Fálkinn - 06.06.1952, Qupperneq 3

FÁLKINN
3
Hamborgarhljómsveitin
Þýik kammerhljóniiveit kemur áil íilamli
Ernst Scliönfelder
Kammersveit Filharmóníuhljóm-
sveitar Hamborgar kom hingað meö
Gullfaxa 5. april og mun halda 3 sjálf-
stœða hljómleika og tvo mcð Sinfóníu-
hljómsveitinni undir stjórn Olavs
Kiellands. Fyrstu tvéir tónleikarnir
verða fyrir styrktarfélaga Tónlistar-
félagsins í Reykjavík og Hafnarfirði
(C. og 7. júní), en þriðju tónleikarnir
verða opinberir (9. júní). Á tónleikun-
um 10. og 13. júní, sem haldnir verða
í Þjóðleikhúsinu, þar sem kammer-
sveitin sameinast Sinfóníuhljómsveit-
inni, munu um 70 hljóðfæraleikarar
koma fram.
Stjórnandi kammersveitarinnar er
Ernst Schönfelder, sonur formanns
borgarráðs Hambongar, en fararstjóri
er Hans Brinckman, sem kom hingað
til lands með 40 manna hljómsveit ár-
ið 1926. Alls eru í kammersveitinni 25
mcnn. Er koma sveitarinnar talin með
merkustu tónlistarviðhurðum hér á
landi um langt skeið.
Hornsteinninn lagður
að hinni nýju Sogsvirkjun
Fimmtudaginn 30. maí sl. var horn-
steinninn lagður að hinni nýju Sogs-
virkjun að viðstöddu fjölmenni. —
Ætlunin er, að virkjuninni verði lokið
eftir citt ár. Hin nýja 31.000 kíló-
watta rafstöð við Irafoss mun veita
rafmagni til ljósa, Iiita og iðnaðar á
SuðvestUrlandi og bæta þannig úr
orkuþörf svæðis með 82 þúsund íbú-
um. Áætlað er, að stöðin muni kosta
um 165 milljónir króna.
Athöfnin við írafoss hófst með því
að Gunnar Thoroddsen, horgarstjóri,
flutti ræðu. Hann rakti sögu Sogsvirkj-
unarinnar og las það, sem fest er á
bókfell og lagt hefir verið í horn-
stein byggingarinnar. Þvi næst lagði
Jón Pálmason, forseti sameinaðs Al-
þingis, einn af handhöfum forseta-
valds, tiornstein að byggingunni.
Síðan var gestum boðið að skoða
hin miklu neðanjarðargöng, sem eru
640 rnetra löng, hvelfingu, þar sem
vélahúsin verða byggð, og stíflugarð-
inn ofan við írafoss.
Texti bókfellsins.
Hér fer á eftir útdráttur úr texta
bókfells j)ess, sem lagt var í blýhólk
hornsteinsins.
„Alhuganir um virkjun Sogsins
höfðu farið fram nokkrum árum fyr-
ir síðustu aldamót og á báðum fyrstu
tugum jiessarar aldar, en báru ekki
ánangur. 1921 voru samþykkt lög á Al-
þingi er heimiluðu ríkisstjórninni að
láta fara fram athugun á nýjum virkj-
unarmöguleikum. Voru þá á næstu
árum gerðar ýmsar mælingar og frum-
áætlanir er sýndu að vant ynði stað-
ið undir virkjun í Sogi, er byggð
væri á almenningsnotkun, svo að
fjárhag væri borgið, fyrr en í'búatala
Reykjavíkur væri orðin um 30.000
manns.
Árið 1928 samþykkti bæjarstjórn
Reykjavikur að láta fara fram enn
nýjar athuganir. Leiddu j)ær til þess
að árið 1929 fór fram útboð á virkjun
í Efra-Sogi, á fallinu milli Þingvalla-
vatns og Úlfljótsvalns. Á sumrinu
1930 bárust tvö til'boð, er eigi þóttu
aðgengileg, enda skorti Reykjavjkur-
bæ ríkisábyrgð fyrir stofnlánum er-
lendis.
Reykjavíkurbær leitaði þá til Al-
j)ingis um sérleyfi til virkjunar og um
rikisábyrgð. Voru lög um virkjun
Sogsins samþykkt 1933.
Sama ár réð Reykjavíkurbær tvo
norska verkfræðinga til jjess að gera
tillögur um virkjun í Sogi. Skiluðu
þeir álits'gerð sinni í ársbyrjun 1934
og lögðu til að fyrsta virkjunin yrði
við Ljósafoss.
Bæjarstjórn féllst á tillögur ráðu-
nautanna og ákvað að láta fara fram
útboð á Norðurlöndum um virkjun
Ljósafoss, þá þegar um sumarið.
Tókst það svo, að 7. desember 1934
gat borgarstjóri Reykjavíkur undir-
ritað samninga í Stokkliólmi um lán-
töku til virkjunarinnar.
Vorið 1935 var hafin bygging orku-
versins við Ljósafoss ásamt lagningu
háspennulínu þaðan til Reykjavikur
og þ. 20. júní 1936 lagði Hans Hátign
Kristján konungur X. iiornstein að
byggingunni, að viðstaddri Hennar
hátign Alcxandrínu drottningu og hin-
um konunglegu tignum prinsi Knud
og prinsessu Caroline Mathilde, 15
árum eftir að Hans hátign og Ilenn-
ar hátign höfðu opnað rafmagnsstöð
Reykjavíkurbæjar við Elliðaár þá er
bærinn tók rafmagnsveituna í sinar
hendur í fyrstu.
Almenn rafsuða var tekin upp á
heimilum í Réykjavík við tilkomu
Ljósafossstöðvarinnar og árið 1938
var Hafnarfjarðarkqupstaður tengd-
ur við rgfveitukerfið.
Jón Pálmason forseti sameinaös Alþingis og einn handhafi forsetavaldsins,
leggur hornstein nýju SogsvirJcjunarinnar. — Ljósm.: Vignir.
Árið 1942 var Ljósafossstöðin á-
samt Elliðaárstöðinni fullnotuð, en
árinu áður hafði vcrið hafist handa
um að fá setla upp þriðju vélasam-
stæðuna við Ljósafoss. Tókust kaup
á vélum og rafbúnaði til ])ess frá
Bandaríkjunúm. Var það vélasam-
stæða upp á 5500 kw., er sett var upp
veturinn 1943 til 1944 og tók til starfa
í ágúst 1944.
Á þessu sama ári fóru fram aðal-
tengingar húsa í Reykjavík við hita-
veitu bæjarins, er fékk heitt vatn frá
dælustöð við Suður-Reyki í Mos-
fellssveit. Tilkoma Hitaveitunnar létti
á rafmagnsorkunni því er nam um
það bil eins árs aukningu orkuvinnsl-
unnar er verið hafði stöðug um 10
millj. kwst. á ári síðan 1937.
Þ. 7. dag janúarmánaðar 1944 sam-
þykkti bæjarráð Reykjavíkur að láta
fara fram athugun á möguleikum fyrir
auknu rafmagni til frambúðar handa
Iteykjavík. Skýrslur um ]>á athugun,
og tillögur um leiðir komu frá Raf-
magnsveitu Reykjavikur sama vor, og
var unnið að öflun upplýsinga og öðr-
um undirbúningi ]>að ár og næsta
vetur.
Frh. á bls. 14.