Vörður - 27.06.1925, Síða 1

1
►
GS-efinii út af Miðstjórn Íhaldsílolíksins.
III. ár.
Reykjavík 27. júní
1925.
27. blað.
„Með lygum skal land vinna“.
Hjer í blaðinu hefir áðurver-
ið skýrt allítarlega frá breyting-
um þeim á tekjuskattslögunum,
sem stjórnin lagði fyrir síðasta
þing. Pær fóru í þá áttað Ijetta
skattabyrði innlendra hlutafje-
laga, og befir þingið með því
að samþ3Tkkja einróma sumar
þeirra, fallist á að þessi löggjöf
bafi komið of hart niður á at-
vinnufyrirtækjum landsmanna.
Hins vegar fór stjórnarfrum-
varpið fram á eina ívilnun til
hlutafjelaganna, sem síðar var
fallið frá af stjórninni og íhalds-
flokknum, eftir að ný rök voru
fram komin, en það var ákvæð-
ið um að tekjuskattinn skyldi
á hverju ári reikna út eftir með-
altekjum fjelaganna næstu þrjú
ár á undan, þó þannig, að tap
á einu ári kæmi ekki til greina.
Er þelta ákvæði í enskri lög-
gjöf og höfðu báðir bankarnir
lagt það til, af ýmsum rökum,
að það yrði einnig lögleilt hjer.
Eftir að sljórnin lagði frum-
varp sitt fyrir þingið komu
tekjuframtöl hlutafjelaganna til
skattstofunnar, og var þáreikn-
að út, að skaltur fjelaganna i
Reykjavík yrði samkvæmt gild-
andi lögum rúmar 900 þús. kr.
fyrir síðasta ár, en eftir meðal-
talsreglunni bæri að greiða þar
af rúmar 300 þús. kr. á þessu
ári. Ekki er bægt að segja með
fullri vissu, hve mikið af þeim
600 þús. kr., sem ekki hefðu
verið greiddar á þessu ári, ef
meðaltalsreglan hefði verið lög-
leitt, myndi liafa komið í ríkis-
sjóð næslu tvö ár. Rað þykir
sýnt að afkomá útgerðarinnar
muni vei ða i betra lagi á þessu ári,
og ef svipað verður á komandi
ári, þá kemur langmestur hluti
þessarar upphæðar í ríkissjóð á
næslu árum — ef til vill hver
eyrir af þessum 600 þús. kr.
En svo langt er frá því að rík-
issjóður geti lapað upphæðinni
allri, að jafnvel þótt öll útgerð-
arfjelög slórtapi á þessu ári, þá
kemur samt mikill hluti henn-
ar til innborgunar þegar á næsla
ári — svo framarlega að fjelög-
in verði ekki gjaldþrota.
Hvernig hefir nú verið skýrt
frá tekjuskaltsfrumvarpi stjórn-
arinnar í Tímanum?
Tryggvi Þórliallsson segir i
blaði sínu (23. maí): »Tekju-
skallslögunum vildi íhaldið
breyta þannig, að á þessu ári
hefði skallurinn lœkkað um 613
— sex huftdruð og þrcltán þus-
und kr. — á stórgróðajjelögun-
lim, [Auökont af grcinarliöf.] Og mjög
óvíst að nema lítið kæmi af
því aftur í ríkissjóðinn«.
Einhver U. segir í Tímanum
(6. mai), að með ákvæ§i tekju-
skattsfrumvarpsins um að skalt-
ur hlutafjelaganna »skuli mið-
aður við meðaltal af skattskyld-
um tekjum fjelaganna 3 reikn-
ingsárin næstu á undan niður-
jöfnuninni«, sje »skattborgurum
í þessum fjelögum« »heimilað
að stinga hinum mikla gróða
fjelaganna, síðastliðið ár, skatt-
jrjálsum [Auðkcnt af gr.liöf. | i eig-
in vasa«.
Jónas frá Hriflu segir i Tím-
anum (23. maí): »í efri deild
fjekst vitneskju frá skatlstof-
unni að breyting Jóns Rorláks-
sonar á skalti hlutafjelaganna
myndi baka landssjóði í Reykja-
vík einni saman rúmlega 600
þús. kr. skaða á yfirstandandi
ári. En ekki voru nema liðlega
30 gjaldendur sem stjórnin gaf
þCSSa gjÖ/«. [Auðkent hjor].
