Vörður - 02.08.1924, Qupperneq 3

V Ö R Ð U R
3
nœgjusömu þýsku þjóð land sitt
ajturkc.
Eins og vitanlegl er, keör til
þessa þar við setið hjá hinni
góðu ensku þjóð. En þegar þessa
fagra fyrirheits og margs annars
þvi líks er gætt, er engauveginn
rjett að liggja Loyd George á
hálsi fyrir það, þótt hann hafi,
á siðustu timum reynt að verða
þessu lítið eitt samkvæmur. Jafn-
vel ekki þótt Poincaré hafi »knje-
sett hann rækilega« fyrir. Ef
alls er vel gætt hefir Poincaré
þá líka knjesett sjálfan sig —.
Pví viti menn: Einnig sjálfur
Poincaré þóttist hafa sjer og
þjóð sinni sömu köllun að inna
í ófriðnum. Hinn 27. nóv. 1914,
sæmdi sá hinn sami Poincaré
er vjer nú þekkjum, hershöfð-
ingjann Joíl're hernaðarorðu. Pá
fórust honum svo orð:
»Vjer höfum engan rjett til
að veigra oss við að takast á
hendur vorar veraldlegu skyldur,
við menninguna og frelsið. . . .
Frakkland mun, með traustri
sloð Baudamanna sinua, koma
því í verk, sem það hefir á
bendur tekist: Að bjarga Evrópu
. . . .« (o. s. frv.)
Pelta og annað þvi líkt fitl,
viö háar hugsjónir, hefir sjálf-
sagt, átt drjúgan þátt í þvi að
afla manninum og þjóð hans
hinnar miklu vinsældar. — Og
það er skiljanlegt, um vora
hugsjónuriku öld! En að efnd-
irnar á þessum gullnu loforð-
um, af hans hálfu og þjóðar
hans, skuli vera núverandi or-
sök sömu vináttunnar? Ja, hví
ætti það ekki einuig að vera
skiljanlegt! Ef vjer höfum hbg-
sjónirnar, smekklega fyrirkomið
í bókaskápnum, heimilinu og
persónu vorri til príðis og vegs-
auka? Höfum vjer þá ekki gert
alt það fyrir þær, er krafist
verður af oss, með nokkurri
sanngirni?
Hugsjónir eru til þess að tala
þær, skrifa þær, rífast um þær,
dást að þeim o. s. frv. — Þ. a.
s. Pegar vjer liöfum ekkert
þarfar að gera, eru þær til þess.
Annars koma þær oss eigi við!
— Sjá! Þetta vitum vjer um
hugsjónirnar! Hví þá e.igi að
lofa Poincaré og öðrum hug-
sjóna-fabriköntum að njóta
þeirrar visku í dómum vorum
um þá?!
Forsælisráðherra Frakka, þá-
verandi, Viviani, Ijet Langljet,
borgarstjóra í Reims, þakkir
sínar og aðdáun í ljós, fyrir
hrausta framgöngu, í umsátinni
um borg hans. Við þá athöfn
mælti hann þessi fögru orð:
»Vjer erum ékki þjóð ofstæk-
isfullra draumóramanna og vjer
fyrirlítum eigi valdið, en vjer
skipum því á sinn stað, það er
að segja, í þjónustu rjettlætisins.
Franska þjóðin er ekki dremb-
in þjóð og sælist ekki, með rán-
gjörnum höndum, eftir því að
droltna yfir heiminum —---------
Sameinaðir í því að bjarga
inannkyninu, heyjum vjer styr-
jöld, með bandamönnum vor-
um og semjum eugan frið, fyr
en’vjer höfum, fyrir kraft hins
frelsandi sverðs, brotið hernað-
arstefnu Prússlandsá bak aftur«.
Og sjá ! Hið frelsandi sverð
braut hernaðarstefnu Prússlands
á bak aftur. Og hin rjettláta
þjóð tók að bjarga mannkyn-
inu. Og þetta mikla björgunar-
verk hefir, þegar hjer er komið
sögunni, svift hundruð þúsund-
ir manna heimilum þeirra og
aleigu og lagt drjúgan skerf til
þess að lama andlega og verk-
lega menningu Mið-Evrópu um
ófyrirsjáanlegan tíma. Pessi
dramblausa þjóð afvopnaði fjend-
ur sína undir þvi yfirskyni að
tryggja heimsfriðinri, jók síðan
herafla sjálfrar sín meira en
dæmi eru til um nokkra þjóð,
aðra, bauð alheimi birginn, á
grófasla hátt, sendi alvopnaðan
miljónafjórðung inní varnarlaus
lönd lainaðra óvina, að sömd-
um friði 'við þá — og selti þeim
alræði í stað samninga. — —
En hjer skal nú staðar num-
ið, með þennan útúrdúr ogvik-
ið aftur að því, sem frá var
horfið. Ekki síður en grimd sú
er Jerome K. Jerome, í tilfærðri
klausu, dregur í efa, er Pjóð-
verjum jafnan borin á hrýn tak-
markalaus spell á öllum menn-
ingarstórvirkjum, í ófriðnum,
einkum á listaverkum.
