Vörður - 04.07.1925, Blaðsíða 2

2
y Ö R Ð U R
til vjelarinnar og óðara er mað-
ur kominn og tekinn við stýr-
inu — en stjórnina annast skip-
stjórinn, eða stýrimaður, með
ágætri aðstoð stýrisvjelarinnar,
meðan fiskað er, og skyldi nú
haldið heimleiðis. Skipstjóri tók
sjer nú hvíld, sem hann átti
sannarlega skilið og fal skipið
og siglingu umsjón stýrimanna,
og mátti sennilega gera það,
ekki vantaði lærða »nayigatöra«,
þeir voru 6 á skipinu, auk skip-
stjóra og tveggja stýrimanna,
3 útlærðir kandidatar af stýri-
mannaskólanum, meðal þeirra
Jónas Halldórsson, gamall fje-
lagi af »Dönu« í fyrra. Lætur
skipstjóri ávalt 3 menn vera á
verði þegar siglt er, tvo lærða
menn, ef til voru og svo mann-
inn við stýrisbjólið. Núvarsiglt
allan daginn og næstu nótt,
og farið djúpt. Vaknaði jeg
næsta morgunnálægt Einadrang
og sá jeg að stefnt var beint í
vestur o: haldið út á Selvogs-
banka, því að skipstjóri ætlaði
að heilsa upp á Hraunið í heim-
leið og hlakkaði jeg til að koma
á þann merkilega stað.
Við komum þangað líðandi
dagmálum. Hrauniö er stór fláki
uppi á hágrunninu, illræmt fyr-
ir það meðal fiskimanna, hvað
botninn er vondur. Áður tók
það önglana frá skútumönnun-
um f stórum stíl, nú forðast
botnvörpungar það eins og heit-
an eldinn, þvi að hver varpa,
sem í það kemur, er dauða-
dæmd. En það er fiskisælt á
því og við það, en hraunbrúnin
er ójöfn, með nefjum og krik-
um, rjett eins og hraunin uppi
á landi, og vandrataðar leiðir
með vörpuna; en svo vel var
skipstjóri heima í öllu þar að
lútandi, að jeg sagði við hann,
að annaðhvort hefði hann súlu-
sjón og sæi í botn á sextugu
dýpi (en þarna er einmitt sex-
tugt), eða hann hefði verið
bankaþorskur í fyrri tilveru og
það taldi hann líklegast. Annars
er þetta varla brunahraun, eins
og gerist á landi, því þarna
kemur víst ekki vanalegt hraun-
grýti upp, heldur leirkent grjót,
gegnjetið af bergbúa, eða basalt
hellur. Síðari hluta vertíðar safn-
ast oft afarmikill þorskur á og
við Hraunið og oft á mjög litlu
svæði, svo að þröng verður ær-
in á þingi, þegar allur flotinn
er þarna f einu. Nú voru þar
ekki nema 6 — 8 botnvörpungar
ogálíka margir kútlarar á Hraun-
inu, helmingurinn Reykvíkingar,
lillar leifar af hinum stóra og
fríða flota af þess konar skip-
um sem prýddu Reykjavíkurlegu
fyrir aldamótin; þarsájeg Frið-
rik Ólafsson á »Björgvin«, gaml-
an fiskikong á »kúttara-öldinni«.
Fyrstu drættirnir voru ljeleg-
ir og að nokkru leyti Ijóturafli,
hrúgur af úldnum þorskhaus-
um og öðru raski frá skipum,
sem höfðu verið þar fyrir löngu,
en ekki virtist það fæla þorsk-
inn frá staðnum, því að alt í
einu kom varpan upp troðnari
en nokkru sinni áður í útivist-
inni, áttskiftur poki I Nú þótti
mjer hýrna yfir »Goðmundi
kongi« og »kallarnir« komust á
loft, það var nokkuð annað en
»blóðseiðin« austur á Papa-
grunnil Alt rígaþorskur, og margt
af honum enn ógotið, eða gjót-
andi, með tóman maga, ekki
snefill af niðurburði í neinum,
nema hvað einn hafði hirt einn
þorskhrygg, líklega til þess að
skerpa tilvonandi matarlyst.
Annars var mjög fátt af öðrum
fiski, slangur af ýsu, sumt af
þvi veturgömul seiði og margt
af spærlicgi.
Veðrið var unaðslegt, sljettur
sjór og bjart veður. Jeg sá á
kollinn á vini minum Þorbirni
(Þorbjarnarfelli) í Grindavik.
