Vörður - 02.02.1924, Page 1

Ritstjóri og ábyrgð-
armaður
tAagnús Magnússon
cand. juris.
mm
II. ár.
Reykjavík 2. febrúar 1924.
liÉtigsItiii
»Tíminn« heíir hvað eftir ann-
að undanfarið sagt það fullum
fetum, að innflutningshöftin hafi
verið með öllu afnumin á þing-
inu 1921 og að þá verandi
stjórn hafi látið kúga sig til
þess, svo að hún fengi að sitja
við völdin. Margoft hefir þetta
verið hrakið hjer i blaðinu, en
jafnharðan jetur Tíminn þessi
ósannindi upp aftur. í siðasta
tbl. sem kom út 26. þ. m., er
í ritstjórnargrein um gengis-
hrunið þessi klausa :
»Ekki þýðir að fást um oið-
inn hlut. Þær athafnir og ráð-
stafanir, sem valda þessum miklu
vandræðum verða ekki teknar
aftur. það verður ekki ógert lát-
ið er þeir Jón Magnússon og
Magnús Guðmundsson Ijetu
Reykjavíkurvaldið knýja sig til
þess á þingi 1921 og unnu það
það til til þess að halda ráð-
herrasætunum að afnema inn-
flutningshöftin og viðskiftanefnd-
ina«.
Þegar svo er, að ritstjóri þessa
blaðs tyggur upp eigin ósann-
indi sin, blað eftir blað, verður
ekki hjá því komist að rifja
upp enn af nýju gang þessa
máls og mun jeg visa um alt
það, er jeg segi til stjórnartíð-
inda og þingtiðinda, svo að ekki
sje um að villast, að rjett sje
fr& skýrt. t*á sem eru í vafa
um hvor rjettara fari með, jeg
eða ritstj. Tfmans bið jeg um
að lita i þingtíðindin. þá 'geta
þeir sannfærst um, að jeg ter
hjer ekki með annað en það
sem er laukrjett.
Á þinginu 1920 þóltist jeg sjá
það fyrir, að vjer mundum verða
í gjaldeyrisskorti vegna verð-
lækkunar á útflutningsvörum
vorum, ef innflutningur væri
eigi takmarkaður. Jeg bar því
fram í fjárhagsnefnd frv. í þessa
átt. Þetta frv. var samþykt í
þinginu og staðfest af konungi
sem lög hinn 8. marz 1920. 1.
gr. laga þessará er svo hljóð-
andi:
»Landsstjórninni er heimilt
með reglugerð eða reglugerð-
um að takmarka eða banna
innflutning á allskonar óþörf-
um varningi, og ákveður hún
hvaða vörur skuli teljast til
sliks varnings«.
Sjá Stj.tið. 1920, A. bls. 1.
Á þinginu 1921 kom fram
frv. um að afnema þessi lög og
var það frv. til 1. umræðuhinn
29. marz og 15. aprfl 1921 í
neðri deild (sjá Alþ.tfð. 1921 C.
505—585 dálk). Við þessa umr.
tók Jón Magnússon það fram,
*ð stjórnin gæti alls ekki unað
(þvi, að lög þessi væru afnumin
og var það eftir samtali við
okkur hina ráðherrana og fast-
mælum bundið okkar í milli,
að við mundum beiðast lausn-
ar, ef frv. þetta yrði samþykt.
