Vörður - 14.12.1923, Page 1

Ritstjóri og ábyrgð-
armaður
Magnús Magnússon
cand. juris.
Kemur út einu
sinni í viku.
Verð 8 kr. árg.,
til næstu ára-
móta 5 kr.
. Gjaldd. 31. des. Æ
íaiBSt.—Htv ----
I. ár.
Reykjavík 14. des. 1923.
Kosningarnar
ensku.
Eibhverjar [hinar mikilvæg-
ustu kosningar, sem um lang-
an aldur hafa átt sjer stað í
Englandi, eru nýlega um garð
gengnar.
Eins og kunnugt er, snerust
kosningar þessar aðallega um
lollmálalöggjöfina.
íhaldsmenn, sem við völdin
voru, og höfðu allstyrkan meiri-
hluta, vildu gera stórfeldar breyt-
ingar á tolllöggjöfinni, taka upp
verndartollastefnuna og skatt-
leggja eða tolla mjög mikið
flest allar iðnaðarvörur og hrá-
efni og jafnvel sumar tegundir
matvæla.
Töldu íhaldsmenn þetta nauð-
synlegt bæði Englendinga sjálfra
vegna og nýlendanna því með
þessu væri framleiðsluvörum
Englands og nýlendanna trygður
gagnkvæmur markaður, en sam-
keppni annarsstaðar frá útilok-
uð. Mundi þetta einnig verða
áhrifamesta ráðið gegn atvinnu-
leysinu sam nú er mjög mikið
í Englandi, þvf við þetta hlyti
iðnaðar-framleiðsla að aukast
stórum bæði í Englandi og ný-
lendum þess.
Það töldu þeir og enn til, að
flestar þjóðir hefðu nú tekið
upp þá stefnu að girða sig með
tollmúrum til að hlynna að inn-
lendri framleiðslu og innlendum
markaði og væri því tæpast unt
ahnað en að fylgjast raeð.
t fyrra haust þegar kosið var,
hjet þáverandi stjórnarformaður
Bonar Law þvi, að ekki skyldu
verða gerðar mjög miklar breyt-
ingar á tollalöggjöfinni næsta
kjörtímabilið. Eftir lát Bonar
Law varð Stanley Baldwin eftir-
maður hans og taldi hann nauð-
syn til þess bera, að verndar-
tollastefnan væri upptekin, en
vildi þó ekki ráðast í slíkt stór-
virki, sem reis öndvert gegn
aldagamalli verslunarvenju þjóð-
arinnar, án þess að leggja það
undir atkvæði þjóðarinnar.
Þegar til kosninga var geng-
ið, stóðu sakir svo, að íhalds-
menn eða stjórnarsinnar voru
nær því allir með verndartolla-
stéfnunni og voru þeir talsins
346, en als eru þingmenn 615.
A móti voru verkamenn sem
höfðu 147 þingsæti,og frjálslyndir,
undir forustu þeirra Asquits og
Loyd Georg, sem voru llötals-
ins. Auk þess voru 7 utan
flokka.
Ef hefði því eingöngu átt að
dæma eftir styrkleika þingflokk-
anna, mátti fastlega búast við
því að stjórnarsinnar myndu
verða ofan á og þá um leið
komast á sú breyting á versl-
unarstefnu Englendinga, sem
hlaut að hafa hinar stórfengleg-
ustu afleiðingar fyrir mikinn
hluta veraldarinnar, og vafa-
laust fieslum til liins mesta
tjóns.
En það sem hjelt uppi von-
inni hjá mörgum var það,
að vitað var af fyrri reynslu
að Englendingar eru seinir til
breytinga og halda fast við
fornar venjur, en frjáls verslun
hafði ætíð verið ráðandi þar
og haft óskorað fylgi allrar þjóð-
arinnar að heita mátti.
Kosningaundirbúningurinn var
mjög skammur, en gengið var
fram af beggja hálfu af hinu
mesta kappi. Sendu þeir Loyd
George og Baldwin brennheitat
áskoranir út til þjóðarinnar og
skoruðu á hana hver fyrir sig,
að fylgja sjer að málum eða
sinni stefnu.
Þegar úrslitin urðu kunn, kom
það í ljós, að ennþá hjelt þjóð-
in fast við það gamla, og var
ekki ginkeypt fyrir breytingum,
því að niðurstaðan varð sú, að
íhaldsmenn fengu 260 þingsœli
(áður 347), verkamenn 191, (áð-
ur 147), frjálslgndir 159, (áður
115), utan flokka 5 (áður 7).
Hafa íhaldsmenn því tapað
86 þingsætum, og er það meiri
ósigur en flesta mun hafa grun-
að, áður en tíl kosninga var
gengið.