Þeir hafa hann fyrir mið þarna
á Bankanum, hvort á honum
bólar eða hann er alveg kom-
inn í kaf í allri sinni 277 m.
hæð 1 Það var líka fyrsti maí,
hátíðisdagur jafnaðarmanna, og
gárungarnir um borð sögðu, að
þessi mikli þorskur, sem þarna
kom, hefði verið »kröfuganga«,
er lent hefði í vörpunni, og
mætti kalla það mikið happ, að
ekki væru dregnar slíkar dráps-
vjelar um götur borganna, þeg-
ar þesskonar göngur færu um
þær; var jeg því fyllilega sam-
dóma, en eftir því að dæma,
með hve mikilli ánægju þeir
hausuðu þorskinn, skyldi mað-
ur hafa ætlað, að þetta hefði
verið burgeisaganga og þeir
bolsar.
í tilefni af deginum gaf Hil-
arius jólaköku, heimabakaða,
með nónkaffinu. Svo var hún
góð, að skipstjóri var nærri bú-
inn að »festa«, meðan hann
var að »innbyrða« hana, og það
hefði líklega orðið vörpumissir,
ef jeg heföi ekki staðið hjáhon-
um og mint hann á að'gleyma
sjer ekki yfir kökunni 1 — Svo
ætlaði jeg til hátíðabrigðis að
opna »fantinn«, nú var tæki-
færið og tilefnið til að slyrkja
landbúnaðinn. En viti menn:
fanturinn fanst hvergi, svo að
sá hluti hátíðisbrigðanna fór út
um þúfur. Löngu seinna fanst
hann — uppi á hillu f klæða-
skáp skipstjóra — og enginn
hafði látið hann þar, og ólgan,
sem í hann var kominn gat
ekki skýrt þetta dularfulla fyr-
irbrigði— það var eitthvað yfir-
náttúrlegt. Hvað svo af honum
varð, má hamingjan og Hilari-
us vita. Jeg sá hann aldrei
framar.
Eftir »kröfugönguna« varð
aflinn tregur. »Skalli« var nú
orðinn sæmilega hlaðinn og
jafnvægið upprunalega farið að
raskast, saltið runnið allmikið,
vatns- og kolahylkin farin að
tæmast og lifrarfötin hreyktu
sjer hvar sem litið var uppi. —
Jóhann lifrarmeistari sagði þau
115, en svo vel úti látin — ekla
lifur — að þau væru eins góð
og 120 hjá öðrum. Skipstjóri
var búinn að fá nóg — í svip-
inn, og kl. 8 um kveldið Ijet
hann »hanka uppi«, og sneri
»Skalla« snarlega í áttina á
Reykjanes; maður var kallaður að
stýrisbjólinu og vaipan sett í
lögskipaðar stellingar, því nú
átti að halda inn í landhelgi og
heim.
Framh. B. Sœm.
Af leiðangri Jónasar frá Hriflu.
Mjög eru skiftar skoðanir um
það í öllum herbúðum, hvort
hugsanlegt sje að Framsókn
aukist fylgi á því, að Jónas frá
Hriflu ferðist um landið og haldi
fundi. Enda má nm það deila,
þegar um svo ipisvitran mann
sem hann er að ræða. Ef á-
hugamál bænda er honum efst
í huga og honum lánast að tala
um þau af stillingu og auðsæu
rjettsýni, þá er líklegt að ýmsir
fyrirgefi honum margt og eigi
hægar með að fylgja honum
eftir komu hans. En ef svo er,
sem margar fregnir herma, að
hann eigi ekki annað erindi út
í sveitirnar en að margtyggja
fund af fundi sömu lyga-þvæl-
una um menn og málefni, sem
Tíminn fyrir löngu er búinn að
gera lesendur sína dauöþreytta
á, •— þá er víst ver farið fyrir
hann en heima setið.
Á fundinum á Sveinsslöðum i
Hánaþingi talaði Guðmundur i
Ási fyrstur manna, en þá Jónas.
Fór hann geyst af stað og tal-
aði af miklum móði um »danska
valdið« og Morgunblaðið, en það
fanst á að bændum þótli lítið
til um og æstist Jónas af því
enn meira. Loks hóf bóndi
nokkur, er stóð utarlega í fund-
arþvögunni, hógvær andmæli
♦00000000000000000000004
o
V ö K Ð U R. kemur út S
á laugar d ö g u m O
Ritstjórinn: o
Kristján Albertson Túngötu 18. §
Símar :
1452, 551, 364.
Afgreiðslan:
Laufásveg 25. — Opin
5—7 síðdegis. Sími 1432
V e rð: 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlí.
