Vörður - 01.03.1924, Blaðsíða 4

2
VORÐUR
mun á mönnum annarsvegar
og hundum, hrötnum og há-
körlum hinsvegar. Ef gert er ráð
íyrir að í mönnunum sj^e að eins
eðli gráðugra varga og* það eitt
hljóti að ráða. Þá er samvinnan
hættulegri en sundrungin. Þeir
eru þá visir til að vega hver
annan »í góðsemicc þegar minst
varir. Og hvað yrði þá úr stefn-
unum okkar?
t*að er varlegt fyrir þá er
hafa tekið sjer sæti á pólitískum
hátindum, að líta þann veg á
sakirnar og enn þá varlegra er
að telja þjóðinni trú um að ó-
argadýrið sje heunar sanna mynd.
Frœðið lýðinn og komið hon-
um til að hugsa rökrjett, Það
borgar sig betur.
Fulltrúum vorum er vandlifað.
Margir kjósendur eru þröng-
sýnir og heimta af þingmanni
sinurn að hann reynist slunginn
flutningsmaður fjárbæna til kjör-
dæmisins. Þessir kjósendur meta
þingmanninn eftir fjárupphæð-
inni er hann fær úr ríkissjóði
til kjördæmis síns. Sem betur
fer munu þó tiltölulega fáir
kjósendur vera svo þunnir.
Að sjálfsögðu er það rjettmæt
krafa, aö þingmaöur gæti hags-
muna kjördæmis síns. En hann
má aldrei vera bergmál og allra
síst mergmál af mestu nánösum
þess. Hann ætti að hafa svo
mikið til brunns að bera að
hann geti litið á alt landið með
atvinnuvegum þess, samgöngu-
færum, stefnum, stjettum og
einstaklingum, eins^og eitt stórt
heimili, eina Qölskyldu. Stuðla
að þvi að sú keldan sje fyr'st
brúuð sem verst hefir verið og
flestum farartálmi, sá atvinnu-
vegurinn styrktur best sem mest-
an arð ber heimilinu og fleytt
getur fjölskyldunni best áfram.
Eins og nú standa sakir býst
jeg t.d. við að hyggilegast væri
fyrir landsbúið að gæta þess vel
að sjávarútvegurinn geti starfað
með fullum krafti, með það á
vitorði, að þar er von mestra
uppgripa og, að á hann verður
að leggja mikið af þörfum rik-
issjóðs.
Þar næst væri sennilega þörf
að gæta vel að hinum ýmsu
iðnaðargreinum iandsins, sem
flestar eru á byrjunarstigi, eink-
um þeim er vinna úr þeirri inn-
OÍ'\/fBíp* I I F" * Hafnahreppi f Gullbringusýslu er
* til sölu frá næstu fardögum. Skifti
á góðri húseign í Reykjavik geta komið til mála.
Lysthafendur snúi sjer tii Magnúsar Guðmundssonar hæstarjett-
málaflutningsmanns í Reykjavík eða til eiganda, ekkjufrúar
Hildar Jónsdóttur.
lendri vöru, sem hingað til hefir
verið send óunnin út úr landinu
eða beinlínis fleygt í sjóinn eða
sorphaugana. Má þar til nefna
ullina, og gærurnar, af afurðum
sveitanna og allskonar fiskúr-
gang við sjóinn, sem er óskilj-
anlegt að landsbúið hafi efni á
að láta fara til ónýtis framvegis.
Um leið og allmargir mundu
geta lifað á hinnm ýmsu iðnað-
argreinum þá mundu þær spara
landinu kaup á mörgu frá öðr-
um löndum og auk þess koma
i veg fyrir iðjuleysi eymd og ó-
mensku þeirra er nú ganga vik-
um og mánuðuin saman með
höndurnar í tómum vösunum.
Seinastan mundi mega telja
landbúnaðinn eins og íjárhag
landsins virðist kotnið, með það
fyrir augum, að á hann má ekki
leggja þungar byrðar. Hann
hrynur ekki sje honum að eins
haldið í horfi. Til hans þarf
stórfje með mjög góðum kjörum
ef hann á að taka skjótum og
miklum umbótum. Hann þrifst
ekki á þönum, eins og sjávar-
útvegurinn, en blómgast best í
næði fyrir iðnar og atorkusam-
ar hendur og hverdags hyggindi.
Þing og stjórn þarf að gera
sitt til að útvega góðan markað
íyrir afurðir hans eða styrkja
að því ef þörf gerist og kostur
er á. Styrk þarf hann sifelt á
ýmsum sviðum til uppörfunar
í því sem arðvænlegast er o. s. frv.
