Vörður - 01.03.1924, Qupperneq 2

2
V ö R f> U R
Að síðuslu lýsti fjármálaráð-
herran því yfir, að hann mundi
alls ekki sitja við völd áfram,
ef haggað yrði að nokkrum veru-
legnm mun við útkomu fjár-
lagafrv. 1921. Brostu þá ýmsir
þingmenn.
Bjarni Jónsson taldi ekki alt
vera undir þvf komið að hafa
tekjuhallalaus fjárlög, því vel
mætti vera að illa væri sjeð
fyrir þörfum lands og þjóðar
samt.
Væri minstur vandinn fyrir
þingið að skera alt niður og
verða annað Sláturfjelag Suöur-
lands. Sparnaður á fjárlögum
væri góður en ekki einhlýtur,
mest ylti á sparnaði þjóðarinn-
ar. — Og kyrstaða væri líka
hættuleg.
Innflutningshöft taldi hann
ekki einhlýt. — Landið væri
vogskorið og strandlengja þess
löng og því kostnaðarmikið og
erfttt að koma í veg fyrir smygl-
un.
Heppilegri leið mundi að tolla
óþarfa varning hátt.
Forsætisráðherra talaði einn-
ig og studdist við ummæli Pjet-
urs heitins Jónssonar um það,
að fjármálastjórn sín hefði ver-
ið góð á þeim árum, sem hann
fór með hana.— Vefengdi Pjetur
það ekki.
Ennfremur lýsti ráðh. því yfir,
að Landsbankinn hefði nýlega
tekið 200 þús. sterlingspunda
lán með ábyrgð ríkisins.
Aðrar umræður urðu ekki við
1. umr. fjárlaganna.
Árið 1923.
Yfirlit yfir merkustu viðburði ársins.
Eins og um var gétið í sið-
asta tbl. eru önnur stjórnarfrv.
fremur ómerkileg og sum upp-
vakningar frá því í fyrra, t. d.
sameining yftrskjalavarðar em-
bættisins og landsbókavarðar-
embættisins.
Þá hefir stjórnin lagt fram
frv. um »mælitæki og vogar-
áhölda. Á samkv. þvi að leggja
löggildingarstofuna niður en
lögreglustjórar að annast um
löggildingrna.
Af fræðslufrv. heftr stjórnin
lagt fram þessi frumv.
1. Fav. til laga um fræðslu
barna.
2. Frv. til laga um breytingu
lögum um skipun barna-
kennara og laun þeirra frá
28. nóv. 1919.
3. Frv, til laga um yfirstjórn
og umsjón fræðslumála.
4. Frv. til laga um stýrimanna-
skólann í Reykjavik.
í athugasemdunum við frv.
um fræðslu barna segist stjórn-
In ekki hafa sjeð sjer fært að
bera fram frv. um óskiftan lærð-
an skóla í Reykjavík, enda þótt
betur væri sjeá fyrir hinni æðri
mentun með því sökum þess
kostnaðarauka sem leiddi af
byggíngu gagnfræðaskóla hjer i
Reykjavik.
Barnafræðslufrv. er eins og
mentamálanefndin gekk frá þvi.
Og visast til efnis þess i grein-
ar þær, sem hr. Ásgeir Magn-
ússon heflr ritað um það hjer i
blaðið.
Þingmannafrumvörp.
Tryggvi Pórhallsson ber fram
frumv. um það að sameina
biskupsembættið við eitt pro-
fessorsembættið i guðfrnði við
Háskólann.
Jón Magnúnon ber fram frv.
um það að fækka hæstarjettar-
dómurum niður i 3 og leggja
niður ritaraembættið sem sjer-
stakt embætti. Vill hann að
breytingar þessar verði næst er
sæti dómara losnar í hæstarjetti.
Bjarni Jónsson ber enn fram
frumv. sitt um mannanöfn, en
samkvæmt því má enginn taka
sjer upp ættarnöfn hjer eftir, en
þeir sem hafa þau mega bera
þau til dánardægurs, en ekkert
er í frv. tekið. fram um það,
hvort þeir megi halda þeim
annars heims, eða hvort menn
mega taka upp ættarnöfn þar.