Ungfrú Thora Friðrikssop
gleymir þvi heldur ekki. Hún
talar um hina margnefndu dóm-
kirkju í Reiins eyðilagða af
Pjóðverjum að óþörfu. Pað er
gamla sagan. Jeg vil að eins í
þessu sambandi tilfæra nokkur
nokkur orð úr grein þeirri, er
svissneski rithöfundurinn, Dr.
Gustav Schneeli skrifar í »New
Zuricher Zeitung«, gegn her-
hvöt vinar síns d'Annunzios:
»Menn finna sí og æ, orðum
sínum stað með Reims, þrátt
fyrir það, þótt allir viti nú þeg-
ar, að það er Frakkland, sem
orðið hefir, af knýjandi hernað-
arnauðsyn, að offra þessum feg-
ursta helgidómi sínum. Getum
vjer ekki gert rað fyrir að Pjóð-
verjuin hafi verið þessi nauð-
syn jafn sár og Frökkum sjálf-
um? Pví hvorki Frakkar nje
Pjóðverjar hafa glatað Reims —
heldur slyrjöldin!«
Borgin Reims lá á milli skot-
lína beggja herjanna. Franskir
spæjarai' settust að í lurnum
dómkirkjunnar og gáfu þaðan
merki herdeildum sinum.
Stríð er slríð. — Annaðlivort
eða . . Líf eða dauði. Sigureða
ósigur. Hvorugt verður nokkru
verði keypt — eða selt jafnvel
ekki dómkirkjunni i Reims !
Pað er vafasamt mikið og
sorglegl tjón fyrir menninguna,
að dómkirkjan í Reims var skot-
in i rústir.
Það° var líka ef til vill stórt
tjón fyrir menninguna að 20
forfeður vorir brutu hof sin og
hörga, þegar þeir kösluðu heiðn-
inni. Dómkirkjan i Reims, vjer
skulum játa það hreinskilnislega
var í rauninni, hús þess guðs,
er öld vor hefir afneitað. Tjóu
það, sem hjer er um aö ræða,
liggur því fyrst og fremst í guðs-
afneitan þeirri er gerði hana að
dauðu guðstrúar-tákni. Og er
það ékki, jafnvel hreinlegri guðs-
afneitan, ef veriðgetur umhrein-
leik að ræða i þessu sambandi
að afmá með öllu guðshús sín,
en nota þau, undir yfirskyni
guðdýrkunar, til þess að boða
í þeim evangelium haturs og
manndrápa?
Romain Roliant skrifar 15.
sept. 1914 í »Journal de Genéve«:
»20 þúsund franskra presla
ganga undir berfánum. Jesúítar
bjóða þýskum her þjónustu sína.
Kavdínálar senda út herboð.
Serbneskir prestar í Ungverja-
landi hvetja sóknarbörn sín til
orustu gegn bræðrum þeirra í
móðurlandinu Serbíu«.
En hvað um það. Pað eilt
fyrir sig, að menn nota guös-
hús sín að lauusátri fyrir hern-
aðarspæjara, er uægileg skýring
á þvi, hve sárt þá í rauninni
tekur til helgidóma sinna.
Hvað öðrum ákærum fyrir
samskonar sakir á hendurþess-
ari ærusneiddu þjöð líður . . .
Jeg tel óþarft að draga þella
mál meira á langinn. með því
að ræða þær sjerstaklega.
Eg vil að einsminna þá menn
er úthrópað hafa Pjóðverja sem
villimenn, sem Húna o. s. frv.
á það, að þeir eiga þó þessari
þjóð meira að þakka, semhlut-
takendur hvítrar menningar, en
þeir sennilega geta gert sjer
nokkra grein fyrir. Heimurinn
yfirleitt, að rneðtöldum öllum
fjendum Pjóðverja, væri sjálf-
sagt jafn illa farinn án þeirra:
Luthers, Durers, Beethowens,
Bachs, Göethes, Kants, Nietzches
og Tómasar Kempis, eins oghann
væri það án Homers, Dantes,
Brunos, daVincis, Rousseaus,
Hugos, Miltons og Shakespares.
