Tímarit iðnaðarmanna - 01.07.1933, Síða 13

T í M A R I T
IÐNAÐARMANNA
aða málma, þykt silki og silkiflauel, kristall og
hábrent postulín. Hann nýtur sín ekki nærri
eins vel með furu, ull og baðmull, ódýrri leir-
vöru (fajans). Og skrautleysið verður dýrt til
lengdar, þegar húsgögnin fara að slitna, þeg-
ar sljettu fletirnir eru elcki lengur heilir og
gljáandi, þegar liornin eru brotin og kantarnir
máðir. Vonandi kemur skrautið aftur einn góð-
an veðurdag. Sú gleði, sem vjer nú höfum af
hinu náttúrlega, óskreytta efni og þess dýr-
mætu fegurð, er að vissu leyti villumannleg og
og efniskend. Og þess verður vafalaust ekki
langt að bíða, að oss finnist aftur það form,
sem skapað er af mannsanda og mannahöndum,
vera fullkomnara en hitt, sem aðeins er unnið
af vjelum.
„Listin er gleði mannsandans jdir vinnu
sinni“ var skilgreining gamla William Morris
á listinni. Hún er einhliða og ófullkomin þegar
um hinar fínu listir er að ræða, en efnisrík og
verðmæt sannindi, þegar átt er við hinar bundnu
listir, listiðnaðinn.
Iðnaðurinn getur vissulega ekki ráðið miklu
til eða frá um tisku og stíl. Iiann verður að
laga sig eftir því, sem gildir í livert skifti og
luisameistararnir og fólkið vilja hafa. Hann
verður að ýlfra með úlfunum og þakka fyrir
að fá að ýlfra með, en vera ekki alveg útilok-
aður.
En vafalaust blýtur mörgum ærlegum iðnað-
armanni að svíða það sárt, að þurfa að afneita
hinum heilbrigðu grunvallarreglum og aðferð-
um, sem þróast hafa í iðn lians og eru svo
þrautrevndar, að þær þola einmitt ekki mikla
breytingu. Mjer dettur í liug sein dæmi prentar-
ur, sem ættu samkvæmt óskum viðskiftamanns
uð setja upp texta án nokkurs upliafsstafs, án
marginar o. s. l'rv. Mig grunar að enginn prent-
ari mundi taka þann nýtísku stíl alvarlega eða
trúa þvi, að liann ætti nokkra l'ramtið fyrir
höndum. Við liliðina á þessari tisku reka þeir
þó iðn sina, list sína, samkvæmt hinum gömlu
grundvallarreglum, og reyna að jjroska liana
á grundvelli þess, sem til er og þeir liafa lært
af fyrirrennurum sínum. Menn kenna ckki ný-
sveinum aðeins það nýja. Menn vita altof vel,
að þetta, sem nú er nýtt, verður brátt gamalt
og þá þurí'a menn að kunna eitthvað annað.
Og það sem lijer hefir verið sagt um prentara,
á einnig við i flestum iðngreinum. Tiðarandinn
er nú þannig, að alt á að vera skrautlaust. Ef
maður hefði trú á þvi, að þessi smekkur væri
eitthvð annað og meira en augnabliks tiska,
þá gætum vjer lagt á hilluna alla þá tækni, sem
notuð er við skreytingar, útskurð og myndbögg
í trje og stein, greypt smíði, útsaum, listvefnað,
glerskraut, keramik, mynda og skrautmáln-
ingu, modelleringu, merlun og listsmíði, og
bugsa síðan aðeins um gerð og setningu, lökkun
og fágun heilla flata. Ungur listamaður þyrfti
þá ekki að læra aðra teikningu en „konstruk-
tions“teikningu, enga frihendisteikningu og
modelleringu, og ekkert að lmgsa um lit eða
form, þar sem þetta er alt ákveðið af liúsa-
meisturunum (Arkitektarna). En nú trúum
vjer ekki á þetta og listiðnskólar vorir eru
þessvegna fullir af nemendum, sem fást við
þá tækni og það form, sem tískan befir lýst í
bann.
Iðnaðarmenn verða að reyna að lialda ein-
liverju eftir, þar sem þeir geta lifað sínu eigin
lifi, þar sem erfiði bandarinnar og glöggskygni
augans fá að njóta sín. Þeir verða að reyna
að gæta þess, að tískudutlungar geri ekki fjölda
þeirra atvnnulausa eins og varð t. d. í bæ-
Iieimska gleriðnaðinum, þar sem allur hópur-
inn af glergröfurum varð atvinnulaus, af þvi
tískan vill nú aðeins ósnerta sljetta fleti. Því
elcki heldur að skreyta flötinn þægilegu, rólegu
skrauti í samræmi við stílinn, eða setja á hann
litið, velgert, samandregið slaaut, sem mundi
gera sljetta flötinn meira áberandi vegna mót-
setningar. Það er hlutverk forustumannanna í
listum, liúsameistaranna og teiknaranna, að
gæta þess, að liin listræna iðntækni sje notuð
við gerð nýtísku hlutanna. Fjárhagsástæður
eru þar ekki til fyrirstöðu. Það er prjedikað
vitt og breitt um liversdagsvörur, stórfram-
leiðslu, liaganlega bluti o. s. frv., og alt er þetta
virðingarvert og gott. En hinn svonefndi „fun-
kis“ í sinni vcrulegan framkvæmd, er eins og
nefnt hefur verið, enginn fátækrastíll. Hann er
þrátt fyrir hina vísvitandi vöntun í formi, eins
og allir aðrir stílar liafa verið og verða að vera,
[ 43 ]