Fálkinn - 16.05.1952, Blaðsíða 14

14
FÁLKÍNN
Rósin
er drottning blómanna
KROSSGÁTA NR. 861
■pORN-GRIKKIR áttu fallega þjóð-
sögðu um hvernig rósin hefði orð
ið til. Þegar Venus steig upp úr öld-
um hafsins barst ofurlítið sælöður
á iand með henni. Það límdist við
moldina og nú spratt þarna upp fag-
urt rósatré, sem prýddi lendingar-
stað gyðjunnar og fyllti loftið sæt-
um ilm.
Framan úr forneskju hefir rósin
verið tákn þagnarinnar. Gömul goð-
sögn segir að Cupido hafi gefið
þagnarguðinum hvita rós og sett það
skilyrði að hann mætti ekki segja
neinum frá ástarbralli Afrodite. Orð-
takið „undir rós“ á skylt við þetta.
Rómverjar hengdu upp rósir yfir
borðum til þess að áminna gestina
um að gæta tungu 'sinnar. Á mið-
öldum lögðu ítalskir klerkar rós á
skriftastólinn, og „rósin“ á mörgum
gotneskum kirkjugöflum hefir líka
táknræna þýðingu.
RÓMVERJAR höfðu rósina í háveg-
um. Þeir skreyttu borð, skápa,
rúm og gólf með rósum af ýmsiss
konar lit, en þó enkum dökkrauð-
um. Þær komu frá Egyptalandi, ríki
Cleopötru, og kostuðu of fjár. Þegar
Rómverjar drukku sæt vín höfðu
þeir rósablað í glasinu. í stjórnar-
tíð Diroletians (51—96) lærðist Róm
verjum að þroska rósir að vetrarlagi
inni í húsum. Og fyrir utan hús
rikismanna hengu rósavöndlar, sem
vöktu athygli þeirra sem hjá fóru.
Samkvæmt rómverskum lögum var
allur iburður bannaður við útfarir.
En leyft var þó að leggja rós á ennið
á likinu. Um Marcus Antonius segir
að áður en liann dó hafi hann beðið
Cleopötru að þekja gröf sína með
rósum.
Illmennið Heliogabalus keisari (218
—222) hafði miklar mætur á rósum.
Er sagt að hann hafi látið fylla heila
fiskatjörn með rósavatni, og svo
gekk hann kringum tjörnina og and-
aði að sér ilminum. Þegar sólargang-
ur var hæstur komu rósaolíudropar
upp á vatnsborðið og glitruðu eins
MARK W. CLARK
hershöfðingi, sem tekur við yf-
irstjórn herja Sameinuðu þjóð-
anna í Kóreu eftir Ridgway.
of demantar. En ómögulegt var að
egra keisaranum til hæfis og her-
menn hans drápu hann, aðeins 21
árs gamlan.
ÞAÐ er eftirtektarvert að fyrstu kristn
ir menn afneituðu rósatilbeiðslu og
vildu ekki hafa rósir við hátíðleg
tækifæri. Þeir töldu það heiðinn
sið, svo sem líka var. Kirkjufaðir-
inn Tertullian (160—230) skrifaði
stóra bók gegn rósum og blómskrúði,
og þar lýsti rósina í bann. En það
stóð ekki lengi.
MARGIR trúðu að rósinni fylgdi
undramáttur. Soldánarnir trúðu því
etatt og stöðugt að hamingja og frið-
ur fylgdi rósunum. Samkvæmt skip-
un Múhameðs II. var Sofíukirkjan
í Konstantinópel þvegin að innan
með rósavatni áður en hún var vígð,
sem Múhameðsmusteri, 1453.
STRÍÐ varð til þess að hnekkja á-
liti rósarinnar í Englandi, nfl.. hið
svonefnda Rósastríð, 1455—’85, —
strið milli hvitu og rauðu rósarinn-
ar. Þetta var blóðug styrjöld, sem
landið var lengi að ná sér eftir, bæði
fjrhagslega og siðferðislega. Villi-
inennska aðilanna, Yokættarinnar
og Lancasterættarinnar hafði sið-
spillandi áhrif á ahnenning. Hertog-
inn af York hafði hvíta rós í skjald-
armerki sinu en Hinrik IV. af Lan-
caster rauða rós. Þegar Ricliard III.
féll í orrustunni við Bosworth 1485
lauk þessari borgarastyrjöld. En rós-
in var lítils virt lengi á eftir, hún
minnti á niðurlægingartíma.
RÓSIN kemur allmikið við sögu
læknisfræðinnar. í gamla daga höfðu
inenn þá trú, að liægt væri að byrla
svokallaðan ástadrykk, og ef einhver
ungur elskandi gat komið honum
ofan i stúlkuna, sem honum leist á,
var sigurinn unninn. Vitanlega var
uppskriftinni að þessu fræga lyfi
haldið stranglega leyndri, en þeir fáu
sem þóttust kunna að setja þetta
saman tóku of fjár fyrir. Aðalefnið
WILLIAM M. FECHTELER
aðmíráll, yfirmður bandaríska
flotans, sem er í heimsókn i
Evrópu um þessar mundir.
