Vörður - 14.12.1923, Page 3

V 0 R Ð U R
3
SparisjóðsiDQStæður
1918-21.
Dlfluttar ísleuzkar afurðir
janúar—sept. 1923.
Bftirfarandi yfirlit sýnir hve
mikið sparisjóðsfje stóð inni í
bönkum og sparisjóðum við
lok hvers árs 1918—21 og er
þar með talið innlánsfje í bönk-
unum bæði á innlánsbók og
viðtökuskýrleini.
i e
J 4
" o
* 'S
a '•§,
s «
" ae
«©
•0
Cð ^
« a
- í
05 ,
S ~
C 05
*CÖ rH
c i | 1 1
.. i 1 1 1
C/)
n Ú 1 1 1 1
1 1 l I
s xu
Oð íft <M 00 rH H
Cfl 05 co 05
rH 00 o O^
oT o o 00 00*
00 co co
• • 1 1 1 1
a 1 1 1 1
fl .
fl «o ífí ‘fl A 1 1 1 1
rfl 00 05 05
lO 05 vH
*I-H Ifl 00 vH
TÍ CN O o*
CN co CO co
8 5
«0
3 3»
2 3
fc. o- "■*
« e ■
« O.
® *r <u
a -o
.O JO r-
S - c
g I fl
w 13 sf
‘CÖ
ra
r w co
a
3
iO
*°
*ST
‘C
CQ
o.

o
vH 05 vH
00 00 05
Vfl I>
h* 00 05 o
H rH rH (N
05 C5 05 05
CO
<m
05
Samkvæmt þessu hefir spari-
sjóðsfje í bönkum og spari-
sjóðum rúmlega 4 — faldast
sfðsn 1914 en öll sú aukning
að heita má, kemur á striðs-
árin, þvi að siðan 1919 hefir
það heldur minkað aftur og
ef tekið er tillit til rírnunar
peninga gildisins siðan 1914 þá
verður vöxturinn ekki sjerlega
mikill siðan 1914.
Árið 1914 vóru sparisjóðirnir
43 að tölu en 49 árið 1921.
Tala innstæðueigenda i þeim
var Í0596 árið 1914 en 20735
árið 1921 eða hjerumbil tvö-
föld á við 1914. Á hvern inn-
stæðueiganda í sparisjóðnum
hafa því komið 180 kr. árið
1914 en 369 kr. árið 1921. Er
það tvöföld upphæð á við 1914,
en ef lekiö er tillit til rírnunar
peninga gildisins siðan 1914 Þá
kemur í rauninni töluverl
minni eign á hvern innstæðu-
eiganda 1921 heldur en 1914.
(Ilagtiðindin.)
Frakkar hafa nú dregið mikið
úr herliði sínu i Ruhr og hafa
þar nú að eins 10 þús. menn.
Einnig hafa Þjóðverjar nú feng-
ið aftur í sinar hendur stjórn-
ina þar i hjeraðinu.
Heimildarlög hefir þýska þing-
ið nú samþykt, sem gefið hinni
nýmynduðu stjórn mjög mikið
vald svo að nærri mun stappa
fullu einræði.
Lögðust jafnaðarmenn i fyrstu
mjög eindregið á móti, en hala
nú látið undan.
Dollaralán stórt er lalið að
Ameríka muni veita Pýskalandi
en ekki hafa nákvæmari fregnir
borist um þaö, hve stórt það
lán verður nje hvernig þvi skuli
vera varið.
Saltfiskur verk. 30.640.700 kg.
óverk. 4.791.400 —
Síld . 158.551 tn.
Nýr lax ... ., ,. 12.500 kg.
Saltaður lax... . 800 —
Lýsi . 3.449.900 —
Sildarlýsi . 1.367.300 —
Síldar- ogfiskimj. 1.642.700 —
Sundmagi 39.600 —
Hrogn- 2.257 tn.
Æðardúnn 1.694 kg.
Hross 3.865 tals
Sauðkindur 660 —
Saltket 2.379 tn.
Kælt kel . 8,600 kgr.
Garnir 1.200 kg.
UU . 556.900 —
Prjónles 700 —
Saltaðar gærur .. 27.100 —
Söltuð sauðskinn 3.100 —
Smjer 19.200 —
Gráðaostnr 2.700 —
Bókafregn.
