Tímarit iðnaðarmanna - 01.07.1933, Page 16

T 1 M A R I T
IÐ N A ÐA RMANNA
Gjöf til Iðnskólans.
Framhald frá 4. h. 1932.
Á þurrum stöðum endist hann ágætlega, en
fúnar fljótt í breytilegu rakalofti. Þó endist
hann betur en beyki. Hann gljáfágast vel og
er notaður í vagna, stiga, verkfæri, kvarða,
skíði, árar og húsgögn o. fl.
í Norður-Ameriku vex önnur asktegund,
Hvitaskur, Wliite ash, fraxinus americana,
sem er harðari og þyngri en sá evrópiski.
Ýmsar fleiri asktegundir þekkjast einnig, og
er þeirra merkust svo nefndur Blómaskur
eða Mannaaskur, fraxinus ornus, sem vex í
Suður-Evrópu. Það er þjettur, þungur viður,
gulrauður eða grárauður að lit, og þekkist
á því frá öðrum asktegundum.
Á þurrum stöðum endist hann ágætlega, en
iunar fljótt i breytilegu rakalofti. Þó endist
liann betur en beyki. Hann gljáfágast vel og er
notaður i vagna, stiga, verkfæri, kvarðasmíði,
árar og húsgögn o. fl.
í Norður-Ameríku vex önnur Asktegund,
Hvítaskur, White ash, fraxinus americana, sem
er liarðari og þyngri en sá evrópiski. Ýmsar
fleiri fleiri asktegundir þekkjast einnig, og er
þeirra merkastur Blómaaskur eða Mannaask-
ur, Fraxinus ornus, sem vex í Suður-Evrópu.
Það er þjettur, þungur viður, gulrauður eða
grárauður að lit, og þekkist á því frá öðrum
asktegundum.
18. Fura (sýnishorn 31, 32).
Cr harrtrjám fæst megnið af þeim við, sem
notaður er til smíða. Barrtrjen eru venjulega
beinvaxin og langstofna; viðurinn auðkleyfur
og harpixrikur. Helst þeirra eru fura og greni.
Af furu eru margar tegundir, en allar liafa þær
mikið af harpix, einkum i merggeislunum.
Kjarnaviðurinn er dekkri en afhöggið, ljósrauð-
ur, gulrauður eða dökkrauður. Afhöggið er
ljóst og oftast þunt. Því meira sem er af harpix
i trjenu, því „feilara" er það kallað, er þá
venjulega harðara, endingarbetra en stökkara.
Helstu tegundir furu eru:
SkÓgarfura, venjuleg fura, pinus silvestris.
Hún vex um alla Evrópu, að undanteknum
allra nyrstu og syðstu hjeruðunum, og mestalla
Norður-Asíu. Hún er einna mest notuð af öll-
um tjátegundum. Afliöggið er 5—10 cm. þykt.
Kjarninn Ijós (gulur) á trjenu nýju, en verður
fljótt rauð eða brúnleitur undir áhrifum ljóss
og lofts. Mjög harpixríkur. Árhringirnir eru
mjög greinilegi en misbreiðir eftir þvi, livaí
trjeð hefur vaxið. Af kvistum er litið, og eru
þeir þá brúnir og stundum nærri svartir. Við-
urinn er fremur mjúkur, fjaðurmagnaður og
litið seigur, mjög endingargóður, þolir vel fúa
og svamp, en ormjetst illilega. Fura er Ijett-
kleyf, en þó ekki eins og greni eða lævirkjatrje.
Tjarfura, Pitchpine, pinus palustris, vex i
austurhluta Bandaríkjanna. Hún er meðal ann-
ars auðþekt á því, að haustviðurinn i hverjum
árhring er skarpt lakmarkaður og mjög
harpixríkur; gerir það viðinn harðan og þung-
an, eðlisþyngd loftþurkaðs kjarna 0,75, en
skógarfuru aðeins 0,52. Liturinn er rauður eða
rauðbrúnn. Viðurinn er næstum því kvistalaus
og mjög endingagóður, og er þvi mikið notað-
ur. Tjarfura verður mjög stórvaxin og fást því
stórar blokkir af henni. Afhöggið er rauðleitt
og selt sem rauðfura.
Rauðfura er annars sjerstök tegund, pinus
vesinosa, sem vex í norður- og norðvesturhluta
Bandarikjanna. Viðurinn er ljósari, mýkri og
ekki alveg eins harpixharður og tjarfuran.
fíulfurá, Yellowpine, pinus ponderosa og
Carolinapine, pinus mitis, vaxa um mið- og
suðurhluta Bandarikjanna. Hin fyrnefnda að
vestan, hin að austanverðu. Hún er lík tjarfuru,
('n árhringirnir eru fínni, viðurinn magrari og
þessvegna endingarverri, en ekki eins stökkur.
Hún þolir vel slit og er því einkum notuð í gólf,
sem mikið er troðið á, svo og hið innra í hús-
fíögn.
Weymouthfura, hvítfura, pinus strobus, er
mjög þroskamikið trje, sem vex fljótl og á að-
allega heima í Norður-Ameríku, en liefur ver-
ið ræktað talsvert í Evrópu. Árhringirnir eru
hreiðir og kjarninn ljós að innanverðu, en
dökknar eftir því sem nær dregur afhögginu.
Harpixæðar eru margar og greinilegar. Viður-
inn er gulhvítur, mjúkur, ljettur, en freníur
[ 46 ]