Vikan - 10.02.1944, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 6, 1944
7
Kirkjan og leíkfiúsíð.
Framh. af bls. 3.
leikur; hún var í sannleika mikill s jónleik-
ur, sjónleikur fyrir allt fólkið. Og annað
leikhús var ekki til, því að einnig fyrir
utan messugjörðina og hinar miklu hátíðar-
skrúðgöngur, var öll leiklist kirkjuleg list.
1 kirkjunum voru dultrúarleikirnir sýnd-
ir, þar sem hin helga saga var gerð ljós-
lifandi og barátta djöfulsins við guð um
manninn var háð fyrir augliti hinna guð-
ræknu og hugfangnu áhorfenda. Sá sem
séð hefir „Det gamle Spil om Enhver“, mun
geta gert sér einhverja hugmynd um, hve
leiklist miðaldanna var nátengd kirkjunni.
Og það voru ekki einungis hinir alvar-
legu og háfleygu sjónleikir, er fóru fram
í kirkjunum, heldur og gamanleikirnir. Á
vissum tímum árs voru þar sýndir miklir
fíflaleikir, og rumdi þá grátbroslega í ösn-
unum; hundruð dúfna, sem sloppið höfðu
lausar, flugu ráðþrota með miklum vængja-
þyt undir hvelfingunum og söfnuðirnir,
gamlir jafnt og ungir, ráku upp hlátrar-
sköll, svo að bergmálaði í kirkjunum.
Fögnuður himnaríkis og skelfing hel-
vítis, fíflalæti markaðsins og göfugar hug-
sjónir andans — allt birtist það í leiknum
undir hvelfingum kirkjunnar. Þá var eng-
inn vafi á sambandinu milli kirkju og leik-
húss, veruleikinn hafði svarað því fyrir-
fram.
En þegar við nú stöndum aftur á Kóngs-
ins nýjatorgi og Ringköbing kirkjutorgi,
eftir þessa löngu ferð í tíma og rúmi, vitum
við, að ástandið er annað í dag. Kirkja og
leikhús eru tvær sjálfstæðar stofnanir, og
trúboðinn okkar er innilega sammála
fagurlistamanninum og líklega mörgum
fleirum, að það' sé rétt. En á það svo að
vera?
Við gætum ekki hugsað okkur að loka
Konunglega leikhúsinu og vísa þeim, sem
þangað koma til Frúartorgs, og heldur
ekki hið gagnstæða, að rífa niður Frúar-
kirkju og stefna söfnuðinum á Kóngsins
nýjatorg, á milli Holberg og Oehlenschlág-
er. Það væri heldur ekkert vit í því að
setja Paul Reiunert á eftirlaun og láta
Fuglesang Damgaard taka við hlutverki
hans; og væri hið gagnstæða betra?
Nei, en það er annað, sem gæti verið
einhvers virði: Að kirkjunnar gætti meir
í leikhúsinu og leikhússins í kirkjunni. Það
á engan veginn að skiljast svo, að leikhús-
ið eigi að vera „uppbyggilegra" og kirkjan
að ástunda meiri leiklist. Heldur væri það
æskilegt, að kirkjan væri meiri kirkja og
leikhúsið meira leikhús. Með því myndu
þau nefnilega nálgast hvort annað. Það
er ekki svo að skilja, að því minna, sem
gætir prédikunar og kirkjukóra í leikhús-
inu, því betra verði það. Öðru nær. Það er
heldur ekki þannig, að því minna sem leik-
rænna áhrifa gætir í guðsþjónustunni, því
kirkjulegri sé hún. Öðru nær.
Það bendir ekki á nokkurn hátt á þróun
til þess betra, þegar einingin er rofin, og
kirkja og leikhús fara hvor í sína átt. Það
er viturlegt að hlusta með virðingu og
námfýsi á ræðu sögunnar, og hún segir
að kirkja og leikhús eigi saman og bíði
tjón á því að vera án hvors annars.
Leikhús og kirkja er ekki hið sama.
