Vörður - 26.07.1924, Síða 4

4
VOHÐUR
dúkar hennar eru góðir og öll
vinna vel af hendi leyst.
Hæð íslendinga.
Flestar menningarþjóðir verja
allmiklu fje til mannfræðislegra
rannsókna.
íslendingum heíir ekki þótt
það ómaksins vert að fást við
þann hjegóma alt fram að þessu.
En maður heitir Guðmundur
Hannesson og er prófessor við
Háskóla íslands í læknisfræði.
Honum datt það i hug fyrir
nokkrum árum síðan að fara
að mæla alla mögulega menn,
sem. hann náði, einkum sótti
hann þó eftir skólafólki, og mátti
svo heita á tímabili, að því væri
ekki óhætt að ganga framhjá
Háskólanum, því að þá var
Guðm. óðara búinn að hremma
það og skipaði því miskunar-
laust að afklæða sig og mældi
það svo.
Varð maðurinn af þessu mjög
hvimleiður um stundarsakir,
sem eðlilegt var, því að íslend-
ingar eru allra þjóða blygðun-
arsamastir og svo heflr ef til vill
stundum getað hitst svo á, að
skólafólk þetta væri ekki sem
allra hreinast innanklæða og
var því ekki nema eölileg sú
sómatilfínning þess, að það hik-
aði við að láta læknirinn sjá
líkama sinn.
En Guðm. harðnaði við mót-
þróann og á 2 vetrum náði
hann hvorki meira nje minna
en f 844 menn á aldrinum 20
— 40 ára og reyndist meðalhæð
þeirra 173,55 cm. og kom þá
það einkennilega í ljós, sem
hvorki læknirinn eða aðra hefði
grunað, að íslendingar reynd-
ust 1,05 cm hærri en hæsta
þjóðin Engilsaxar, og rúmum
2 cm. hærri en Sviar sem eru
hæsta Norðurlandaþjóðin, að ís-
lendingum undanskildum.
Nú eru menn farnir að jafna
sig við Guðm. út af þessu og
hefir hann næstum þvf náð forn-
um vinsældum aftur.
Steinolían.
Ársskýrsla Royal Dutch Pet-
roleum Company getur um það
meðal annars hve mikil heims-
framleiðslan af steinolfu er og
hvað hún hefír aukist.
Hefir hún numið árið 1923
1 miljard og 11 milj. fötum en
var næstu ár á undan rúm 851
milj. föt og svarar aukningin
þvf til 19°/o.
Royal Dutch og Shell fram-
leiða 11% af allri framleiðsl-
unni og hefir frarnleiðsla þess-
ara tveggja fjelaga aukist nær
þvf um % sfðasta árið.
Afleiðingin af þessari geysi-
miklu framleiðslu varð sú, að
eftirspurnin og eyðslan varð
minni en framboðið og fjell
steinolfa þvf mjög í verði vorið
1923 en í árslok hækkaði verð-
ið aftur.
Eins og kunnugt er fjölgar
stórkostlega með hverju árinu
þeim skipum sem brenna oliu
í stað kola, og má vel vera að
þess verði ekki svo ýkjalangt
að bíða, að kolabrensla á skip
um hverfi.
Rekstur
útbúa Landsbankans.
Úlkoman af rekstri útibúa
bankans cr talsvert misjöfn.
Langbest stendur útbúið á Ak-
ureyri sig. Skuldar það Lands-
bankanum að eins rúmar 282
þús. kr., en á útistandandi i
vixlum og ávísunum um 670
þús. kr. og ágóðinn af ársrekstri
þess er rúmar 40 þús. kr.
Eskifj.útbúið skuldar Lands-
bankanum rúmar 3 milj. og
774 þús. kr., en á útistandandj '
um 3 milj. og 500 þús. kr. Árs- ‘
ágóðinn af rekstri þess nam
tæpum 5 þús. kr.
Selfossútbúið skuldar bankan-
um um 2 milj. og 290 þús. kr.
en á útistandandi um 1 miljón
og 130 þús. kr. Ágóði af árs-
rekstri þess nam 155 kr. og 78
aurum.
ísafjarðarútibúið skuldarbank-
anum 1 milj. og 358 þús. kr.
en á útistandandi 1 milj. og 70
þús. kr. Tap á ársrekstri þess
nam tæpum 65972 þús. kr. —
Aðgætandi er, að útibú þetta
hefir verið gert algerlega upp
þær skuldir afskrifaðar, sem
tapaðar voru taldar.