Af þessum þremur greinahöf-
undum Tímans er Tr. Þ. næst-
ur því að segja rjett frá. Að
vísu segir hann það »mjög ó-
víst nema lítið« komi aftur inn
af þessum 613 þús. kr. — en
það er sama og að segja, að
mjög líklegt sje að megnið af
þessum stórgróðafjelögum, sem
hann nefnir svo, verði gjald-
þrota á næstu árum. Hins veg-
ar leynir hann því ekki, eins og
hinir báðir, aö lögin gera ráð
fyrir að meira eða minna af
þessu fje komi í rikissjóð á |
næstu árum.
Um frásögn Jónasar frá Hriflu
um hina fyrirhuguðu tekju-
skatlsbreytingu stjórnarfrv. er
það að segja, að vart fær blaða-
lygalaupur lengra komistirang-
sleitni og fólsku. Hann hefir ný-
lega í Tímanum hneykslast á
því, að jeg noti »viðvaningsorð«
eins og nið og tygi, en jeg vona
að jeg venjist aldrei svo blaða-
skrifum lians, að andstygð mfn
á þeim sljóvgist og slappist og
veiði í ljós látin með hálfvolg-
um og »penum« orðum.
16 dögum áður en Jónas frá
Hriílu laug því í Tímanum, að
stjórnin hefði viljað að lands-
sjóður biði 613 þús. kr. »skaða«
á þessu ári og að þetta fje ælli
að »gefa« 30 gjaldendum í Reykja-
vík, þá hafði hann undirskrifað
nefndarálit fjárliagsnefndar Ed.
þar sem svo segir um upphæð
þá af skaltinum fyrir 1824, sem
ekki myndi hafa borgast á þessu
ári, ef meðallalsreglan hefði
verið lögleidd : »Hve mikið af
skatti þessum kæmi síðar inn,
er ekki hægt að segja með neinni
vissu, en allmikið kœmi þó i rik-
issjóðinn aftur«. [Auðkentbjer].
Frásögn Jónasar um 613 þús.
kr. gjöfina er því samkvæmt
skjallegri sönnun visvitandi lygi
— ein af mörgum, en einhver
sú allra ósvífnasla og ódrengi-
legasta, sem liann liefir gert sig
sekan í um langt skeið.
Og nú, meðan sól er hæst á
lofti og fegurst er á íslandi, fer
þessi síljúgandi, rangláli maður
bygð úr bygð og heldur fundi
til þess að »fræða« þjóðina um
hvað gerst hafi á þingil
Ef til vill er sagan um 613
þús. kr. gjöf stjórnarinnar til
nokkurra vina hennar í Reykja-
vik, eitt af því sem hann
endurtekur á hverjum fundi, svo
að mönnum hrýs hugur við ó-
sköpunum. Þá má og búast við
að hann tali um 7000 manna
herinn, sem stjórnin vildi hafa
»undir vopnum í kauplúnunum«,
»til að geta hafið svartliðastjórn
að siö ítala« (orðalagið úr grein
eftir J. J. í Tímanum 23. maí).
Loks má búast við því að hann
Svo sem frá var skýrt í síð-
asta blaði andaðist Jón Jacob-
son þ. 18. þ. m. eftir langa van-
heilsu.
Hann var fæddur 6. des. 1860
á Hjaltastað í Norður-Múlasýslu.
Var faðirhans, síra Jakob Bene-
diklsson, prestur þar. Móðir
hans var Sigríður Jónsdóttir
prófasts Halldórssonar á Breiða-
bólsstað i Fijótshlíð* Var Jón
heitinn af merku fólki kominn
í báðar ættir. Hann var seltur
ungur til menta og varð stúdent
1880. Lagði hann stund á grisku
og latínu á Hafnarháskóla en
lauk ekki prófi sakir vanheilsu.
1887 settist hann að hjá for-
eldrum sínum í Skagafirði en
reisti 1890 bú að Víðimýri og
bjó þar til 1896. Það ár íluttist
hann til Reykjavikur og varð þá
aðstoðarmaður við Landsbóka-
safnið, en síðar yfirbókavörður
frá 1906 uns hann ljet af ern-
bætti síðaslliðið haust. 1897 —
1907 hafði hann á hendi um-
sjón með þjóðminjasafninu. —
1893—1899 var hann þingmað-
minnist á »Vörð«, sem hefir
gert honum lifið svo örðugt í
vetur, segi að hann sje »sendur
með hverri póstferð í stórum
hrúgum út um land« en komi
»jafnharðan aftur eða liggi í
haugum á póststöðvunum« og
endi stundum »í eldstó póst-
hússins« hjer í Reykjavik (sbr.
grein eftir J. J. í Tímanum 16.
mai).