í lifanda lífi liggur 100—500
kr. sekt við því aö taka upp
æltarnöfnin og á sektin að renna
til unglingaskóla í landinu.
Frerar.
I.
Jeg reika úti klakað kveld
og kasta frá mjer önn.
Við grýtta ströndu brýtur brjóst
hin bláa græðishrönn.
En hauðrið alt um heiði’ og dal
er hulið kaldri fönn.
Jeg horfi út í heiðan geim
á himinljósa fjöld,
er leggur breiðan leiftrahjálm
á landsins hvíta skjöld.
En hug minn fjötrar hjarnið kalt
og heiðríkjunnar völd.
Mig skelfir mynd þín, móöurstorð,
þinn mikli frerasjár;
mjer blærinn sjálfur frosinn finst
sem fellur þjer um brár,
að hjarta þitt sje hætt að slá
og hrimi öll þín tár.
II.
Og sálu þfna svellar eins
þótt sýnist heið og frjáls.
í hjarnið niður hjartað frýs,
sem hlekkjað viðjum stáls.
Hin dauðaþöglu vetrarvöld
þjer varna skjóls og máls.
Þú verður eins og elfur sú,
sem undir hjarnið legst,
og ljóðar inn i sjálfa sig
þann söng er henni vekst,
og fellur hljótt uns horfin er
í hafið þokufext.
III.
Jeg þrái beita sumarsól
og söng um land og geim.
Jeg þrái blæ ,og blómailm
og blárra döggva eim.
Jeg þrái stórra strauma nið
og styrkra fossa hreim.
Jeg þrái’ að yngja þrótt og mál.
Jeg þrái vorið nýtt,
er komi bjart með kærleikseld
og kveðji landið hlýtt,
svo klakinn hrynji* á hafið út
og hjartað verði þítt.
Jón Magnússon.
Lausn frá embœttl hefir
Karl Einarsson bæjarfógeti i
Vestmanneyjum fengið. Sigurður
Sigurðsson lögfræðingur frá Vig-
ur hefir verið settur til að gegna
embættinn.
K.riatján liergson, skip-
stjóri hefir verið kosinn forseti
Fiskifjelags íslands.
(Frh.).
Utan Evrópu hafa Japanar og
Bandariki Ameriku dregið að
sjer mesta athyglina.
Ætluðu margir, að vel mætti
svo fara, að þess yrði ekki langt
að bíða, að til ófriðar drægi
millum Japan annarsvegar og
Bandaríkjanna og jafnvel Breta
hinsvegar út af yfirráðunum i
Kyrrahafinu, en nokkuð virðast
hinir miklu jarðskjálftar, sem
urðu i Japan, hafa dregið úr
þeim ótta.
Pó kemur mönnum saman
um, að ekki verði þess mjög
langt að bíða, að Japan nái
sjer eftir þetta mikla áfall. —
Pjóðin er mjög atorkusöm og
auðug og brekkusækin. — í bili
hefir hún þó ekki tima til að
snúast við öðru en endurreisnar-
starfinu.
Eins og kunnugt er, þá eru
Bandaríkin nú fjárvoldugasta
riki heimsins. Er mest af gull-
inu þangað komið og ameríski
dollarinn má heita almáttugur.
Auk alls gullsins skuldar svo
Evrópa Bandaríkjamönnum stór-
fje, og enginn skuldunaulanna
getur eða vill borga neitt nema
England.
Hingað til hafa Amerikumenn
ekkert, eða sem minst, viljað
skifta sjer af málurn og ástandi
hjer í álfu, og engin likindi eru
til, að nokkur veruleg breyting
verði á þessu meðan forseta-
skifti ekki verða. Fara forseta-
kosningar þar fram á þessu ári,
en liklegt er talið, að Coolidge,
sem nú er forseti, verði endur-
kosinn og þarf þá engra breyt-
inga að vænta nema eitthvað
nýtt komi til sögunnar.