Tap Landsbankans sjálfs á
lánum og víxlum þetta ár nem-
ur rúmum 33 þus. kr.
Terslunarjöínuður Japaoa.
Fyrsla ársfjórðuuginn 1924
nam verslun Japana við útlönd
rúmum 17« milj. yena eða hátt
á 3 milj. i isl. kr.
Nam útfiutningurinn rúmum
336 milj. yena en innflulningur-
inu um 814 milj. yena og mis-
munurinn á milli út og innflutn-
iqgs er því um 480 milj. yena
og hefir svo óhagstæður versl-
unarjöfnuður aldrei komið fyrir
áður í sögu Japans.
Orsakirnar til þessa afar ó-
hagstæða verslunarjafnaðar eru
aðallega taldar liggja í þvf, að
eftirspurnin eftir japönskum vör-
um hefir minkað stórkostlega
bæði vegna hins háa verðs sem
á þeim eru og eins vegna þverr-
andi kaupgetu- sumra þeirra
þjóða sem Japanar hafa mikil
viðskifti við. — Mikinn þátt f
þessu á líka það, að Ameríka
hefir dregið mjög úr kaupum
sinum á óunnu silki en það er
aðaiflutningsvara Japans.
Að þessu styður það einnig,
að nú er að komast dálítill rek-
spölur á kínverskan og indversk-
an iðnað, en yið þær þjóðir
hafa Japanar margskonar við-
skifti.
En þrátt fyrir þenna óhag-
stæða verslunarjöfnuð, fallandi
gengi yensins og hins geysimikla
tjóns, sem af jarðskjálftanum
leiddi — er útlitið þó ekki eins
geigvænlegt og vænta mátti.
Landið er nú orðið birgt af
vörum sökum hins geysimikla
innílutnings og þarf því ekki að
vænta að innflutningur verði
mikill á næstunni, styður hið
lága yen-gengi að því; bank-
arnir fara einnig mjög gætilega
i það að styðja að innflutningi;
útflutningur er talið að verði
mjög mikill vegna lággengisins;
loks eru aftur hafin viðskifti
millum Japans og Klna en und-
anfarið hefir svo staðið,.að Kína
hefir lagt bann við kaupum á
japönskum vörum og varð Jap-
önum að því tjón mikið.
Nokkur orð
um
Nokkrar athugas. L. H.
»Mikið er alt á mjer« — sagði
kerlingin, hún var grobbin sú
gamla. Retta kerlingargrobb,
kom mjer í hug, þegar jeg las
í blaðinu Tímanum 16. tbl. s.l.
»Nokkrar athugasemdir«, eftir L.
Helgason. 1 sinum venjulega,
yfirlætistón, lýsir L. þar sjálL
um sjer. Þarna má sjá mann-
inn lifandi kominn, eins og hann
er f raun og veru. — Stflshátt-
urinn, aðgætnin, dómgreindin
og samvinnuyfirburðirnir, leyna
sjer eigi, þvf maðurinn neitar
aldrei eðli sínu. Athugasemdirn-
ar hans eiga vfst að sýna al-
menningi, hvernig hann — þessi
óskeikuli og illa launaði maður,
verði fyrir — ósvífnum árásum.
Að hann, sem þriðja persóna í
þrenningu, samvinnudýrðar og
kaupfjelagsstarfsemi f Skafta-
fellssýslu, megi líða róg og á-
rásir vondra manna. En sem
eftir því að dæma, er hann seg-
ir siðar í grein þessari, er þó
ekki nema tveir í allri sýslunni
— — °8 Þ»r á ofan eru þessir
2 menn — að hans frásögn —
»áhrifalaus skinn« — Mikið er
nú hvað L. eyðir mörgum orð-
um — og tekur á miklum kröft-
um við þessa menn, sem hann
er að belja yfir í Tímagreinum
sfnum.