Sigurjón Jónsson: Æfintýri 1.
með teikningum eftir Jóh. S.
Kjarval.
Fau eru þrjú, æfintýrin, sem
Sigurjón Jónsson sendir nú á
bókamarkaðinn. Og titilblaðið
bendir á, að fleiri æfintýri muni
á eftir koma, er stundir líða
fram. Er það vel, ef Sigurjón
leggur rækt við æfintýraskáld-
skap. Er hann sú grein skáld-
skapar, er lítill sómi hefir verið
sýndur hjer á landi, nema hvað
þjóðin sjálf hefir gert sitt til,
þar sem þjóðsöguæfintýrin eru,
sem mega mörg hver heita
snildarverk.
Æfintýri þessi heita: Konung-
ur lslands, Blómálfarnir og
Trunt-Trunt og Feigsbrekka.
Seinasta æfintýrið ætti hvert
barn og unglingur hjer á landi
að lesa. Er það einkar þörf
áminning þeim, er gera það að
gamni sínu að drepa fugla. Er
og ekki óhugsandi, að það
hefði meiri ábrif en all-langir
lagadálkar um dýraverndun.
Æfintýrið, er höf. kallar Trunt-
Trunt, er fallegt. Þar segir
frækinn blómálfur frá þvi.
hvernig honum gekk að verja
landjð fyrir áhlaupi ískonungs,
er hann nefnir Trunt-Trnnt.
Fyrsta æfintýrið, Konungur
lslands, virðist tala máli þeirrar
skoðunnar, að yfirráð veraldar
verði af norrænu bergi brotin.
Ýmsir fræðimenn hafa og
hallast að þeirri skoðun og ein-
staka skáld. Meðal þeirra mætti
nefna danska skáidið Jóh.
Jensen. En hugmyndarflug
Sigurjóns virðist enn þá meira
og auk þess er það alið af, —
mjer liggur viö að segja, —
islenskri oftrú á Islandi og öllu
því, sem islenskt er. En það
fyrirgefur þó liklega þjóðin. Er
sem hann vilji telja anda
fslands eða »guð vors lands«
vaka yfir »vaxtarbroddi« mann-
kynsins og að landið verði eins
konar andleg uppeldisstofnun
þróunar, þar sem tilvonandi
valdhafar verði látnir alast upp
við frelsi.
Þetta virðist hugsun skáldsins.
Hitt er ekki óbugsandi, að
einstaka maður líti svo á, sem
æfintýrið sje í raun og veru
verðskuldaður löðrungur, er
þjóðernisrembingur hefir fengið
og að höf. sje að gera gys að
þeirri hrokakendu skoðun, að
íslendingar verði einhverntíman
alveg sjerstakir »Heilla-Hrólfar«
mannkynsins.
Einstaka menn hafa viljað
lesa guðspekikenningar út úr
þessum æfintýrum. En hvernig
það má verða, er ekki auðsjeð,
nema ef menn vilja kalla alt
það guðspeki, sem einhver
frumleiksbragur er að, likt og
sumir trúmenn virðast kalla
allar trúarhugmyndir guðspeki,
sem er ekki að finna í barna-
lærdómskveri sr. Helga Hálf-
dánarsonar. Minnir það á karl-
inn, er kvað kongsriki jarðar
vera »Kaupinhöfn, Valland og
Flóann«.
Málið á æfintýrum þessum
er og viða afburða fallegt og
háttbundið, eins og á að vera
á öllum æfintýrum.
Jóhs. S. Kjarval hefir gert
teikningar og er það vel farið,
að íslenskir listamenn og skáld
taki höndum saman, til þess að
auðga og prýða bókmentir
vorar. Engin íslensk æfintýri
ættu að koma út úr þessu án
þess að vera prýdd fallegum
myndum.
S. Kr. P.
Iðnnn.
Fyrsta hefti Iðunnar undir
ritstjórn Magnúsar Jónssonar
docents er fyrir nokkru komið út.
Er þar vel af stað farið.
Heftið hefst á kvæði, sem
heitir »Fossaföll«, eftir Stephan
G. Stephansson, gott kvæði og
gefur mikið umhugsunarefni, en
mörg kvæði þessa góða skálds
hafa meira skáldskapar og lisla-
gildi en þetta.
í því kvæði eru þessi tvö er-
indi, sem fossinn kveður:
»En magnið mitt, en iðjuleysið ekki,
Til illra heilla, gæti sljófa leitt.