Af þessum kosningaósigri í-
haldsmanna, hljóta að leiða
stjórnarskifti, en mjög óvíst er
um það, hvernig fer um hina
nýju stjórnarmyndun. Sýnist
eðlilegast, að verkamenn og
frjálslyndir mynduðu stjórnina,
því að þeir hafa til samans
sæmilega öflugan meiri hluta,
en heyrst hefir að verkamenn
vilji enga samvinnu við þá frjáls-
lyndu, og er því helst leidd'ar
getur að því, að frjálslyndir
myndi stjórnina með stuðningi
ihaldsmanna.
Helstu menn frjálslyndaflokks-
ins eru þeir Asquit og Loyd
George, en annars eiga þeir
margt góðra manna.
Er mjög liklegt, ef frjálslynd-
ir mynda stjórn, að það geti
haft þýðingarmiklar afleiðingar
viðvikjandi afstöðu Breta gagn-
vart Frökkum og Pjóðverjum.
Var orðið mjög grunt á því
góða millum Loyd George og
Frakka, er hann ljet síðast af
stjórn og síðan hefir hann mjög
tekið málstað Fjóðverja og and-
mælt Frökkum fyrir harðýgði
þeirra og yfirgang í Ruhr.
Hætt er þó við því, ef íhalds-
menn eru annar aðili í stjórn-
armynduninni, að hægl verði í
þær sakir farið.
En hvað sem öllu öðru lið-
ur, þá er sá ótti hjáliðinn að
Brelar geri stórfeldar breytingar
á tollalöggjöf sinni næstu 5 ár-
in og við það hefir mörgum
ljett.
Hermann Jónasson
frá Þingeyrum.
Hann andaðist hjer í bænum
6. des. s. I. Var hann þá orð-
inn mjög þrotinn að heilsu og
kröftum og að eins svipur hjá
sjón, hjá því sem hann áður var.
Fæddur var Hermann í Víði-
keri í Bárðardal 22. okt. 1858,
var hann því liðlega hálf-
sjötugur er hann ljest.
Hermann fór á búnaðarskól-
ann á Hólum er hann var 24
ára gamall og útskrifaðist þaðan
1884. Sigldi hann skömmu síðar
til Danmerkur og hjelt þar á-
fram við búfræðinám.
1886 tók hann við stjórn
Hólaskóla og var þar skólastjóri
til ársins 1896 er hann keypti
Þingeyra og fluttist þangað og
bjó þar þangað til 1905 er hann
seldi jörðina og fluttist hingað
suður. — Dvaldi hann eftir það
mest hjer í Reykjavík, og var
um nokkur ár ráðsmaður Laug-
arnesspítala, en nokkur ár dvald-
ist hann vestur við Kyrrahaf
en undi þar ekki og kom heim
hingað í fyrra.
Þingmaður var Hermann fyrir
Húnvetninga árin 1901—1907
og þótti að mörgu leyti hinn
merkasti þingmaður. Hafði hann
mikinn áhuga á öllu því er
landbúnaðinn snerti, og gaf sig
mest að þeim málum á þingi.
Á þingi var það einnig, sem
Hermann bar fram þegnskyldu-
vinnuhugmynd sína, sem vafa-
laust er með merkustu nýmæl-
um sem borín hafa veriö þar
fram, en þjóðin skildi ekki hina
djörfu hugsjón brautryðjandans
og fanst það vera »að moka
skít fyrir ekki neitt«, aö vinna
fyrir föðurlandið.
Hermann byrjaði á því, að
gefa út Búnaðarritiö, og gaf það
út í mörg ár.
Var það hið merkilegasta rit
undir stjórn hans, og mun
mörgum hafa þótt svo, sem því
riti hafi heldur hnignað síðan
afskiftum hans lauk viö það.
Á síðari árum fjekst Hermann
mest við að rita um drauma
og önnur dulræn efni. Mundi
hann hafa verið kallaður for-
spár maður, ef hann hefði lifað
á dögum Snorra goða og Gests
spaka. — Um vísindalegt gildi
þessara verka hans, skal enginn
dómur lagður á hjer, en víst
er það, að enginn sem þekti
Hermann Jónasson, efaðist um,
að hanh sagði það eitt, sem
hann vissi sannast, og um það
munu ekki skiftast skoðanirnar,
að vel var þar frá sagt og málið
fornl og fagurt.
Hermann var hinn glæsileg-
asti maður i sjón á yngri árum
og svipaði mjög til fornmanna,
eftir því sem þeim er lýst. —
Hann var með hæstu mönnum
á vöxt, herðibreiður og vel lim-
aður, hraustmenni hið mesta,
gliminn og fimur.
Eru til margar sögur þar
nyrðra um hreystiverk Hermanns
og æfintýri. — Var stundum glatt
á hjalla hjá bonum á Þingeyr-
um, og um hann á þeim árum.
Var hapn þá i blóma aldurs
síns og þótti ekki mikið fyrir,
eftir því sem gamlir Húnvetn-
ingar segja, að taka út þriggja
pela fiöskuna af brennivíni í
tveimur eða þremur teygum án
þess að verða nema hýrgaður af.