Um frv. þetta fór svo, að því
var vísað til 2. umr. með 14 :12
atkv. og til nefndar, en frá þeirri
nefnd kom það aldrei og varð
því óútrætt. Atkvæðagreiðsla
þessi fór fram með nafnakalli
og ber hún með sjer, að bæði
jeg og Pjelur sál. Jónsson greidd-
um atkvæði á móti þvi, að frv.
gengi til 2. umr., en Jón Magn-
ússon átti ekki atkvæðissrjett,
af því að hann var þá ekki
þingmaður. Af atkvæðagreiðsl-
unni sjest ennfremur, að Fram-
sóknarflokkurinn skiftist þann-
ig í málinu, að 5 greiddu atkv.
með því að visa málinu til 2
umr. og 4 á móti. Meðan á
umræðum stóð komu fram 2
tillögur til rökstuddrar dagskrár,
önnur frá Sveini Ólafssyni en
hin frá Jóni A. Jónssyni, báðar
þess efnis, að láta lögin frá 8.
marz 1920 halda gildi sínu, en
Sveinn Ólafsson tók sina till.
aftur og bað fylgjendur hennar
að greiða atkv. með till. J. A. J.
en hún var ekki borin undir
atkv. vegna fjarvistar flutnings-
manns.
f*essi urðu þá afdrif málsins
á þingi, eins og þingtiðindin
sýna. Lög þau. er jeg fjekk sam-
þykt á þingi 1920 eru þvl í fullu
gildi þann dag í dag, hversu
oft sem ritstjóri Tímans stað-
hæfir hið móttsetta. Rað eru
því ekkert annað en venjulegó-
sannindi hans i minn garð, er
hann hefir sagl, hvað eftir ann-
að, að jeg hafi snúist gegn inn-
flutningshöftunum. Hið sanna
er, að jeg, ásaml hinum sam-
starfsmönnum mínum, gerði það
að fráfararatriði, að lög þessi
yrðu ekki afnumin. Og þetta
er skjalfast i þingtiðindunum. En
á Timans máli hljóðar þetta
þannig, að Jón Magnússon og
jeg höfum afnumið innflutnings-
höftin til þess, að halda okkur
við völd.
Af þessum skjalfestu atriðum,
sem hjer hafa verið rakin, sjest
það, að Tíminn hefir í þessu
efni, sem svo mörgum öðrum,
alveg snúið við rjetfu og röngu.
Sú breyting, sem varð á inn-
tlutningsbaftamálinu 1921, var í
því fólgin, að innflutningsnefnd-
in var afnumin vegna þess, að
bráðabirgðalög þau, sem stjórn-
ln hafði gefið út hinn 15. april
1920, voru feld i þinginu. (Sjá
Stj.tið. 1920, bls. 4). En aðal-
atriði þessa máls eru vitaskuld
lögin frá 8. marz 1920, það sjá
allir, sem þau lesa, og bera þau
saman við bráðabirgðalögin 15.
april 1920.
þetta svar læt jeg nægja rit-
stj. Tímans í bráð, enviljihann
frekari umræður, er jeg þess al-
búinn, þvi að þessu máli er jeg
kunnugri en flestir aðrir, En
þess má ritstj. vera fullviss, að
það verður sjeð um það, að
hann geti ekki varið athafna-
leysi stjórnar sinnar i innflutn-
ingshaftamálinu með ósannind-
um um J. M. og mig. Og víst
er það eftirtektavert, að ritstj.
telur auðsjáanlega bestu vörn
stjórnar sinnar liggja í ósann-
indum um menn og mál.
Reykjavík 28. jan. 1924.
Magnús Guðmundsson.
Bókafregn.
Knul llamsun : Pan,
Tilgangurinn er ekki sá að
fara að skrifa ritdóm um þetta
listaverk norska skáldsins, Knut
Hamsun, heldur vakir það eitt
fyrir, að vekja athygli manna á,
að bók þessi er komin úl á is-
lensku og er þýdd á svo und-
ur fagurt mál, að jeg efast um,
að nokkuru sinni liafi útlend
bók verið þýdd á fegurra is-
lenskt mál.
En hitt er þó ef til vill enn
furðulegra hve vel þýðandinn
hefir náð »stíl« og frásagnar-
hætti skáldsins, hygg jeg að það
hefði á einskis manns færi verið
aö gera það jafnvel, hvað þá
betur.
