Fálkinn - 11.01.1961, Blaðsíða 12

9
Jseja, þá eru loksins blessuð jól-
in búin. Maginn búinn að jafna
sig en ekki pyngjan, Dóttirin hætt
að syngja „signu mæ-r songu sól“,
en konan ekki enn hætt að tala
um það, hve hún ætli nú að vera
snemma í því fyrir næstu jól og
sauma eitthvað til að gefa í jóla-
gjafir. En er það nú ekki alltaf
svona með þessi jól? Þau koma
eins og þjófur á nóttu og maður
þykist aldrei vera nægilega tilbú-
inn með það veraldlega, þótt ekki
sé nú talað um andlega undirbún-
inginn. Ja, ég veit svei mér ekki
hvar þetta endar annars með jóla-
hátíðina, og nú meina ég sjálf jól-
in en ekki bílífistímann, sem ég
annars kalla jólanafninu, svona
hversdags. Gamla fólkið segir okk-
ur síknt og heilagt, að það hafi
fundið jólahelgina og friðinn á
kertogspil-jólunum með öskum,
hangifloti og öllu tilheyrandi í
baðstofum torfbæjanna í gamla
daga, þegar engar jólakveðjur voru
lesnar. Og nú fæ ég hugmynd:
Við skulum stofna félag: Jóla-
leit s/f. Tilgangur: Að leita jól-
anna. Og hvar er svo einmitt jól-
anna að leita nema í baðstofum
torfbæjanna, þar sem gamla fólkið
telur óbrigðulan felustað þeirra.
Félagið myndi svo láta reisa
nokkra torfbæi eða gera upp bæi,
sem fyrir hendi eru. Fyrst yrði
byrjað í smáum stíl og meðlimir
félagsins myndu fá heiðurinn af
því að leita fyrstu jólin. Ef félags-
menn yrðu margir, yrði að taka
alla 13 daga jólahaldsins, þvi ékki
nægðu hinir þrír dagar sjálfra jól-
anna. Það væri líka e. t. v. nauð-
synlegt fyrir suma að fara oftar en
einu sinni á sömu jólunum ef leitin
gengi illa, og væri ekki ólíklegt, að
sérlega forhertir efnishyggjumenn
yrðu að fara bæði í fyrri leit, seinni
leit og svo eftirleit, áður en árang-
ur næðist. Ég hugsa mér, að bezt
yrði, þegar félaginu yxi fiskur um
hrygg, að reisa nokkra torfbæi
saman í þyrpingu í einhverjum af-
skekktum dal. Vera má, að ný-
býlastyrkur fengizt til fram-
kvæmdanna. í þyrpingunni yrði að
vera fullkomin bækistöð Jólaleit-
ar s/f, þar á meðal búningsklefar,
þar sem leitarfólk gæti látið geyma
nútíma-haminn og allar menjar um
hámenninguna. Einnig yrði svo að
vera þar birgðastöð, sem hefði að
geyma birgðir af vaðmálsfötum,
kúskinnsskóm og' öðrum klæðnaði
gömlu tímanna ásamt öðrum út-
búnaði, svo sem öskum (notast
mætti við plastaska), spónum,
skinnbókum, tóbakspungum og
öllu öðru tilheyrandi. í baékistöð-
inni yrði einnig aðsetur prests og
sálfræðings, sem tækju til með-
ferðar erfið tilfelli. Hundur og
köttur yrðu föst starfsdýr í hverri
baðstofu, en af og til yrði nokkr-
um músum sleppt í þyrpinguna. Á
allan hátt yrði reynt að gera aftur-
hvarfið til gamla tímans sem allra
mest og eðlilegast. Til greina kæmi
að útvega einn eða tvo drauga af
góðum ættum og væri ekki úr vegi
að athuga, hvort einhver Skottan
eða Mórinn væri til í tuskið. Að
sjálfsögðu yrði ekkert rafmagn í
torfbæjunum og ætti það mjög að
auðvelda starfsskilyrði drauga. —
Lýst yrði upp með grútartýrum
og ætti ljósmetiskostnaður að
verða mjög hóflegur sökum hins
margumrædda verðfalls á lýsi, sem
nú leikur þjóðina mjög gráft, en
hefði aftur á móti þótt guðsbless-
un fyrir alþýðu manna fyrr á tím-
um myrkurs og ljósleysis.
