Vikan - 05.01.1950, Blaðsíða 3

VIICAN, nr. 1, 1950
3
ISFRAMLEIÐSLA tekur miklum
FRAMFQRUM
Snemma á síðastliðnu vori
tók til starfa, hjá S. Ú. N. á
Norðfirði, nýtt tæki til fram-
leiðslu á ís fyrir togara og vél-
báta og framleiðir það svokall-
aðan ,,skel-ís“.
Eins og öllum er kunnugt
var, áður fyrr, eingöngu not-
aður ís, sem brotinn var af
tjörnum og pollum, til kælingar
á fiski, í skipum. ísnum var
safnað í íshúsin og geymdur
þar í stórum stöflum, en síðan
malaður jafnóðum og hann var
notaður. Þetta krafðist mikill-
ar vinnu og auk þess var tæp-
lega hægt, að telja að slík að-
ferð fullnægði nauðsynlegum
kröfum um hreinlæti. Það var
því mikil framför, þegar tekið
var að framleiða ísinn með
frystivélum og búa til svokall-
aðan könnu ís (blok-ís). Þar
fékkst fallegur ís, sem full-
nægði öllum skilyrðum um
hreinlæti og gæði og hafa slík
íshús nú starfað í áratugi í
flestum fiskihöfnum heims.
Þessar ísframleiðsluvélar vinna
með þeim hætti, að kalcium-
pækill er kældur niður í ca.
■—10° C. og veitt inn i stórt
ker, þar sem komið er fyrir
ótal mörgum ílöngum hylkjum
(könnum) sem fyllt eru vatni.
Prýs vatnið í hylkjunum á
nokkrum klukkustundum og er
þeim þá lyft upp úr kerinu með
kranalyftu og ísnum hvolft úr
þeim.
Isklumparnir úr slíkum hylkj-
um er frá 25—150 kg. að þyngd
og er þeim komið fyrir í
geymslum og síðan malaðir í
sérstökum kvörnum, þegar ís-
inn á að nota í skipum til kæl-
ingar á fiski.
Þessi framleiðsluaðferð á ís
var að sjálfsögðu geypiframför
frá því sem áður var, en hún
hefur þó nokkra ókosti, nefni-
lega:
a) hún útheimtir mikið
húsrými fyrir frystiker,
bræðsluker, lyftur og
kvarnir.
b) háan viðhaldskostnað á
ís-könnum, lokum á frysti-
keri, flutningatækjum og
endurnýjun á pækli.
c) allmikla vinnu við stöflun
á ís í geymslur.
d) talsverðan kostnað vegna
kuldataps frystikers og
vegna þess að pækill er
notaður sem milliliður.
e) talsvert tap vegna bræðslu
á ís í bræðslukeri og
kvörnum.
f) óhreinkun á ísnum í
bræðslukeri, vegna þess að
vatnið í kerinu óhreinkast,
smám saman af pæklin-
um sem berst að með ís-
könnunum.
g) hinn malaði ís getur hæg-
lega sett för í fiskinn.
„Skel-ís“.
Með framleiðslu skel-íss hef-
ur ísframleiðslan tekið miklum
framförum. Is, sem er fram-
leiddur með þessari aðferð, upp-
fyllir hin ströngustu skilyrði,
hvað hreinlæti snertir, þar eð
enginn snertir ísinn frá því
hann er frystur og þangað til
hann safnast í geymslurnar, og
hann kemur aldrei í snertingu
við neina óhreina fleti eða pæk-
il. Ennfremur hefur framleiðslu-
kostnaður reynzt mun lægri,
þar eð framleiðslan er al-sjálf-
virk og útheimtir ekki annað
en auðvelt eftirlit með vélum.
Isinn framleiðist með þeim
hætti, að vatni er dælt á stóran
hólk (tromlu) sem snýst um lá-
réttan öxul og er hólkurinn
kældur niður með fljótandi
ammoníaki, þannig að ca. 15
min. eftir að vélin er ræst, er
ísframleiðslan í fullum gangi.
Islagið, sem myndast á hólkn-
um er jafnóðum brotið af með
þar til gerðum hömrum og renn-
ur niður á flutningsband, sem
flytur hann inn í geymsluna, og
er hann þá tilbúinn til notkunar
,um borð í skipunum.
Is sá, sem er framleiddur
með þessum hætti, er algjörlega
þurr og ,,undirkældur“ og hæfi-
lega brotinn án þess að vera
malaður í sérstakri kvörn, og
hefur hann reynzt sérstaklega
vel við ísun fisks, samanbor-
ið við annan ís.
Þegar þessi aðferð er boi’in
saman við framleiðslu á „skel-
ís“ hefur hún þessa kosti:
a) hún þarf lítið húsrými,
t. d. þarf brotísvél, sem
framleiðir 15 tonn á sól-
arhring ca. 10,0 qm. gólf-
flöt, en ,,könnu-“ísvélar,
sem framleiða sama magn
þurfa um 50,0 qm. gólf-
flöt.
b) enginn kostnaður vegna
einangrunar og krana.
c) lítill rafmagnsnotkun, þar-
eð brotísvélin notar að-
eins tvo litla mótora.
d) lítill viðhaldskostnaður.
e) enginn vinnukostnaður.
f) lítið kuldatap.
g) ekkert tap, vegna bræðslu
á ís.
h) 100% hreinlæti.
Skelís-vél, sem framleitt get-
ur ca. 15 tonn á sólarhring, not-
ar samtals um 36,5 kw. og er þá
reiknað með kælingu á 400 m3
ísgeymslu. ,,Könnu-“ísvélar,
með sömu stærð, nota um 43
kw., en þar við bætist að ekkert
vinnuafl þarf við framleiðslu
skelíssins og er þá auðskilið, að
slík framleiðsla verður mun
ódýrari.
Reynslan hefur einnig sýnt að
skel-ísinn er sérstaklega vel
lagaður til ísunar á fiski, þar
eð hann er í þunnum flögum og
markar því engin för í fiskinn,
eins og komið getur fyrir, þeg-
ar um malaðan ís er að ræða.
Skelísvélar eru verndaðar
með einkaleyfum, en á Norður-
. löndum eru slíkar vélar fram-
leiddar af A/S. Atlas, Kaup-
mannahöfn, en umboðsmenn
þeirra á Islandi eru H,/F.
Hamar, Reykjavík.