Fálkinn - 16.05.1952, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN

Joseph Weeksberg:
YEHUDI
MENHUIN
Þegar Yehudi Menuhin var árs-
gamall höfðu foreldrar drengsins
hann oft með sér á hljómleika, af
þeirri einföldu ástæðu, að þau
höfðu ekki ráð á þvi að borga
fyrir gæslu á honum í fjarveru
þeirra.
Litli drengurinn sat rólegur, hlust-
aði á hljómldstina, og fór aldrei að
skæla.
Þegar Yehudi var þriggja ára
keypti faðir hans leikfangafiðlu.
Drengurinn reyndi að spila. En er
fiðlan framleiddi engan tón, fleygði
hann lienni á gólfið. Faðir hans ávít-
aði son sinn ekki fyrir þetta, heldur
fór og keypti barnafiðlu handa hon-
um.
So fór Yehudi að fá kennslu i
fiðhileik. í
„Foreldrar mínir nefndu það ekki
með einu orði, að ég ætti að leggja
mikla stund á fiðluleik, heldur að-
eins æfa mig dálitið.“
Þannig hefir Menuliin komist að
orði i þessu sambandi. Og kveðst
hann hafa æft sig af kappi.
Yehudi Menuhin var sjö ára, er
hann lék fiðlukonsert Mendelssohns,
með hljóðfærasveit San Fransisco.
Áreyrendur voru 9000, og urðu afar
hrifnir af fiðluleik drengsins.
Tíu ára gamaLl hélt Menuhin fyrstu
fiðluhljómleika sina. Það var i Car-
negie Hall í New York.
Flestum tónlistargagnrýnendum er
illa við „undrabörn“. En að þessu
sinni var lofið einróma. Allir hældu
drengnum fyrir óviðjafnanlega hæfi-
leika og viðkvæmni,
Þetta var árið 1927. Sama árið
fór Menuhin til Berlínar og lék á
sömu hljómleikum hina þrjá miklu
fiðlukonserta. Það er Bach, Beet-
hoven og Brahms. Undirleik annað-
ist filharmoniska hljómsveitin í Ber-
lín. En stjórnandi hennar var Bruno
Walter.
Að loknum þessum fræga hljóm-
leik, var hinum ljóshærða, rjóða
dreng í flauelsstuttbuxunum, lyft
upp og hann kysstur af litlum grann
vöxnum manni með afarmikið hár.
„í dag fékk ég aftur trúna á það
að til væri guð á himnum. Og það
er þér að þakka, Menuhin", sagði
maðurinn, og liorfði á drenginn tár-
votum augum.
Þessi maður, er þannig ávarpaði
drenginn, var Albert Einstein, hinn
heimsfrægi vísindamaður.
Gagnrýnandi nokkur skrifaði eitt
sinn um Menuhin á þessa leið:
„Hann dregur töfraboga sinn yfir
hjartastrengi mannkynsins.“
Ýmsir miklir fiðluleikarar hrífa
áheyrendur mjög, en Menuhin hefir
djúp trúarleg áhrif á tillheyrendur
sína. Þegar hann leikur rikir hátíðleg
kyrrð í salnum, eins og menn væru
staddir í dómkirkju.
Menuhin er ekki ánægður með að
leika af snilld, heldur vill liann ná
til hjartnanna. Hann er stór vexti,
atkvæðamikill og hjartnæmur.
Hið fyrsta, sem Menuhin minnist
úr lieimi tónlistarinnar, var söngur
föður hans.
Faðir drengsins söng hebresk sorg
arljóð. Hann ólst upp i Palestinu
til sextán ára aldurs.
„Faðir minn flýði til Ameriku
þegar hann var sextán ára, vegna
þess að hann fékk ekki að leika á
fiðlu. Fjölskylda hans var svo strang
trúuð, að hún vildi ekki leyfa hon-
um að stunda fiðluleik“, segir Men-
uhin. „Fjölskyldan leit svo á, að
það bæri vott um léttúð að fást við
þvílíka hljómlist.“
Yehudi Menuhin segir það for-
eldrum sínum að þakka, hve mikill
fiðluleikari hann varð. Hann segir
að foreldrarnr hafi alið hann svo
vel upp.