Rar er fyrst að finna áhuga
bans á samvinnumálunum. —
Sýnist hann ekkert umtalsefni
vita þarfara fyrir þau, en að
kenna mönnum að þekkja bónda
þann er hann segir að skrifað
hafi greinina um fúndarhöldin
hans í vetur og kaupfjelagið
hjer. Þennan bónda, sem nú sje
orðinn áhrifalaus — en hafi þó
áður haft talsverð áhrif — bæði
í kaupfjelaginu hans og í sýsl-
unni — eins og geta má sjer
til — ef hann hefir fengið 100
þús. kr. hjá nágrönnum sfnum,
til þess að leggja í þýsk mörk.
í öðru lagi má sjá ágæti hans
og mannkærleika í meðferð þessa
æíisögubrots bóndans — sem
best er lýst með þvf að benda
á það, að Lárus veit ekki neitt,
hver þessi bóndi er, en telur sjer
trú um, að hann hafi þó verið
i kanpfjelaginu og i stjórn þess.
Hjer byrja nú vindhöggin og
heldur þeim svo áfram út alla
greinina. T. d. á einum stað
segir hann: »Menn eru farnirað
þekkja þig, og ekki þekkja þig
siður hjer eftir«. — Rað er mun-
ur með L., menn þekkja hann
svo seint. Það er eins ug altaf
gægist fram í honum ný og ný
viska, t. d. í þessu, að hann full-
yrðir um bónda þennan, að
hann hafi hlaupið úr kaupfje-
laginu, með skuld. Lfklega er
bóndi þessi enn þá með tals-
verða innieign i kaupfjelaginu,
og getur eins verið að hann sje
meiri kaupfjelagsmaður en L.
sjálfur, — þvi það tel jeg mesta
kaupfjelagsmeun, sem standa i
skilum við kaupfjelagið. Og taka
í tilbót á sig ábyrgð á öllu því
sem stjórn kaupfjelagsins kann
að Iána. En þó þeir telji sig
mikla kaupfjelagsmenn, sem
draga fram lífið á þægilegri at-
vinnu ?ið það — er síst að
marka, því eigi er þá vfst
hvort heldur það er kaupfjelag-
ið, eða atvinnan sem þeirelska.
Pað er ekki langt siðan J. J.
ritaði um afreksverk L. í blað-
inu »Tíminn«, það var rjett fyr-
ir þingkosningarnar síðustu og
var dómur hans um L. mjög
hlutdrægur og vilhallur — jafn-
vel svo ókunnugum hefði mátt
sýnast, svo sem L. fæddi.klæddi
og skæddi alla Skaftfellinga. Og
þar hugsaði enginn neitt nje
hefðist neitt þarft að nema hann
og þeir sem hann vekti upp til
þess. Skömmu siðar kom svo
dómur Skaftfellinga, með kosn-
ingunum. Hann feldi úr gildi
Jónasar dóminn svo eftirminni-
lega og sýndi glögt rjettar hlið-
ar í áliti og skoðunum sýslubúa.
Lárus varð sem kunnugt er i
minni hluta — og síðan hefir
hann hegðað sjer eins og jötun-
uxi á heitri pönnu. — Verið á
sifeldum þönum um sýsluna
aftur og fram oft við fleiri menn,
og fnndið sjer eitt og annað til
erindis — þar á meðal kaup-
fjelagsfundina í vetur, sem bónd-
inn ritar um. Á þessum fund-
um, var aðalefniö að fá fjelags-
menn til þess að taka sjálfs-
skuldarábyrgð á þeim skuldum,
sem komnar voru við fjelagið.
Eins og samábyrgðin væri ekki
nógu sterk, og að fá hvern ein-
stakling til þess að setja veð
fyrir eigin skuldum við fjelagið.
— Og gera samninga um þær.
Eins og þetta mælti ekki gera
á skrifstofum fjelagsins, bjá þeim
er nauðsyn bar til þess. — Og að
siðustu, að fá samþykta pöntun-
araðterðina gömlu, sem lögð var
niður á veltiárum kaupfjelags-
ins, nefnilega að hver deildann-
aðist um sig með vörupöntun
og greiðslu. — — — Ekkert af
þessu var nú svo nauðsyniegt,
að til þess þyrfti að eyða allri
þessari fyrirhöfn og orðagjálfri,
sem þar með fylgdi. En eftir
þessa fundi var hjer vart við
menn, sem sendir voru heim til
skuldugra fjelagsmanna að gera
við þá samninga um greiðslu
skuldanna og fá veð.