Eg kann að smiða harða þrælahlekki
Á heilan lýð, ef mér er til þess beitt
Eg orðið gæti löstur mesti i landi
Og lækkun þjóðar — öðrum þannig
fer —
Sé gamla — Póris gulli tryltur andi,
Sem gekk í fossinn, vakinn upp i mér.
Mig langar hins, eins lengi ogfjallið
stendur
Að lyfta byrði, er þúsund gætu ei
reist,
Og liviia allar oflaks lúnar hendur
Á örmum mér er fá ei særstnéþreyst.
Og veltu mina vefa, láta og spinna
Minn vatna-aga lýja skýran málm,
Og sveita — Huldum silkimöttul
vinna
Og Sindrum hafsins gulli roðinn
hjálm«.
Komi nokkru sinni sú stund,
að fossarnir vorir verði beisl-
aðir, ættu menn að muna vel
eftir þessum aðvörunarorðum.
Næst er ritgerð um Stephan
G. Stephansson eftir Baldur
Sveinsson. Segir þar frá upp-
vexti og æfi Stephans. Er gjein
þessi vel skrifuð og hlýlega, og
er það skaði hve lítið Baldur
gerir að því að rita, jafn fær
og hann er, að fara með íslenskt
mál.
Þá er önnur ritgerð eftir próf.
Ag. H. Bjarnason, sem skýrir
frá heimsókn hans til Kletta-
fjallaskáldsins. Ættu lesendur að
geyma að skera upp úr þeirri
ritgerð, þar til þeir hafa lesið
annað, sem heftið hefir að bjóða.
Þá er »staka« eftir Þuru í
Garði. Ber hún sömu einkenni
hnittninnar og hagmælskunnar,
sem aðrar stökur þessa höf.
Þá skrifar Sigurður Nordal
próf. um laugardaga og mánu-
daga ágætlega skemtilega grein
og íhugunarverða. Er Sigurður
einn vorra ritfærustu manna og
skrifar venjulega með afbrigðum
vel um hvaða efni sem hann
ritar.
Þá er aldarminning Ernest
Renan, franska heimspekingsins,
rituð af Thoru Friðriksson.
Fróðleg og vel rituð grein.
Þá er »Bragaskrá« eftir Björn
Bjarnarson gerð til þess að sýna
frumbrag íslenskra rímnabrag-
hátta.
Pjetur Sigurðsson cand. mag.
skrifar um visnabók Guðbrands
biskups. Mun vel frá þeirri rit-
gerð gengið að sögn þeirra sem
til þekkja.
Næst koma »Fjallvísur« eftir
Halldór Stefánsson. Laglegt
kvæði, en likara því, sem Hrafn
önundarson hefði kveðið það
en Gunnlaugur Ormstunga.
Pá er smásaga eftir Gunnar
M. Magnússon, sem »Snýkjur«
nefnast.
Hefir skáldgyðjan verið held-
ur naum við höfundinn, þegar
hann kom til hennar, og ætti
höf. ekki að leita til hennar
aftur, ef búast má við svipuð-
um viðtökum.
Guðm. Finnbogason prófessor
skrifar um »Andlitsfarða«. Er
það fyrirlestur, sem hann flutti
í Stúdentafjelaginu. — Ræðst
prófessorinn þar all-óvægilega á
»púðríð« og »sminkið« og finst
hörundslitur ungu stúlknanna
hjer full-sæmilegur eins og hann
er frá náttúrunnar hendi. —
Fyrirlesturinn er skemtilegur og
vel ritaður eins og annað hjá
þeim höf., en hætt er við því,
að Guðm. finni ekki náð í aug-
um ungu stúlknanna, af hann
heldur svona áfram, — og ef
að satt skal segja, þá munu nú
skiftar skoðanirnar um það,
hvort hörundslitur sumra ungu
stúlknanna hjer sje svo fagur,
að hann þurfi ekki umbótar við,
og ekki virðist karlmönnunum
það nema mátulegt, ef þeir láta
þenna »farða« villa sjer sýn.
Ingunn Jónsdóttir húsfreyja á
Kornsá skrifar um »húslestrana
og Helga fróða«. Segir Ingunn
mjög skemtilega og vel frá og
ætti að skrifa meira af gömlum
minningum. Hefir Helgi gamli
verið einkennilegur karl og átt
það fyllilega skilið að einhver
yrði til þess að halda minningu
hans við lýði.