Pegar litið er á árið 1923 mun
hiklaust mega telja, að það sje
eitthvert erfiðasta og versta ár
sem yfir Evrópu hefir komið
siðan styrjöldinni ljetti, og að
mörgu hefir árið verið enn verra
enn nokkurntíma styrjaldarárin
voru, að minsta kosti fyrir Pýska-
lanil og jafnvel Grikkland.
Þau fögru orð heyrðust oft
meðan heimstyrjöldin stóð, að
hún væri gerð til þess, að binda
enda á styrjaldir og skapa guðs-
riki á jörðu og margir urðu til
þess að trúa þessu, en nú vakna
þeir sömu bjartsýnu menn upp
við vondan draum og standa
augliti til auglitis við þann
hræðilega veruleika að aldrei
hefir i raun og voru litið ófrið-
lega út sem nú og himinn allur
skýjaður ófriðarblikum, og fjöldi
manna eru það nú sem trúa
því að Evrópa sje á hraðri ferð
til glötunar og fordæmingar og
að ekkert fái henni bjargað. —
Er sagt að vonleysið uin við-
reisn Evrópu hafi flýtt fýrir
dauða Bonar Law og hver veit
hvað það sama á eftir að flýta
fyrir dauða margra stjórnmála-
mannanna vor íslendinga.
Á þjóðbandalagið eru flestir
búnir að missa trúna og alt
viröist benda til þess, að það
verði ekki máttugt að skera úr
og skapa um deilumál framtið-
arinnar.
Öll stórveldin og jafnvel þau
smáu líka, leggja alt kapp á að
styrkja sig með því að gera
sambönd við önnur riki og öll
eru í herbúnaði.
— Frakkar hafa i huga að
leggja járnbraut í gegnum Sa-
hara svo að þeim verði fljótt
um vik að flytja negrana á vig-
völl Evrópu og Poincare hefir
látið þau orð falla að Frakkland
hafi yfir 100 miljónum manna
að ráða i stríði en ekki 40 milj.
sem er ibúatala Frakklands.
— En Spánn og Ítalía vita
að leið þessara svörtu verður
að liggja yfir Miðjarðarhafið og
eru í undirbúningi að leggja
gildru í veg fyrir þá svo að
þeim tefjist ferðin. — Og Eng-
land styður þá leynilega i
þessari viðleitni.
Og Rússland fylgist vel með
í því sem fyrir vestan þá gerist.
Pað veit, að Frakkland er sífelt,
að einangrast meir og meir, og,
að ef að til styrjaldar drægi
mundu Frakkar tæpast þurfa að
reikna með liðsinni Englands,
Bandarfkjanna nje (taliu en af
því leiðir aftur það, að Frakkar
hugsa sig um tvisvar áður en
þeir styggja Rússa að verulegum
mun og þessi þörf Frakka fyrir
stuðning Rússlands styður það
í viðleitni sinni i því að auka
völd sín austur á bóginn.
Annars hafa Frakkar hingað
til mest treyst á stuðning Pól-
lands og Tekkoslóvakíu og hafa
lánað þessum rikjum um 1 mil-
jarða franka til herbúnaðar og
franskir hershöfðingar eru sendir
til þessara landa til þess að
koma skipulagi á vigbúnaðinn.
Hvernig jafnvægið verður á
millum rikjanna á endanum er
ekki gott að segja en hitt er
engum vafa undirorpið, að við
sólarupprás ársins 1924 stóð
Evrópa brynjuklædd frá hvirfli
til ylja, tilbúin til þess að varpa
eiturkúlum og banvænu gasi á
hörn sin og drepa alt lifandi
sem á yfirborði hennar bærðist.
En hvað er það sem veldur
öllum þessum ósköpum?
Er grimdaræðið og bardaga-
eðlið enn svona rikt í mann-
anna hjörtum eða eru það að
eins örfáir menn, hinir svoköll-
uðu leiðtogar þjóðarinnar sem
allri bölvuninni valda og alla
ábyrgðina bera?