JÞótti bændum ætíð vissara,
að vera vel »nestaðir« er þeir
fóru af Blönduósi, ef þeir bjugg-
ust við, að hitta Hermann á
heimleiðinni, því að engum datt
í hug, að fela glas sitt fyrir
honum, en það vissu þeir jafn-
framt, að »pelamaður« var Her-
mann ekki.
Drenglyndismaður var Her-
mann hinn mesti, örr af fje og
hjálpfús, naut hann lika hinna
mestu vinsælda alla æfi og mun
tæpast hafa fundist maður, sem
bar til hans persónulegan kala.
Má, þegar á alt er litið, segja,
að með Hermanni sje til mold-
ar genginn vitur maður og góð-
ur og hinn merkilegasti.
Húnvetningnr.
1. desember.
1. desember er fullveldisdagur
vor og fáir dagar ættu því að
vera kærri í huga þjóðarinnar
I en hann. — En það er annað
! lika sem ætti að gera þjóðinni
| þennan dag kæran og það er,
að stúdentar hafa gert hann að
hátiðisdegi sinum og leggja þá
fram alla krafta sína til að
koma því mikla nauðsynjaverki
í framkvæmd, — að reisa hjer
stúdentagarð.
Er full vissa fyrir því, að það
er fátt og jafnvel ekkert sem
jafnmikið stendur nú fyrir
þrifum íslenskra námsmanna
og islensku mentalífi sem vönt-
un á stúdentagarði.
Vegna þess að hann er eng-
inn verða stúdentar að búa
dreifðir um allan bæinn, svo að
stúdentalíf og fjelagsskapur all-
ur verður mjög af skornum
skamti. Auk þess verður námið
stúdentunum miklu dýrara með
þessu móti, og aðbúnaður þó
oft mjög ljelegur.
1. desember er nú liðinn í
þetta sinn og vonandi hefir tals-
vert komið inn af fje til stú-
dentagarðsins, en marga tugi og
jafnvel hundruð þúsund vanta
enn til, uns að hægt verður að
reisa hann með þeirri prýði,
sem stórhugur íslenskra stú-
denta, og vonandi íslensku
29. blað.
þjóðarinnar allrar, kýs að sjá
hann.
íslenska þjóðin verður því að
muna hann áfram. — Muna
hann á sama hátt og Thor
Jenssen, sem gaf 10 þús, kr,
til hans á sextugsafmæli sinu.
Auðvitað er ekki þess að
vænta, að allir verði svo stór-
tækir, því að til þess vantar
suma fje og aðra höfðingsskap,
en ef allir gefa eitthvað eftir
lund sinni og efnahag þá saf-
nast þegar samankemur og af
þeim smáu og stóru steinunum
rís stúdentagarðurinn, áður en
langur timi líður, ris i háborg
Reykjavíkur, fagur og tignar-
legur, og þar f fegurðinni og
viðsýninu vex og blómgvast
framtiðarmenning íslands. Og
jtaðan koma þeir sem á ókom-
num öldum eiga að verða braut-
ryðjendur og forvfgismenn þjóð-
ar vorrar. — Mennirnir, sem
það hlutverk er ætlað, að gera
ísland að frægasta ríki verald-
arinnar.
Stórmaimleg g]öf Thor
Jenssen átti sextugsafmæli 3
des. s. 1. í minningu um það
gaf hann stúdentagarðinum
10,000 kr. Er það andvirði
tveggja herbergja.
Skulu herbergin kend við þau
hjónin. Stúdentar kunnu vel að
meta þessa höfðingslund. Gengu
þeir undir fána heim til gefan-
dans kl. 11 um kveldið. Hjelt
Lúðvik Guðmundsson formaður
happdrættisnefndarinnar ræðu
og þakkaði gjöfina.
Bauð Thor síðan öllum hóp-
num inn til sin og sat hann
þar í góðum fagnaði fram yfir
miðnætti.
Fetta er stærsta gjöfin sem
stúdentagarðinum hefir hlo(nast.
Tog'arasektir. Tveir íslen-
skir togarar hafa nýlega verið
sektaðir fyrir landhelgisveiðar,
Skúli fógeti og Geir goði. Var
sá fyrnefndi sektaður um 10
þús. kr. og afli og veiðarfæri
gerð upptæk. Hinn síðari var
sektaður nm 10 þús. kr.
Eftirspurn mikil hefir
verið eftir fiestum íslenskum
vörum nú upp á síðkastið, og
verð farið hækkandi, en meinið
að litið var óselt er verðið fór
að hækka. Munu flestar íslen-
skar afurðir nú að fullu seldar.
Veðrátta er nú sögð mjög
hörð um alt land og víða orðið
jarðlaust með öllu. Hjer sunn-
anlands er tíð mjög umhleyp-
ingasöm, annan daginn frost og
fannkoma, en hinn ofsahláka.
Gamlir menn og hygnir spá
hörðum vetri, en bót er í að
bændur munu jdirleitt vera vel
undir veturinn búnir.