Jeg vil jafnframt beudamönn-
uin á það, sem raunar fer kyn-
lega í bága við »villimenskuna«
—, að Þjóðverjar stóðu öllum
fjendum sinum fullkomlega á
sporði í því, — ekki síður en
i hreistinni — meðan á ófriðn-
um slóð, að iðka almennar list-
ir og vísindi, með sama alþjóð-
lega áhuganum, sem altaf ein-
kennir þá, umfram allar þjóðir
aðrar!
Meðan Bandamenn bannfærðu
þýska list i löndum sinum voru
»Vandalarnir«, Pjóðverjar, eigi
að síður jafn vinveittir listum
þeirra. Franskar listir og bók-
mentir voru ræddar og ræktar
með furðulegu íjöri og áhuga,
meðan Saint Saén (sem á þó
góðan hluta af frægð sinni að
þakka Motivum frá Bach og
Beethoven !) og samherjar hans
hrópuðu þýska tónlist niður i
París. »Dantefjelag« var stofnað
í Þýskalandi, um sörnu mundir
og Skalaleikhúsið i Milano og
San Carlo i Neapel strikuðu
Wagner út af leikskrám sínum!
Shakespeare og Shaw voru ljúf-
lingar þýskra áhorfenda, meðan
enskum múg fanst þýsk list
móðgun við sig!
Að lokum væri ekki úr vegi
að benda á það, út af fyrir sig,
hver þrif oss og frændum vorum
Skandinövum hefir fyr og síðar
staðið af menningarsamböndun-
um við Þýskaland. Pjóðverjar
hafa jafnvel, ekki ósjaldan, sýnt
meiri áhuga en Norðurlöndsjálf,
fyrir menningarágæti þeirra.
Þannig varð Daninn Aage Made-
lung þektur í Þýskalandi áður
en föðurlandið veitti honum
nokkra eftirtekt. Og það er ekki
einsdæmi. I. P. Jakobsen, Jó-
hannes V. Jensen og aðrir
Danir hafa hvað stærstir orðið
hjer. Björnson þakka Pjóðverj-
ar enn í dag mörg góð áhrif á
bókmentir sínar. Pýskaland mætti
rjettilega nefna annað föðurland
Ibsens. Hjeðan er heimsfrægð
hans runnin. Hann er leikinu
-hjer ár hvert, ekki sjaldnar en
sjálf goð þjóðarinnar: Goetheog
Schiller. Hið sama er um Strind-
berg að segja. Hamsun hefiralt
frá því »Sult« birtist, komið
jafnsnemma út í Þýskalandi og
heima i Noregi. (Frh.)
Kaupið og útbreið-
ið „Vörð“.
5
\
skyri, en það liggur í því, að mjólkin
er það sumar kostmeiri bæði til smjör
og skyrgerðar. — Einnig það liaust
reyndist fje óvanalega vænt til frálags,
en við það raskast ekki hlutföll milli
þess að færa frá og láta ganga með dilk.
Sumarið 1923 var meðaltals ærnyt
48,5 kg. Úr hverjum 100 kg. mjólkur
fjekst 6,28 kg. smjör. 34 kg. skyr. Eftir
þvi gangverði sem nú var á smjöri og
skyri var mjólkurpotturinn á 53 aura,
eða ærin mjólkar fyrir 25,70. Ef mjólk-
in í sumar hefði reynst eins kostmikil
og 1922, hefði mjólkurpolturinn orðið
yfir 60 aura, þrátt fyrir mikið verðfall
á smjöri og skyri.
Sje tekið meðaltal af þessum þremur
árum verður útkoman þessi:
Meðaltals ærnyt 42,7 kg.
Meðaltal úr 100 kg. mjólkur:
Smjör 6,4 kg.
Skyr 38,2 kg.
Eða ærin hefir mjólkað að meðaltali
fyrir kr. 27,89.
Meðaltals verðmunur á hagfæriug og
dilk, er kr. 6,66. Meðaltals tilkostnaður
á hirðing fjár, og meðferð mjólkur að
öllu leyti kr. 5,83, eða saintals á kind
ki*. 12,49. Meðaltals ágóði af fráfæruin
á kind kr. 15,40.