Og margt fleira álika satt má
búast við að hann segi bænd-
um landsins, bardágamaðurinn
harðvítugi, sem virðist hafa »rit-
að djúpt á sinn riddaraskjöld«
þessi einkunnarorð: »Með lyg-
um skal land vinna«.
II. A.
•>. •>
ur Skagfirðinga en 1903—1907
þingm. Húnvetninga og var þá
Heimastjórnarmaður. Þingkos-
inn endurskoðandi Landsbank-
ans var hann árin 1900—1909.
Jón var hinn mesti hæfileika-
og dugnaðarmaður á marga lund
og hafði mikinn áhuga á opin-
berum málum. Hann var einn
af hvatamönnum þess að Skag-
fnðingar stofnuðu kaupfjelag
silt og formaður þess um Skeið.
Hann var hinn nýtasti þingmaö-
ur og ljet til sín taka í fjármál-
um og mentamálum. Þegar hann
tók við forstöðu Landsbóka-
safnsins átli það við þröng húsa-
kynni að búa á neðri hæð Al-
þingishússins. Gerðist Jón aðal-
hvatamaður þess að hin nýja
veglega bygging fyrir safnið var
reist.
Jón var maður ágætalega máli
farin og vel ritfær. Merkasta rit-
verk hans er minningarrit Lands-
bókasafnsins með sögu þess, er
hann samdi á hundrað ára af-
mæli þess 1918, mikið verk og
prýðilega af hendi leyst.
Jóni er svo lýst af kunnugum,
að hann hafi verið hinn dreng-
lyndasti og trygglyndasti maður,
geðríkur, gestrisinn og höfðingi
í lund.
Hann kvæntist 1895 Kristfnu
Pálsdóttur Vídalin og lifir hún
mann sinn. Þau eignuðust fjög-
ur börn, en að eins eitt lifir,
frú Helga Sætersmoen, gift G.
Sætersmoen verkfræðingi í Osló.
Ræktunarsjóðurinn,
Hverjum ber heiðurinn?
Af lögum þeim, sem síðasta
Alþingi samþykti, eru liklega
mestar framtíðarvonir bundnar
við Ræktunarsjóðslögin.
Vonandi aö þær vonir rætist
allar og meira en það.
En annað kemur nú samt á
undan uppfylling vonanna, og
það er raup Tímamanua og
látlaus geipan um að lög þessi
sjeu þeirra ver-k.
Náttúrlega er rjettast að vera
ekki orðsjúkur í þessu efni, og
lofa þeim Jónasi og Tryggva að
skemta sjer við þetta mas. Þeir
verða hvort sem er að hafa eitt-
hvaö til að kynda undir pott-
inum, því að ekkert má gott
fljóta til sveitanna nema frá
þeim.
En þó er ekki með öllu fjar-
stælt að lita ögn nánar á þelta
atriði, þvi »af ávöxtunum skul-
uð þjer þekkja þá«. Og til leið-
beiningar kjósendum er nauð-
synlegt að rifja upp, hvaða af-
stöðu flokkarnir hafa liaft til
einstakra stórmála, og hvað hver
þeirra á.
Það er þá þar fyrst til að
taka, að stjórnin lagði þetta
frumvarp fyrir þingið.
Þetta er strax óþægur Ijár í
þúfu fyrir Tímamennina. En
þeir verða ekki orðlausir, held-
ur segja :
En málið var ekki undirbúið
af stjórninni.
Og þó var það gert af stjórn-
inni.
Upphaflega hafði stjórnin
frekar hugsað sjer jarðræktar-
flokk í sambandi við veðdeild-
ina til þess að útvega landbún-
aðinum lán.
Var það og næsta eðlileg
lausn á málinu, og í raun rjettri
sú eina, sem fær gat sýnst.
Ræktunarsjóðurinn var f raun
rjettri alls ekki laus fyrir, þar
sem hann var orðinn einn lið-
ur i stofnsjóði Rikisveðbankans.
Og þó að þau lög væru ekki
komin til framkvæmda, þá voru
þau i gildi engu að siður, og
nokkuð bart aðgöngu að höggva
slikt skarð í þessa bjTggingu.
1 samráði við Búnaðarfjelag ís-
lands var svo af stjórninni skip-
uð þriggja manna nefnd til þess
að vera í ráðum með stjórn-
inni um lausn þessa máls.
+
Jón Jacobson
fyrverandi landsbókavörður.