Hver einasti maður, sem un-
un hefir af skáldskap og kann
að meta íslenskt mál ætti að
fá sjer þessa bók og lesa hana.
Stúdentaráð Háskólans hefir
gefið bókina út og vandað mjög
til, en ágóðinn, sem verða kann
af sölunni, rennur til stúdenta-
garðsins.
Smekkur þjóðarinnar fyrir
fögrum skáldskap og unaðslega
islensku máli hefir aldrei verið
neinn, eða er þá eyðilagður, ef
Pan verður ekki uppgenginn að
nokkuruin mánuðum liðnum.
Vísnakver Fórn ó 11's.
Engin tvimæli leika á því, að
þetta er merkilegasta ljóðabók-
in sem út hefir komið nú síð-
ustu árin og mun æ verða tal-
in í hópi þeirra bestu og merki-
legustu.
það er erfitt að gera upp á
milli þeirra kvæða, sem í bók-
inni cru svo góð eru þau öll og
svo vandvirknislega er frá þeim
öllum gengið.
Munu fáir af lesendum þeirra
taka undir með skáldinu það
sem hann segir i forspjallsorð-
unum um kveðskap sinn:
Og litið bílur lokars tönn
jeg legg hana sjaldan á.
Brokkgeingur er bragurinn
og bylgjar til og frú
Ryðguð eru raddfærin
og reikul kveðandin.
Mjer finsl jeg hugsa oft íurðuvel
og fylgja præðinura,
en pegar jeg er að orða pað
fer alt úr reipanum
rajer flnst alt verða að svip hjá sjón
af sjálfs míns hugsunum.
5. blað.
Væri vel um ljóðagerð vora
nú ef hún tyldi jafnvel í reip-
unum eins og kveðskapur Forn-
ólfs gerir og jafn vel að því
hugaðaðlála jafn kjarngotti reip-
in og þar er gert.
Eru þessi »Forspjallsorð«
skáldsins ljómandi vel kveðin
og með bestu kvæðunum í bók-
inni.
Lengstu og merkustu kvæðin
eru sögulegs efnis. Enda segir
höf. í uphafi kvæðisins »Björn
Guðnason i ögri og Stefán
biskup«:
Mjer eru fornu minnin kær
meir en sumt hið nýrra
Pað sem timinn pokaði fjær —
pað er margt hvað dýrra.
Munu þeir sem höf. þekkja
og hans mikla starf i þágu ís-
lenskra fræða ekki efast um
sannleiksgildi þessara orða.
Ern sögukvæðin Björn Guðna-
son í Ögri og Stefán biskup,
Ögmundur biskup og Mansöng-
urinn um Ólöfu riku, hvert
öðru betra og með þeim karl-
mensku og höfðingsblæ sem
einkendi öll þessi mikilmenni.
En fegurst af öllum þessum
sögukvæðum er þó Kvæða-Anna,
enda er það vafalaust með bestu
kvæðum sem kveðin hafa verið
á íslenska tungu.
Tvö erfiljóð eru í bókinni,
önnur eftir Þorlák Jónsson frá
Gautlöndum en hin eftir Ölaf
Davíðsson. Eru hvorutveggja
spakleg og vel kveðin.
í hinurn fyrri er þetla erindi:
Ekki bregðasl ragna rök
römm eru sköpiu gumum
ennpá feigs er opin vök
ungum jafnt og hrumum;
eingum tekst pótt æskuför
sje enn í merg og beini
að fóta sig í feigðar vör,
peir falla á dauðs manns-steini.
Annars er það ekki ætlunin
að fara að tilfæra mikið úr þess-
ari fágætu bók.
Hún er ein þeirra bóka, sem
hver íslendingur, sem ann tungu
sinni og þjóðerni á að lesa og
læra.
Ein þeirra ekki svo ýkja
mörgu bóka, sem getur staðið
við hlið vorra bestu íslendinga-
sagna og Heimskringlu, án þess
að roðna af blygðun fyrir inni-
hald sitt.