Sennilega eiga hvorutveggja
sökina og það er ógæfan mikla
því þess minni verður vonin um
að harmsöguleikurinn taki skjót-
an enda.
Peir sem kunnugir eru mál-
unum fullyrða, að Mussolíni
hefði verið ljettara að safna allri
Ítalíu undir vopn til að berjast
viö Grikki út af drápunum i
Albaníu en oss íslendingum
hefði verið að fá fáeina menn
til þess að ryðja vegarspotta
kauplaust. — Og kunnugt er
það lika hvert kapp leiðtogar
Bolsevismans leggja á það að
ryðja kenningum sinum til sig-
urs og hika þar ekki við að
hvetja til blóðugra byltingar og
lýðurinn hlusta á hinn lokkandi
framtiðarsöng þeirra og veður á-
fram til hryðjuverka i barnslegri
og þó tryllingslegri byltingafýst.
Og þó, og þó þrátt fyrir alt,
þrátt fyrir allan vígbúnaðinn,
þrátt fyrir mistök leiðtoganna,
þrátt fyrir skilningsleysi og ein-
feldni lýsins og þrátt fyrir allar
hörmungar sem nú dynja yfir
Evrópu og hafa dunið s. 1. ár,
— þrátt fyrir alt þetta lifir þó
enn von um bjartari tíma í
brjóstum margra manna. — Og
það er hörmungarárið 1923 sem
hefir alið þessa von.
Uil
og ullariðnaður.
(Framhald).
2. Ullarrœktun
(þ. e. ullin áður en hún er
tekin af skepnunni.)
Allir þeir sem sauðfjárrækt
stunda, og þar af leiðandi fram-
leiða ull, eiga að kappkosta að
ull þeirra hafi sem flesta kosti,
og sem fæsta galla til að bera.
Með þvi eina móti verður ull
þeirra samkeppnisfær á heims-
markaðinum, og þar seljanleg.
Því er nú einu sinni þannig
varið, að kaup og sala á heims-
markaðinum fer ekki eftir fána
framleiðsiulandsins, heldur er
mottóið þar »hvar fæ jeg beita
vöru fyrir lægst verð«. Sje t. d.
íslensk ull nothæfari og ódýrari
til teppagerðar, en ensk ull,
kaupa enskar teppagerðaverk-
smiðjur hana, hversu mikil ensk
ull sem er fyrirliggjandi á mark-
aðinum. Eins er, að ef við vilj-
um hafa dúka þá, er við notum
til klæönaðar svo og svo fina
og sterka, áferðarfallega o. s. frv.
Verður ull sú er þeir vinnast úr,
að vera þeim kostum búin, er
til þess þarf, sje íslenska ullin
það ekki, verður annaðhvort
ullin í dúkana, eða dúkarnir
sjálfir fluttir inn í landið, og
það jafnt fyrir því, þó næg ull
sje fyrirliggjandi heimafyrir.
Petta er lögmál, og þvi verðum
við, hvort sem við ætlum heldur
að selja ullina okkar út úr
landinu, eða vinna úr henni
sjálfir, að efla vörugæði og vðru-
vöndun fyrst og síðast. —
ÖIl ull hefur fleiri eða færri
af eftirtöldum kostum: 1.)
Hárafinleik, 2.) Hárastirkleik;
3.) Háramýkt; 4.) Sem jafnasta
háralengd og háraþykt; 5.) Sem
mest spunagildi, þæfingargildi
og litargildi; 6.) Rakagildi, þ. e.
að innihalda það mikið af
vatni, sem nauðsynlegt er svo
að ekki raskist efnasamsetning
ullarinnar. 7.) sem mesta teygju,
8.) sem flestar bylgjur á hverj-
um þumlung háranna og 9.)
sem mestan gljáa. —
Því fleiri af ofantöldum kost-
um, sem hver ullartegund hefir
til að bera, því finni dúka má
úr henni vinna, og því verð-
mætari er hún.
Því kostafærri og gallafleiri
sem ullin er, því grófari verða
dúkarnir, og því verðminni er
hún.