Tilhögun leitarinnar yrði eitt-
hvað með þessum hætti: X út-
gerðarmaður og kona hans hafa
ákveðið að leita jólanna og gerzt
meðlimir í félaginu. Þeim er út-
hlutaður dvalartími og ferðast þau
nú upp í dalinn með bifreið eða
flugvél. Ekki má samt vélknúið
farartæki koma það nálægt aftur-
hvarfsstöðinni, að það sjáist frá
henni. Síðasta spölinn verður því
að fara fótgangandi, ríðandi eða í
hestvagni. Frúin festir hvað eftir
annað mjóu hælana milli steina,
og rekur mjóu tærnar á fínu skón-
um í steinnybbur, en í hlað kom-
ast þau og er tekið á móti þeim af
leitarstjóranum. Þau eru leidd til
búningsherbergja og þeim færður
fatnaður. Láta hjónin nú af hendi
pell sitt og purpura, en fá í stað-
inn grodda. Frúin iðar öll og skek-
ur sér, því nælonvön húðin er
tímakorn að átta sig á ullarnær-
fötunum. Þegar hún gengur fyrstu
sporin á kúskinnsskónum, tekur
hún bakföll og liggur við, að hún
falli aftur yfir sig, því svo mikil
eru viðbrigðin að missa 6 senti-
metra stoðirnar undan sér að aft-
Frh. á bls. 33
SOS við
Meðalland -
Framh. af bls. 7.
um. Til dæmis var það svo um Bret-
ana, að þeir gáfust hreinlega upp og
settu allt sitt traust á okkur, eftir að
þeir höfðu einu sinni ákveðið að yfir-
gefa skipið. Það kom varla fyrir að þeir
sem fyrstir komu í landi, hjálpuðu til
við björgun hinna, sem eftir voru. Þessu
var öðruvísi farið með Þjóðverjana, þeir
voru miklu seigari og gáfust alls ekki
upp. En eitt var sameiginlegt með öll-
um sjómönnum, sem við björguðum
þessi þrjátíu ár, sem ég var virkur þátt-
takandi í því starfi: Allir voru þeir jafn
þakklátir.
— Voru sjómennirnir alltaf færir til
gangs eftir björgunina?
— Áður en bílarnir komu til sögunn-
ar, var það oft, að við urðum að reiða
mennina heim og teyma undir þeim.
Manni var oft kalt á heimleiðinni; ekki
þurr þráður á manni og búinn að lána
fáklæddum sjómönnum sitthvað af föt-
unum.
— Og svo voru hlutir boðnir upp
eftir ströndin?
— Stundum rak sitt af hvérju, sem
síðar var boðið upp. í kringum alda-
mótin strönduðu tvær franskar skút,
ur samtímis. Heldurðu, að menn hafi
getað fengið sér snafs? Jú, mennirnir
af þeim björguðust allir.
Ég álít, að mesta hættan hafi stafað
af öllum þeim aragrúa skipsflaka, sem
þöktu fjöruna. Ég veit til dæmis til
þess að skip, sem var að stranda, rakst
á flak. Af því drukknuðu nokkrir menn.
— En hvað varð svo um skipsflökin?
— Sjórinn tætti þau sundur á ótrú-
lega stuttum tíma, sérstaklega járnskip-
in. Tréskipin þola miklu meira, og þau
voru stundum árum saman á fjörunum.
— Var reynt að bjarga úr skipunum?
— Venjulega var farið út í þau strax
og fært var, Þá voru þær vörur, sem
náðust og nýtilegar voru, fluttar í land.
Síðan var góssið boðið upp. Einu sinni
strandaði birgðaskip, sem var á leið
til Hafnarfjarðar. Eftir það var mikið
uppboð og menn komu langt að. Meðal
annars voru boðnar upp margar rauð-
vínstunnur. Oft rak úr skipum, sem litlu
var hægt að bjarga úr. Sterklegar eikar-
hurðir voru því á hjörum á mörgum
bæjum í Meðallandi.
HRAUSTIR MENN.
Aldrei man ég eftir að nokkur mað-
ur okkar Meðallendinga fengi svo mikið
sem kvef í nös, þótt oft væri slark-
samt í þessum björgunarferðum. Það
hefur án efa hjálpað, að allir voru í
íslenzkum ullarnærfötum og þau héldu
hita á mönnum þótt þeir væru blautir
Frh. á bls. 33
12 FÁLKINN