Þetta kann að þykja ómann-
iega mælt og ómaklega af bónda
i sveit. Við það verður að sitja
að svo stöddu, jeg sje ekki önn-
ur ráð hyggilegri. Hitt er annað
mál að þá gæti verið ástæða til
að snúa við blaðinu, er hagur
ríkisins væri trygður. Þvi þá
verður okkur best borgið ef
landið stendur i blóma.
Þjóðin er stödd á timamótum.
Að baki er löng barátta fyrir
frelsi og fullveldi, Það er ný-
fengið og þó flest hálfgert og ó-
gert sem trgggir oss það á
komandi tímum.
Að baki er styrjöldin mikia.
Eftir átök hennar er nú flest i
flagi, og rústum. Framtiðar-
horfurnar eru alvarlegar og
hafa í hótunum við þjóðina.
Sjeum vjer rænulausar rolur,
"hræddir og hikandi við að
brjóta í bága við tískutildur og
hjegómadýrð, þá fáum vjer
makleg málagjöld. Sjeu hjer í
landi, þar á móti, karlar i
krapinu og konur sem veigur
er í, þegar á reynir þá er lík-
legt, að þjóðinni verði borgiö
innan skamms. Það skiftir mestu
hvort vjer höfum þor og þrek
til þess að oera islenskir menn
og islentkar konur eða vjer
höldum áfram að leika herra
og frúr hvað sem efnunum líð-
ur, aðbúðinni og öðru sem
meira máli skiftir.
Fjöldi íslendinga búa nú í
hálflúnum og grautfúnum timb-
urhúsum — úr útlendu efni.
Enn fleiri hylja nekt sina i
skjóllillum, rifnum eða bættum
fatagörmum — úr útlendu efni
og fjöldinn keppist við að selja
sem allra mest af vistum lands-
ins hirðir ekki um og sumt af
þeim til þess að geta komið
sem mestu fyrir í maganum af
j — útlendu efni. Auk þess kaupa
þeir ósköpin öll af útlendum ó-
þarfa og óhófsvörum — en þar
þykjast menn hafa afsökun.
Það er svo lítið til af þeim i
landinu!
Hvar sjest það svo á okkur
að: »íslendingar viljum Víð
allir vera?cc
Ekki er að amast við þvi er
til urnbótahorfir og ekki verður
án verið af aðkeyptum efnum.
Það er margt og mikið. En hve
margt gætum við endursent,
okkur að skaðlausu? Hver vill
svara því? — — Hver ætli
svari þvi I En það þykir litið
gefið fyrir afurðir landsins. —
Okkur ferst að láta.
Við, sem getum ekki notað
þær sjálfirl
En þjóðin stendur nú á tima-
mótum.
a gamlárskvöld 1923.
Stefán Hannesson.
Prentsmiðjan Gutenberg.
r
♦
I
t
♦
♦
EgilÍ Jacobsen.
Y eínada rvöruverslun.
Útibú: Vestmanneyjum. Akureyri. Hafnarfiröi.
Fjölbreyttast úrval af allri
Vefnaöarvöru Prjónavöru Smðvöru.
Allskonar tilbúinn Kvenn- Karla- og barnafatnaður.
Saumavjelar.
Prjónavjelar.
. íslensk flögg. =
Hákarlalifur
kaupum vjer hæsta verði. Lifrina
má leggja á land jafnt hjer í
Reykjavík sem á Siglufirdi.
Hf. Hrogn & Lýsi
Sími 262. — Reykjavík. — Símn. Hrognolýsi.
ÍOOOOOOOOOOOOOOOOOO<
i
i
i
i
1
◄
i
3
J
3
Olilrnr viðnrkenda
Saloon-kex
tekur öllu öðru matarkexi langt fram
bæði um verð og gæði, — fæst nú
þegar í öllum matvöruversiunum lands-
ins. Kaupmenn. sendið pantanir ykkar
til aðalumboðsmanns okkar á íslandi:
Ó. J. Ólasonar,
Aðalstræti 8. Reykjavík. Sími: 775.
Hobert McDowell & Soni
Edinbur^h, Sootratidl.