Pá er ritgjörð eftir ritstjór-
ann sem heitir »Landnáms-
menn« og fjallar um þá Ingólf
Arnarson og Hjörleif Hróð-
marsson. Vel rituð grein oglýs-
ir glöggum skilningi á sálarlífi
beggja þessara manna.
Þá er þýdd grein eftir Bengt
Lidforss, sænskan lifeðlisfræð-
ing og rithöfund, sem heitir
»Piltur eða stúlka«.
Fjallar hún um þá óráðnu
gátu, hvað valdi því hvort af-
kvæmið verði piltur eða stúlka.
Ætti enginn sem annaðhvort á
tómar stelpur eða tóma stráka,
að láta undir höfuð leggjast að
lesa þessa grein, ef ske kynni
að hann fyndi þar einhverja úr-
lausn, eða þá að minsta kosti
afsökun fyrir því að svona hef-
ir orðið.
Er það kunnugt, bæði úr sög-
unum og lifinu, að það hefir
oft valdið allmikilli misklíð
milli hjóna, þegar barnið hefir
orðið annað, en annaðhvort eða
bæði ætluðust til. — Einkum
hafa karlmennirnir tekið það
oft illa upp fyrir konunum, ef
þær hafa komið með stelpu í
staðinn fyrir soninn, sem átti
að taka við ættaróðalinu og
halda uppi heiðri og veldi ætt-
arinnar.
Er ritgerð þessi hin fróðleg-
asta og skemtilega skrifuð.
Pá skrifar próf. Guðm.Hann-
esson um »Pegnskylduvinnu í
Belgíu«, íhugunarverða grein. —
Er hugmynd Hermanns heitins
Jónassonar um þegnskylduvinn-
una sannarlega þess verð, að
hún væri aftur lekin til íhug-
unar.
Loks er svo ritsjá ettir ritstj.
og Alexander Jóhannesson.
Má sjá af þessu, að Iðunn er
Qölbreytt að efni og læsileg og
þess verð að hún sje keypt og
lesin.
E i mr eiðin.
Fyrsta hefti Eimreiðarinnar,
undir stjórn Sveins Sigurðsson-
ar cand theol., er einnig fyrir
nokkru komið út og má sama
segja um hana og Iðunni, að
hún er vel úr garði gerð.
Hefst hún á kvæði og grein
eftir Matthías Jochumsson um
enska skáldið Wiliam Morris.
Var William Morris tslands-
vinur mikill og unni mjög ís-
lenskum fræðum.
Pá er grein eftir próf. Harald
Nielsson, »Eitt af vandamálum
Nýjatestamentis-skýringarinnara.
Er það synodus-erindi og hnig-
ur að því að skýra eina teg-
und af kraftaverkum Krist. —
Skal hjer ekki úr því skorið
hve sennileg skýring próf. er,
en sennilega munu skiftar skoð-
anir um það, eins og yfirleitt
um kenningar hans og annara
spiritista.
Pá er grein eftir ritstjórann
um indverska skáldið Tagore
og þýdd smásaga eftir hann. —
Er greinin um Tagore vel rituð
og góð grein gerð fyrir lífsskoð-
un þessa mikla indverska spek-
ings.
Pá kemur grein um islenska
blaðamensku eftir Vihjálm P.
Gíslason cand. mag. Er þar
rakin í fáum en skýrum drátt-
um saga íslenskrar blaðamensku
um 150 ára bil. Er þar skýrt
frá hinum helstu mönnum, sem
við íslenska blaðamensku hafa
fengist og getiö einkenna þeirra
sem blaðamanna. Greinin er
vel rituð og hlutdrægnislaust.
Fylgja henni myndir af helstu
blaðamönnunum.
Hallgrimur Hallgrímssonskrif-
ar um stúdentalíf á Garði. Hefði
maður getað búist við að það
hefði mátt gera betur, en alt
fyrir það, er greinin liðlega
skrifuð og fljótlesin.
Ritstjórinn þýðir þar sögu
eftir norska skáldið Johan Boj-
er og er þýðingin vel af hendi
leyst,
Auk þessa eru svo stuttar
greinar ýmislegs efnis og einnig
nokkur smákvæði, þar á meðal
eftir ritstjórann. Loks eru svo