Þegar Menuhin varð heimsfrægur,
sem undrabarn, gerðu foreldrarnir
allt, er i þeirra valdi stóð, tiL þess
að láta hann ekki ímynda sér að
hann væri öðruvísi en önnur börn.
Aldrei voru birt viðtöl við drenginn.
Hann heyrði aldrei minnst á frægð
né snilld.
Hann hafði um 100,000 dollara
tekjur sum árin, en fékk aðeins 25
cept á viku, sem vasapeninga.
Yehudi og systir hans, Hephzibah
og Yaltak, sem eru yngri en hann,
bjuggu við sömu kjör og önnur börn
i San Francisco, að þvi undanskildu
að þau fengu aldrei að sjá kvikmynd
né hlusta á útvarp.
Yehudi var svo önnum kafinn við
hljómlistaræfingar, að tíminn leyfði
ekki að hann gæti stundað reglu-
bundið skólanám. Móðir hans kenndi
honum fyrstu námsárin. En svo fékk
hann heimiliskennara.
Foreldrar hans gættu þess strang-
lega, að liann léki ekki oftar opin-
berlega en tuttugu sinnum á ári. Þau
létu drenginn hvila sig vel á milli
hljómleikanna, leika sér og skemmta.
Heimili fjölskyldunnar var í Santa
Cruz fjöllunum við Los Gatos í
Kaliforniu. Þar var glatt á hjalla og
mikið hlegið.
Yehudi hafði gaman af að basLa
við bifreiðavélar. Hann segist, að
likindum hafa orðið vélfræðingur,
ef hljómlistin hefði ekki heillað hug
hans.
Árið 19)35 lagði Menuliin upp í
fyrstu hljómlistarleikför sina. Hann
liélt 110 liljómleika í 63 borgum og
13 löndum.
Allir, sem lilustuðu á hann, urðu
frá sér numdir af hrifningu, og
blöðin hældu honum á hvert reipi.
„Times“, sem ekki er vant því
að taka mjög djúpt i árinni, sagði
meðal annars: „Það er fljótlegt að
lýsa fiðluleik Menuhins. Til þess
þarf ekki að hafa nema eitt orð:
óviðjafnanlegt."
Yeliudi var nitján ára er hann fór
þessa ferð. Er hann kom heim neit-
uðu foreldrar hans öllum tilboðum
er lionum voru gerð um hljómleika-
hald. Voru þessi tilboð þó hvert
öðru betra.
Foreldrar Yehudi sögðu: „Dreng-
urinn þarf að fá hvíld um tveggja
ára skeið, áður en heimurinn fær
hann.“
Þessi tvö ár skemmti Yehudi sér
vel með systrum sinum og vinum.
Hann ,synti, reið á góðum hestum,
las skemmtilegar bækur, fór göngu-
ferðir, æfði fiðluleik o. s. frv.
„Þetta var yndislegur timi. Mér
leið ágætlega þcssi ár,“ segir Yehudi.
Svo fór hann til Evrópu. Öll fjöl-
skyldan fór með honum. Faðir, móð-
ir, systur, ritari og undirleikari
fylgdu Menuliin.
A París leigðu þau liús og útveg-
uðu sér þrjá flygla.
Dag nokkurn kom Georges Enesco
í lieimsókn. Enesco er rússneskur,
og frægt tónskáld. Hann lilustaði á
þau systkinin, Menuliin og Hephzi-
bah, leika eina af sónötum Beethov-
ens. Er þau höfðu lokið leik sínum,
gekk Enesco til Menuhin eldra og
sagði:
„Hvers vegna látið þið ekki Yeh-
udi og Hephzibah leika saman op-
inberlega? Hún er ágætur slaghörpu-
leikari."
Faðirinn fór að ráði tónskálds-
ins.
Yeliudi og Heplizibah léku saman
um nokkurra ára skeið og urðu fræg-
ustu systkini i heimi hljómlistar-
innar.
Þegar stríðið skall. á urðu þau að
skilja.
Yehudi trúlofaðist í London ástr-
alskri stúlku, Nola Ruby Nicholas
og giftust þau þar.
Skömmu síðar giftist Hephzibah
bróður Nolu konu Yehudi, og fór
með honum til Ástraliu.