Lárktt, skýring:
1. Pupull, 6. fiskur, 12. drumba,
13. matseldarmenn, 15. jórturdýr
(þf.), 16. ná á sitt vald, 18. góð-of-
an á brauð, 19. tveir sérhljóðar, 20.
keyra, 22. innheimtumaður, 24. mat-
arhús, 25. æða, 27. búsáhald, 28. úr
hæðum, 29. valda leiðindum, 31.
rönd, 32. einblína, 33. raðtala (þf.),
35. sáðland, 36. mittisháan, 38. ó-
menningareinkenni (á fólki), 39.
eldstæði, 42. halda í hönd með,
44. úrræðaleysi, 46. kvenmannsnafn,
48. leikni, 49. flögg, 51. jórturdýr,
52. samhlj., 53. stjörnlagarof, 55.
þrir samhlj. eins, 56. samtenging,
57. borgaði, 58. mjög, 60. óskyldir,
61. tungumál, 63. siðaðar, 65. hand-
verksmaður, 66. illa útleikin.
í ástadrykknum var olían úr rósa-
blöðunum, sem nú er notuð i ilm-
vötn. 1 Miðjarðarhafslöndunum er
trúin á ástadrykk enn við lýði.
SKÁLDIN dásama rósina mest allra
blóma og nota hana i likingum og
til fegrunar i lýsingum sinum. Þeir
tala um „rósamunn“ og „rósvarir“
og fagurt sólarlag verður „rósrautt“.
Það eru einkum frönsku skáldin,
sem gripa til rósa-Ukinganna og rós-
in er i gunnfáa Frakklands. Á 18.
öld var stofnað í Paris leynifélag
skálda og listamanna. Þar gat enginn
fengið inngöngu nema hann setti
fyrst saman kvæði rósinni til veg-
semdar. Og Frakkland varð eitt
mesta rósaræktarland Evrópu,' sér-
staklega voru klaustrin fræg fyrir
rósagarða sina.
„GARÐURINN OKKAR“.
Framhald af bls. 5.
senikdufti á þær, en gæta þarf var-
úðar í meðferð slíks eiturs.
Þau jarðaberjaafbrigði, sem mest
hafa verið ræktuð hér eru Deutsch
Evern, Abundance og Inga. Atvinnu-
deild Háskólans hefir selt jarðar-
berjaplöntur á undanförnum árum.
Lóðrétt, skýring:
1. Bindindisfélagið, 2. verslunarfé-
lag (skst.), 3. kvenmannsnafn, 4.
Evrópumenn, 5. rýr, 7. sakará-
burður, 8. smáli,ýsi, 9. keyra, 10.
tveir samhlj., 11. baðar, 12. nes, 14.
bölvar, 17. sbr. 36. lárétt, 18. stein-
efni, 21. ilma, 23. vanmetarolla, 24.
dregur í vafa, 26. verðbréf, 28. vatna
dýrið, 30. skrifa utan á, 32. lífga
eldinn, 34. skel, 35. ala upp, 37.
karlmannsnafn, 38. töluorð, 40. spil-
ið, 41. lindin, 43. gufuskip, 44.
skreypt, 45. sleikja, 47. ílátið, 49.
til taks, 50. reikar, 53. stúdenta-
félag, 54. kroppa, 57. samhlj., 59.
kveikur, 62. vpðurátt (skst.), 69.
óskyklir.
LAIISN A KRSSSG. NR. 860
Láirétt, ráðning:
1. Þari, 3. ásaka, 7. mælt, 9. lest,
11. árna, 13. slit, 15. nett, 17. rök,
19. nafnbót, 22. rot, 24. tog, 26. rag-
ar, 27. böl, 28. áttina, 30. rak, 31.
goðin, 33. S.U., 34. nes, 36. ell, 37.
au, 38. angar, 39. stama, 40. NN,
42. ill, 44, ata, 45. og, 46. nefna,
48. gal 50. agaða, 52. múg, 53. sakir,
55. núa, 56. val, 57. Alfaðir, 59. krá,
61. lýti, 63. sápa, 65. saga, 67. mana,
68. ilma, 69. allar, 70 náir.
Lóðrétt, ráðning:
1. Þjór, 2. ill, 3. æstar, 4. st, 5. ká.
6. Arnór, 7. mat, 8. tæpt, 10. ein,
12. net, 13. skot, 14. ungar, 16.
tróð, 18. öttu, 20. far, 21. bak,
23. olía, 25. ginning, 27. bolmagn,
28. ásinn, 29. negla, 31. glata, 32.
nugga, 35. sal, 36. eta, 41. nama, 43.
hakan, 45. óðar, 47. fúll, 48. gaf, 49.
lið, 51. auka, 53. sliga, 54. risar, 56.
vasi, 57. ata, 58. rán, 60. ásar, 63.
ýsa, 64. Pan, 66. al, 67. MA.
Einnig garðyrkjustöðin að Bólstað
við Laufásveg, og fleiri plöntusölu-
stöðvar. H. Ó. J.