►
>
77
punda af ull. í stað þess að vinna úr
ullinni skjólgóð og haldgóð föt kaupum
við skjóllitinn og ljelegan útlendan fatn-
að, þetta er jafn fráleitt bæði fyrir heils-
una og efnahaginn, bæði einstaklingann
og þjóðarinnar í heild sinni. Fólkið
gengur yðjulaust mikinn tíma ársins,
og kaupir þá vinnu, sem það gæti innt
sjálft af höndum. Er þetta menningin,
sem vjer þykjamst af? Þetta má ekki
svo tilganga ef ísland á að rjetta við
efnalega. ísiendingar verða að læra að
vera sjálfum sjer nógir að sem flestu
leyti, en til þess að það geti orðið þurfa
ailir yngri sem eldri að ineta vinnuna
meira en nú er algengt. Allir eða flestir
vilja eiga sem besta daga, og vinna sem
minnst. Hugsunarháttur manna þarf að
breytast að þessu leyti. Fólkið þarf að
læra að elska vinnuna og að meta hana
að verðugleikum.
Eitt af því sem skaðan heilsu ísl. og
aetur blett á þá í augum útlendinga sem
menningarþjóð er ljcleg húsakynni.
Húsakynni Alþýðu arn allviða þannig,
78
að þau geta tæplega talist viðunanlegir
mannabústaðir. Þau eru víða köld,
loptill og rök, og þess vegna gróðrarstía
berklaveikinnar. Ill húsakynni stafa
oftast af fátækt og fákunnáttu, en stund-
um líka af ofmikilli nægjusemi. Menn
gera ekki nægilega háa kröfu til þess að
húsakynnin sjeu vistleg og viðunandi.
Vissulega gætu húsakynni hjer á landi
verið betri en þau eru. Til þess að ráða
bót á þessu böli væri samvinua heppi-
legasta ráðið. Þing og stjórn hefir líka
siður en svo látið þetta mál nægilega
til sin taka; en um þetta mál er ekki
tími til að fjölyrða hjer.
Skólafarganið hjá okkur íslendingum
eins og öðrum þjóðum á og harðan á-
fellisdóm skilið. Löng skóla seta ungra
og óþroskaðra barna yfir bókum er einn af
binum svörtu blettum menningarinnar.
En þetta er tíska. Ekkert er kölluð mennt-
un nema það, sem lesið er af bókum.
Tískan er versti og argasti harðstjóri,
sem til er i heiminum, fyrir henni beygja
allir auðmjákir hnje. Henni getnr ekkert
79
hrundið úr hásæti nema sönn mentun,
og hún má sín því miður lítilsí heiminum,
þess munu finnast mörg dæmi sjerstak-
lega í kaupstöðum og bæjum, að skóla-
setur geri börn að andlegum og likam-
legum krypplingum. Börn sem eru blóð-
lítil og vantar merg i beinin vegna
skorts á mjólk og annari heilnæmri
fæðu verða að sitja marga tima á dag
í skólanum. Þreytan af að sitja gerir
það að verkun, að þau fara að sitja
skökk. Hryggurinn venst 1 þessar skorð-
ur, sjerstaklega þegar að vöðvarnir eru
ekki nægilega styrkir eða stæltir til þess
að halda líkamanum i eðlilegu jafnvægi;
þau fá hryggskekkju. LaDgvint hreyf-
ingarleysi kemur því til leiðar að brjóst-
kassinn þenst ekki nægiiega út. Eðlilega
brjóstþenslu getur erfiði og áreynsla í
hreinu útilofti ein skapað. Við hreifiug-
arleysið safnast ofmikið blóð fyrir í
innýflunum og kemst þar i hálfgerða
kyrrstöðu. Það orsakar tregar hægðir,
sem aftur valda eiturframleyðalu f þörm-
uouni, sam hafa skaðleg áhrif á öU lif-
80
færi og ekki að eins á likamann heldur
og lamandi áhrif á sálargáfur barnanna
gerir þau sljóf; kemur til leiðar hold-
auka i nefkoki, sem veldur heyrnar-
deyfu og þar at leiðandi sljófleika.
Það er almennt álit skólalækna er-
iendis, að langvinn skólaseta barna og
unglinga eiga drjúgan þátt í úrkynjun,
taugaveiklun og ýmiskonar geðbilun,
sem svo algeng er orðin á hinum síð-
ustu áratugum. Jeg skal ekki fullyrða
að þetta sje svo algengt orðið hjer á
landi sem annarsstaðar, þar sem skóla-
timinn er 10—11 mánuði ársins. En
við erum óðum að nálgast þetta, eins
og við hermum eftir öðrum þjóðum
alla ósiði og allar veiklunarstefnur
menningarinnar.
I júnímán. siðastliðnum var jeg einn
dag inni á British Museum i London,
og var að skoða safnið frá Assyriu,
þangað kom barnakennari með eitthvað
15 drengi á aldrinum frá 12—14 ára.
Mjer var sagt að allir þessir drengir
vssru synir aðalsmanna og annara höíð-