Yehudi Menuhin og kona hans,
eignuðust tvö börn, telpu, sem er
tíu ára og níu ára dreng.
Margir búast við að þau verði
undrabörn, þar sem faðir þeirra var
undrabarn.
Fjöldi fólks hefir komið til Menu-
hins og spurt hann um þetta.
Hann hefir svarað á þessa leið:
„Ef börnin mín vilja stunda hljóm-
list, mun ég auðvitað leyfa þeim
skyldi verða fyrsti maðurinn, sem
hreyfi ekki litla fingurinn til þess
að ýta undir þau að verða atvinnu-
hljómlistarmenn. Við lijónin syngj-
um fyrir þau, bæði þjóðlög og ýms
önnur lög, til þess að auka fegurð-
arvit þeirra. Mannsröddin er heppi-
legust í þessu augnamiði. Hún eflir
best skiLning barna á hljóðfalli og
tónum.“
Til dæmis um það hve Menuliin
leikur oft opinberlega, má geta þess,
að árið 1945 hélt hann 300 hljóm-
leika. En liann tók sjálfur ekki inn-
gangseyri nema af einu hundraði
þeirra. Ingangurinn af tvö hundruð
liljómleikum rann til Rauða kross-
ins, og ýmissa annarra mannúðar- og
liknarstofnana. Stundum rennur ágóð
inn til hermanna Sameinuðu þjóð-
anna.
Yehudi Menuhin flaug til Parisar
þegar eftir að borgin losnaði undan
oki Þjóðverja.
Þrem árum áður hafði de Gaulle
hershöfðingi lofað þvi, að hann
skyldi verða fyrseti maðurinn, sem
héldi hljómleika í borginni eftir
fengið frelsi liennar.
Menuhin lék í söngleikahöllinni,
með undirleik hljómsveitar sönglist-
arskólans. Hann lék Mendelssohn
konsertinn, sem banngærður hafði
verið um fimm ára skeið.
Eg var sjálfur á þessum hljóm-
leikum. Þarna voru Ameríkanar í
einkennisbúningum og franskar kon-
ur i kvöldkjólum En fyrri daga
hátíðarblær var horfinn.
Fólkið sat þögult og alvörugefið
með aftur augun. Margir grétu.
Menuhin hélt hljómleika í Amst-
erdam og Bryssel. Svo fór hann til
Prag. Eftir för þessa sagði hann:
„Eg þoldi ekki að liorfa á tillieyr-
endur mina. Þeir voru svo þreyttir
og sinnulausir. Þannig voru þeir
alls staðar i Evrópu. En á meðan
ég lék kom ró yfir þá.“
í London lék Yeliudi Menuhin
einleikslilutverkin i kvikmyndinni
„Tlie magic bow (þ. e. „Töfrabog-
inn“). En sú kvikmynd lýsir ævi
Paganinis i lielslu atriðum.
Þegar Menuhin kom heim spurði
kona lians um það, hvort hann liefði
lent í mörgum spennandi ævintýr-
um.
„Ekki ispennandi, lieldur upplyft-
andi,“ svaraði Menuhin. Svo sýndi
liann konu sinni bréf frá lierpresti,
er hann hafði ritað Menuhin eftir
eina hljómleika hans í Evrópu.
'Bréfið var svo hljóðandi:
„Kæri hr. Menuhin!
Herdeild mín á innan skamms,
að fara í fremstu víglinu. Ef allir
hermennirnir fengju að lieyra guð
tala með að hlusta á yður leika fög-
ur verk eftir Beethoven, Paganini og
Bach, eins og þér gerðuð í gær-
kvöldi, myndu þeir fá aukinn mátt til
þess að berjast gegn hinum illu öfl-
um. Öll mín þjóð, já, allur heim-
urinn þyrfti að hlusta á því líka
hljómlist.
Hvar sem leið mín liggur mun ég
ætíð fá aukinn þrótt við endurminn-
inguna um þá stund, er ég hlustaði
á hinn dásamlega fiðluleik yðar.
Mér virðist ég krjúpa í bæn í einú
af guðs miklu musterum.“
Það má óhætt segja, að mikil bless
un stafi af lifsstarfi Yehudi Menu-
hins, og annarra þvílikra manna. Án
þeirra væri mannkynið grátlega fá-
tækt.