Heyrðist þá óánægja yfirvöxt-
um þeim er kaupfjelagið setti á
skuldirnar, sem voru talsvert
hærri en gerðust hjer bjá kaup-
mönnum. (Framh.)
„"V örður"
kemur út á laugardegi í yiku hverri.
Verð 8 kr. árg. Gjalddagi 1. júií. —
Ritstjóri til viðtals dagl. kl. 10—12
f. h. Sími 1191. Afgreiðsla á Berg-
pórugötu 14, opin 11—1 og 5—7.
Sími 1432. — Kaupendur snúi sjer
til afgreiðslumanns meö borgun
fyrir blaðið og alt sem að afgreiðslu
þess lýtur.
Prentsmiðjan Gutenberg.
Fátt eilt, til andsvara ungfrú
Thoru FriðrikaBon.
Ekkert sýhir og ef til vill
ljósar en oftrú manna á þessari
blaðalygi Bandamanna, hve sár-
lega oss enn hættir við því, ■ —
oss börnum þessarar margróm-
uðu aldar reynsluvísinda og
öfgaleysis, — að láta öfgar og
staðleysur hlaupa með oss í
gönur.
Enski rithöfundurinn, Jerome
K. Jerome, skrifaði i »Daily
News« 4. sept. 1914, þessi orð:
»Helmingurinn afgrimdarverk-
unum (Pjóðverja) er algerður
uppspuni. Aldrei var sú styrjöld,
að báðir aðiljar ekki væru þeirra
skoðunar, að óvinirnir hefðu
djöfullega ánægju af þvf að
skjóta á sjúkraskýii þeirra,
þótt á þeira — okkar f millum
sagt — kunni, auðvitað einnig
þeirra eigin fjelagar að liggja
særðir!
Hjer liggur nú fyrir mjer
belgisk fregn:
1 kvöldrökkrinu fluttu Þjóð-
verjar særða menn af vígvellin-
um, f sjúkrabifreiðum. Belgiskri
herdeild sást yfir rauða kross-
flaggið i rökkrinu, og hóf skot-
hríð. Fjöldi hinna særðu ljet’líf
sitt.
Ef þjóðverjum hefðí orðið á
þessi yfirsjón, hefðu Englending-
ar, vafalaust, vopnað sig heilagri
vandlætingu gegn þessu »yfir-
lagða fantabragði Þjóðverja«.
Aðrar broðafreguir síendurtaka
það, að Þjóðverjar reki hópa af
konum og börnum undan sjer,
á framrás sinni. Hinir raunveru-
legu atburðir eru auðvitað svo,
að nokkrir skelfdir smælingjar
leggja á flótta undan aðvifandi
hersveitunum og Ienda þannig
milli tveggja elda. Kúlurnar, sem
hitta þetta aumkvunarverða fólk,
koma ekki frekar frá einni skot-
lfnu en annari.
Ritstjórar vorir og klúbbgæð-
ingar hafa, svo árum skiftir,
hrópað á þessa styrjold. 1 þeirra
augum var hún, ef til vill, ekk-
ert annað en gæsagangur með
hornablæstri. Sannleikurinn er
nógu sorglegur. Það veit guð.
Það er þvf þarflaust að gera at-
vikin hryllilegri i frásögninni en
þau eru f veruleikanum sjálfum.
Þegar styrjöldin er liðin verð-
um vjer að gleyma henni. Ef
vjer, með lygaflækjum vorum,
leggjum gaddagerði staðlauss
haturs milli barna vorra og
barna óvina vorra drýgjum vjer
stórglæp gegn framtiðinnia.
Það er, ef til vill, ekki með
öllu ótimabært, fyrir margan
hvern, að gefa þessum orðum
gaum, þótt komið sje nú alt
fram á þennan dag. 1 þeim er,
vafalitið, haldbetri viska, heldur
en i mestu af því, sem hin
diplomatisku höfuð, hver og
hversu stór sem nöfn þeirra eru,
boða nú á dögum. Það var
raunar naumast við því að bú-
ast, að menn gæfu þessum spá-
mannlegu orðum mikinn gaum,
meðan fallbyssukjaftarnir höfðu
æðsta málfrelsið, en þeir tímar
fara vonandi senn f hönd, að
landsmenn höfundarins sjái sjer
einhvern hag f því að breyta
eftir þeim. (Framb.)