Vikan - 29.08.1940, Blaðsíða 4

4
.VTKAN, nr. 35, 1940
Landkönnuðurinn lljúgandi.
Eins og risavaxin engispretta klýfur „Landkönn-
uðurinn“ — nýjasta myndatökuflugvél Banda-
rikjanna — loftið. Mótorinn og skrúfan eru aftan
á, en frammi í situr myndatökumaðurinn í klefa
úr óbrjótanlegu gleri.
Ljósmyndatökur úr lofti, sem nú eru
orðnar heil vísindagrein, eiga eins og
svo margar aðrar framfarir á sviði
fluglistarinnar, rót sína að rekja til heims-
styrjaldarinnar. Tilraunir, sem gerðar voru
árið 1914 til að senda ljósmyndavélar upp
í loftið og taka myndir þaðan, vöktu litla
athygli. Ljósmyndir teknar úr flugdrek-
um, loftbelgjum og loftskipum voru að vísu
notaðar til að skreyta með ferðamanna-
bækur og annað því um líkt. En þær að-
ferðir, sem notaðar voru, reyndust mjög
ófullkomnar. Ljósmyndavél, sem sett var
á flugdreka, varð annað hvort að stjórna
neðan frá jörðinni eða þá með margbrotn-
um, sjálfvirkum tækjum. Loftbelgirnir
gátu að vísu tekið ljósmyndarann með, en
þeir voru háðir dutlungum vinds og veðurs.
Stýranleg loftskip voru fullnægjandi frá
sjónarmiði ljósmyndarans, en þau voru
dýr og fá.
Svo komu flugvélamar. Að nota þær í
þjónustu ljósmyndatökunnar var ekki
nema eðlileg útvíkkun á starfssviði könn-
unarflugvélanna í þágu hersins. Á fyrstu
árum stríðsins vom flugvélarnar sem sé
aðeins notaðar til könnunarflugs. Flug-
maðurinn notaði kíkir við athuganir sínar
og skrifaði niður jafn óðum, það sem þýð-
ingu hafði. Þessar athuganir voru, eins
og gefur að skilja, ekki alltaf nákvæmar
og stundum beinlínis rangar. En með hjálp
Ijósmyndavélarinnar em þessar athuganir
nú orðnar óskeikular.
Þó að hernaðurinn hafi fyrst skapað
þörfina fyrir myndatökum úr lofti, þá hafa
þær síðan gengið í þjónustu friðsamlegri
afla, einkum þó landmælinganna. Til þess
að fullnægja kröfum mælingmannanna,
þurfti að smíða sérstaka flugvél, og nýj-
asta og fullkomnasta afsprengi tilrauna
þeirra, sem gerðar hafa verið í þá átt, er
flugvél sú, sem sést hér að ofan.
Hún er byggð í Michigan í Bandaríkj-
unum og hefir hlotið nafnið ,,The Explor-
er“ — landkönnuðurinn. Á vélinni er
tveggja manna áhöfn, flugmaður og
myndatökumaður. Þeir sitja fremst í
mjóum, aflöngum klefa, hvor fyrir aftan
annan. Aftar í klefanum er mótorinn.
Skrúfan er einnig aftan á. Klefinn er næst-
um allur úr óbrjótanlegu gleri. Rétt við
sæti flugmannsins er ljósmyndavélinni
komið fyrir. Ljósopi vélarinnar er komið
fyrir í röri, sem liggur niður úr botni
klefans. Myndatökumaðurinn situr rétt við
hliðina á vélinni og efri helmingur hurðar-
innar, sem er á vinstri hönd hans, er úr
gleri, og er hægt að opna hann, ef mynda-
tökumaðurinn vill taka myndir út um
gluggann með annari vél. Vængirnir á flug-
vélinni eru þannig gerðir, að þeir skyggja
ekki á útsýnið, og á þá eru festar þver-
slár úr duraluminium, sem bera bakhluta
vélarinnar. Lendingarhjólin eru þrjú og
frábrugðin hjólum á venjulegum flugvél-
um í því, að staka hjólið er fremst, undir
myndatökuklefanum, í staðinn fyrir undir
stélinu. Hámarkshraði vélarinnar er 320
kílómetrar á klukkutíma, en meðalflug-
hraði hennar 280 kílómetrar á klukku-
stund.
listamann Ásgrím Harðars. Það síðasta,
sem hann gerði, í ókunnu landi langt frá
vinum og ættingjum. Um endalok ævi hans
vitið þið öll. Hann skaut sig.“ Hann mælti
þetta með lágri röddu og horfði stöðugt
yfir mannfjöldann. Síðan beygði hann
höfuðið ofurlítið, skorðaði fiðluna undir
hökuna og byrjaði að spila. Það var
dauðahljótt í stofunni, allir stóðu á önd-
inni. Frúin hafði setzt í hornið, þar sem
minnst bar á, andlit hennar var náfölt og
það var eins og hún titraði ofurlítið. Eng-
inn veitti því eftirtekt nema maður henn-
ar og gamli bankastjórinn. Sá síðarnefndi
skildi auðsjáanlega ekki samhengið, en
horfði dálítið undrandi ýmist á frúna eða
mann hennar. Um leið bárust hinir fyrstu
tónar af listaverki hins liðna manns yfir
stofuna, enginn tók eftir neinu nema hin-
um unga manni með fiðluna. Allir voru
sem dáleiddir, stemmningin í stofunni er
svo mikil, að tæplega heyrist andardrátt-
ur. Lagið er á enda, enginn hreyfir sig,
fiðluleikarinn stendur þögull og starir fram
fyrir sig. Allt í einu lítur hann upp og bros-
ir til fólksins, um leið losnar stemmningin,
sem ríkt hefir, og klappið bergmálar um
húsið. Bankastjórinn gamli litast um eftir
frúnni, en kemur hvergi auga á hana.
Hann gengur út úr stofunni, án þess að
nokkur gefi því gaum, og inn í einkaher-
bergi frúarinnar, án þess að drepa að
dyrum. I hálfrökkrinu á gólfinu krýpur
hin fallega og drembilega frú, byrgir and-
litið í höndum sér og hristist til af þung-
um ekka. Gamli maðurinn stendur þögull
og undrandi, að síðustu leggur hann hönd-
ina blíðlega á öxl hennar. Hún lítur upp
og horfir á hann tárvotum augum: „Hann
var kærastinn minn, ég sveik hann. Hann
var fátækur, og ég var svo mikill heigull,
að ég þorði ekki að standa við hlið hans
og heýja með honum lífsbaráttuna. Ég
kaus frekar auð og allsnægtir og mann,
sem ég unni ekki neitt. Ég hefi svikið bæði
hann og manninn minn. Hina sönnu lífs-
hamingju hefi ég aldrei fundið, ég glat-
aði henni með honum, og nú er hann dá-
inn. Ég er þreytt.“ Hún byrgir aftur and-
litið í höndum sér. Hinn þungi grátur sorg-
ar og óhamingju fyllir hið skrautlega her-
bergi forstjórafrúarinnar.
Þó að áhuginn á rannsóknum jurta og
dýralífsins í sjónum, sé stöðugt að auk-
ast, verða sjálfsagt mörg ár þangað til
menn geta fengið að sjá ýmsa djúphafs-
fiska í glerkössum. Margir þeirra hfa sem
sé á svo miklu dýpi, að þrýstingur vatns-
ins er svo mikill, að mönnum hefir ekki
enn þá tekizt að byggja kassa, sem eru
svo sterkir, að þeir þoli þann þrýsting,
sem fiskarnir þurfa til að geta lifað.