Leikhúsið hefir sínu sérstaka kalli að sinna
og kirkjan sínu; þau starfa sameiginlega,
en eru ekki innbyrðis sjálfstæðir þjónar í
þágu mannkynsins.
Leiklistin mun, — ef hún er starfi sínu
vaxin —, fremur en nokkur önnur list,
reyna að endurspegla, nei, skýra mannlíf-
ið, gera það ljósara, og þessi túlkun verð-
ur ekki fullkomin nema með hjálp kristn-
innar, sem leikhúsinu er um megn að
framkvæma, en það er aðeins á færi kirkj-
unnar, þótt leikhúsið reyni og reyni að
gera það.
í kirkjunni er guðsorð boðað, orðið um
guð. Og í guðsþónustunni er reynt að boða
þetta orð á svo víðum nútímagrundvelli
sem hægt er, en hún nær þessu hlutverki
ekki nema að litlu leyti og verður því að
benda á leikhúsið sem þann stað, þar sem
á að vera hægt að finna fullkomnar og lif-
andi mannlýsingar. Leiklistin leitar upp á
við: frá hinu iðandi mannlífi til guðs.
Kirkjan leitar niður á við: frá guðsorðinu,
sem býr í hinum eina, Jesú Kristi, til hins
fjölmenna mannheims. Engin skoðun 4
leiklistinni er jafn-spillt og sú, að menn
eigi að fara þangað til að eyða kvöldi, að
leikhúsið sé til þess að skemmta fólki. Nei,
þangað verða menn að fara til þess að
öðlast sannleikann um manninn, leikhúsið
á að sýna okkur manninn: hve mikill hann
er, dásamlegur, skemmtilegur, hjálpar-
vana, vesall, lýginn og hábölvaður. Leik-
arinn segir við leikhúsgestinn: Sjáðu bróð-
ur þinn, sjáðu sjálfan þig!
Ef’menn eru í vandræðum með að eyða
einni kvöldstund, nú, þá er hægt að spila
á spil. En ef menn langar að kynnast því,
sem mestu varðar í heiminum: Manns-
hjartanu, þá farið til listamannsins, hvers
sérgrein er mannlýsing. Og sittu ekki og
ímyndaðu þér, að þú sért áhorfandi, og
það sé þarna, sem það gerðist, —
þú ert sjálfur þátttakandi, það er í sjálf-
um þér, sem allt það, sem sýnt es á leik-
sviðinu, gerist. Og þegar þú svo hefir
lært heilmikið um manninn og ert staddur
í vandræðum þeirrar vizku; í stuttu máli:
í hringiðunni, þá er það að kirkjan hefir
boðskap handa þér um heim, sem er meiri
en allir aðrir heimar — heim, sem hefir
kraft friðar og endurlausnar handa öllum
þessum mannsálum, öllu því margvíslega
í mannssálinni.
Kirkjan hefir sigurboðskap handa því
góða og glaða í manninum, boðskap um
bætur fyrir kvöl og örvæntingu, boðskap
um tortíming þess ljóta og vonda. Það
er oft litið á kirkjuna sem sértrúarflokk,
sem á okkar tímum, hefir neyðst til þess
að draga fram lífið í útjaðri þjóðfélags-
ins. En þetta er skoðun, sem byggist að-
eins á kynningu, sem fengin er á hlaupum.
Kirkjan er enn tákn skapara himins og
jarðar, og undir kirkjuhvelfingum hans,
sem hann hefir reist íbúum þessa hnattar
er alltaf rúm fyrir mannlífið og það, sem
því tilheyrir: Daglegt starf, vísindi, hetma-
trúboð og list. I þessari miklu kirkju hans;
stendur einnig musteri leiklistarinnar í
hliðarskipi kirkjunnar.
Jlokkur af þeim þúsundum skipa sem bandamenn notuðu við innrásina í Italíu sjást hér á siglingu á Miðjarðarhafinu, á leiðinni til Salemo-flóa.