Petta er nú sú hlið sem miðað er við
6
markaðsverð smjörs og skyrs, en vitan-
lega eru þeir staðir til sem ekki geta
miðað við það, sem sje þeir er engan
markað hafa fyrir mjólkina nema heim-
ilið sjálft. En þá skulum við líka at-
huga, hvað mikið af smjöri og skyri fer
til að framleiða 3 kg. af kjöti 1,1 kg.
af mör 0,7 kg. gæru og ofurlítið betra
slálur. — Pað er hvorki meira nje
minna en 2,72 kg. smjör, 15,31 kg. skyr.
Já, hvort er nú belra brúnn eða rauður?
Undan 8 ám færðu annarsvegar 1 tn.
af skyri og nál. 22 kg. af srnjöri, en
hinsvegar 24 kg. kjöt 8,8 kg. mör 5,6
kg. gæra og töluvert betri 8 slátur.
Svari nú reynsla sem ílestra.
Pið munuð nú hugsa, að jeg eigi dá-
lítið eftir enn þá sem geri stryk í reikn-
inginn og það er rjett. Flestir haldaþví
fram, að kvíær þurfi meira fóður en
dilkær og það er rjett undir fleslöllum
kringumstæðum; en jeg ætla þeim á-
burði sem kemur undan kvífjenu að
rækta út þann fóöurmismun og það
fullkomlega. Jeg hefi sjálfur reynslu fyr-
ir injer í þessu; hefi 2 nátthaga sem
gefa af sjer um 10 þurrabandshesta báð-
ir af töðu, í 1. slætti og það er ekki
synd kvíánna minna, að það er ekki
miklu meira, heldur er það synd míns
eigin ódugnaðar að koma mjer# ekki
7
upp svo mörgum nátthögum, að eng-
inn ofræktist eða bælist meira en svo,
að altaf sje hægt að slá þá á víxl. En
hvernig sem áburðurinn er notaður
hugsa jeg hann nægi altaf til að rækta
fóðurmismuninn. Pá er eitt enn sem
taka má til greina þegar um fráfærur
er að ræða annarsvegar, en meðgöngu-
dilka hins vegar, og það eru heimtur
lamba. Það er ekki hægt að neita því,
að hagfæringar komast oft á meiri flæk-
ing en dilkar og heimtast því slundum
með dálitlum vanhöldum. En jeg vil
vekja athygli manna á því, 'að hver
sem yngir upp fje sitt með dilkum,
kaupir hvert ásetningslíf mörgum krón-
um dýrara, en sá sem gerir það með
hagfæringum, mun það fullkomlegageta
inætt því tapi, sem verður á fjallalömb-
unum, þegar að versl gegnir og jafnvel
líka batað upp mismun á frálagi á kvíá
og dilká. Nú geta ef til vill einhverjir
hugsað sem svo: »Já, en góði minn, þú
gerir ekkert úr því, að dilkurinn bæði
verður vænni kind og þarf minna fóð-
ur en hagfæringurinn«.
Hvað fyrra atriðinu viðvíkur, þá veit
jeg vel, að dilkar eru undir flestum
kringumstæðum vænni (þyngri), eink-
um fyrst, þar til kindin hefir náð 1
til 3ja ára aldri, en eftir það er oft
8
ekki hægt að þekkja hvort lambið hef-
ir verið dilkur eða hagfæringur. Auð-
vitað tala jeg hjer um lömb, sem hafa
náð 5 til 6 vikna aldri, er þeim var
fært frá, og eru að öðru leyti í hlut-
fallslegu ástandi við dilka. Hvað seinna
atriðinu viðkemur, fóðruninni, þá hefir
reynslan bent mjer á, að sist væri orð
á því gerandi, að dilkar þyrftu minna
fóður en hagfæringar, nema þá, að svo
standi á, að við fóðurskort og harð-
rjetti sje að búa, þá hafa flestir dilkar
náttúrlega meira að missa, en út frá
því geng jeg ekki. Betra fóður munu
dikar þurfa til að halda áfram framför
þeirra og ekki minna en hagfæringar,
enda er það hverjum manni skiljanlegt,
sem athugar lifskjör beggja fyrsta sum-
arið sem þeir lifa, að dilkurinn eigi
ekki eins hægt með að sætta sig við
misjafnt og strembið fóður eins og hag-
færingurinn,
Nokkrir segja að kvífje spilli slægju-
löndum og er það auðvitað rjett þar,
sem svo slendur á, að beita þarf á það,
eða þar sem fjeð er látið smala sjer
sjálft, að heita má. En ef setið er hjá
ám daglega, þá kemur þetta ekki að
sök. Annars mun velta á ýmsu með
þetta atriði.
Jeg vil laka það fram, að tala kví-