Ársæll Árnason hefir gefið
bókina út og vandað til. Fylgja
teikningar sögukvæðunum eftir
Björn Björnsson og eru sumar
þeirra prýðisfagrar.
Asmundsson Brekkan. De gamle
fo rtalte.
Höfundur þessarar bókar er
ungur lslendiugur Friðrik Ás-
mundsson að nafni, ættaður úr
Miðfirði í Húnavatnssýslu.
Bókin hefir inni að halda 5
sögur. Hin fyrsta heitir: »Dron-
ning Gunhild« og er nm Gunn-
hildi konungamóður, sem flest-
ir íslendingar munu við kannast.
Segir sagan frá uppvextihenn-
ar og skýrir ágætlega tildrögin,
sem ollu þvi hver skapgerð
Gunnhildar varð. Heflr mörgum
sú kona verið ráðgáta, en höL
tekst mjög vel að gera grein
fyrir tviskiftingunni og fjöllynd-
inu í eðli hennar.
Er þessi saga prýðilega skrif-
uð. Málið þýtt og skáldlegt og
frásögnin öll rómantísk og fögur.
Næsta sagan heitir: »Sagaen
om Diaeonen frá Myrk&«. Er þar
ort upp aftur þjóðsagan um
»Djáknann frá Myrká«, sem er
einhver hin ægilegasta og fer-
legasta af öllum þjóðsögum vor-
um. í höndum höf. verður þessi
þjóðsaga að harmsöguæfintýri,
einkar fögru og hugðnæmu, um
ástir millum karls ogkonu, sem
fá ekki að unnast vegna ættar-
hroka og stolts.
Er sami »rómantíski« fagri
blærinn yfir þessari sögu og
hinni, en tæpast jafnast hún
við hana að öðru leyti. Þriðja
sagan heitir: »Legenden om
Arne Oddsson«. Segir þar frá
heimför Árna Oddssonar frá
Kaupmannahöfn til íslands er
hann kom til bjargar föðursin-
um í deilum hans viðHerlufDaa.
Er frásögnin þar einnig skáld-
leg og stiliinn fagur, en frásögn-
in er fulllangdregin.
Fjórða saganheitir: »Engam-
mel Fortælling fra Nödens Ar«.
Það er frásagan um hörmung-
arnar, sem þjóðin var við að
búa þegar hraunstraumurinn
vall glóandi úr iðrum jarðar og
eyðilagði alt lifandi. En inn i
þessa frásögn er ofið æfintýrið
um drotninguna i Bláfelli, sem
horfði hugstola á hörmungar
mannanna en gat ekki hjálpað
því að millum hennar ogmann-
anna lágu engir gangstigir.
Síðasta sagan heitir: Brödre«.
Það er sagan um bræðurna Há-
varð og Hallvarð, sem báðir
unnu sömu stúlkunni. Hún var
gift Hallvarði en elskaði Hávarð,
en er Hallvarður varð þess á-
skynja hvern hug bróðir sinn
og kona báru hvort til annars
reri hann einn út á bát sinum
og hvarf inn í íshafsins köldu
þoku.
Er þessi saga og sagan um
Gunnhildi þær bestu í bókinni,
en allar eru þær góðar.
Bókiner 122bls. á lengdímeð-
alstóru broti. Hún er gefin út
af H. Aschehoug en fæst hjer
hjá bóksala Ársæli Árnasynijog
kostar 4,80. Ættu þeir sem
dönsku lesa ekki að láta undir
höfuð leggjast að afla sjer þess-
arar bókar.
J. J. og lienln.
J. J. skrifar siðasta »leiðar-
ann« i Tímanum og er hann
löng líkræða og lofsöngur yfir
bolsevikkaforingjanum rússneska
Lenin, sem nú er látinn. Það
var von að honum rynni blóð-
ið til skyldunnar.