1831, til að læra og kynnast
tónlistarlífinu í heimsborginni, þá
tók hann eftir því, að mannfjöldinn
streymdi kvöld eftir kvöld í söng-
leikhúsið, til þess að heyra Madame
Malibran syngja. Auðvitað varð
hann að fylgjast með straumnum
og á ódýrasta stað í húsinu, efst
uppi undir loftinu, hlustaði liann
frá sér numinn á söngkonuna.
Nokkru síðar var Ole Bull kom-
inn til Bologna, en þar átti hann
eftir á ævintýralegan hátt að vinna
sér frægð. Frá þeirri stundu var
lif hans vafið frægðarljóma.
Söngleikhússtjórinn í Boulogna
hafði ráðið Madame Malibran til
að syngja þar nokkur kvöld. Hún
setti það skilyrði, að Beriot ást-
vinur hennar fengi söngleikhúsið
ókeypis til liljómleikahalds á eftir,
en hann var vanur að fylgja henni
hvert sem hún fór. Um þetta varð
samkomulag. Formaður hins nafn-
kunnasta tónlistarfélags í borgðinni
greip nú tækifærið til að fá Madame
Malibran til að syngja á hljóm-
leikum félágsins, sem halda átti í
góðgerðarskyni, og átti þá einnig