8
8
o
o
♦0000000000000000000000«
o
8
gegn þessu leiðinlega bulli Jón-
asar, en hann svaraði á þessa
leið: »Eg er ekki að tala við
þessa bændur f útköntunum,
sem eru leigudýr hjá Berléme
og hans nótum!« Selningin er
tekin eftir vasabók vandaðs
manns, sem skrifaði hana orð-
rjett niður, þegar er Jónas hafði
mælt hana. Fór hrollur um
fundarmenn er hann hafði hreytt
henni út úr sjer.
Þegar nú íslenskur bóndi ekki
þarf meira sjer til óhelgi að
vinna, en að grípa fram í fyrir
Jónasi á fundi, til þess að fá
þegar um hæl oröið leigudýr
framan í sig — þá furðar víst
fáa á þótt hann láti þá, sem
eiga í höggi við hann í blöðum
og á þingi »hafa það óþvegið«.
Og enn færri munu á hinu
furða, þólt allir láti sig nú litlu
skifta, þótt þeir verði fyrir fúk-
yrðum frá Jónasi.
Þessi versnandi hæfileikamað-
ur skrifar nú orðið lítið af
viti og drenglund, en þá sjaldan
það ber við, er skylt að virða
það, fagna þvf. Flestar eru grein-
ar hans gagnsýrðar illkvitni og
fullar af ósannindum, eins og
margsinnis hefir verið dagsann-
að hér í blaðinu. Flestar eru
þær skammagreinar, ýmist um
einstaka íhaldsmenn eða flokk-
inn í heild sinni, stóryrtar og
rætnar, en röksemdir allar lýgi
blandnar og blekkingum. Því er
Nýju skólaljóðin,
úrvalsljóð
handa börnum og unglingum,
Akureyri 1924.
Það er gleðiefni þegar skól-
unum bætast nýjar kenslubæk-
ur, sem taka inum eldri fram
að einhverju leyti. En ef svo
er ekki, eða jafnvel um afturför
að ræða, þá er miklu verr farið
en heima setið. Skólaljóð þau
er Þórhallur heitinn biskup tók
saman eru ágæt bók og vel til
hennar vandað, svo sem við
var að búast af þeim manni.
Sú bók fæst enn hjá bóksölum,
og þá er hún verður uppseld
næst, liggur beinast við að end-
urprenta hana, með einhverjum
viðauka. Hitt er heimska eða
eitthvað verra, að fara að hlaupa
til að gefa út nýja skólabók,
sem stendur eldri bókinni langt
á baki um alla kosti, en svo
er þó um þessi »Nýju skóla-
ljóðin«, sem Jónas Jónsson frá
Hriflu hefir tekið saman og val-
ið í. Fyrst er nú það, að alt
valið í bókina og niðurröðun
kvæðanna þar, er mjög ófull-
komið og ruglingslegt. Maður-
inn hefir auðsælega, í einhverju
oftrausti á sjálfum sér, færzt í
fang verk, sem hann er á engan
hátt fær um að leysa viðunan-
lega af hendi. Kvæðin eru eigi
flokkuð eflir tímaröð og því
síður eftir efni, en heldur ekki
eftir höfundum. Þarna eru
kvæði og kvæðabrot eftir sama
mann iðulegast til og frá um
alt kverið, án þess nokkurri
reglu sé fylgt nema einhverju
handahófi eftir minni safnanda.
Þannig byrjar kverið á upphafs-
erindi kvæðis eftir Bjarna Thor-
arensen, en næst á eftir kemur
svo annað upphafserindi kvæðis
eftir Matthías Jockumsson.
Svona er þessi tætingur um alla
bókina, af kvæðum og kvæða-
slitrum sitt á hvað, svo lesandi
fær víða hvorki heilt né hálft.
Þannig eru að eins þrjú hálf-
erindi tekin af inu dásamlega
kvæði eftir Schiller: »Til gleð-
innar« (þýð. M. J.). Þar glatast
því alveg nyt og kjarni. Sama
er með ið heilaga kvæði Matt-
híasar: »Guð minn, guð, ég
hrópa« úr því eru einungis þrjú
erindi tekin, en úr slíku kvæði
má eigi eitt einasta orð missast.
Safnandinn kemur, í formála
bókarinnar, með einhverjar á-
stæður fyrir þessari aðferð sinni,
en þær eru helber hégómi. Ann-
ars má það undrun sæta að
öngvir kennarar skuli hafa skrif-
að neitt í blöðin um þetta illa
gerða verk, sem trauðla er ann-
að en skaðvæn tilraun til þess
að rýma burt úr skólunum
annari bók, í alla staði betri.
Trúlegt er, að þetta tiltæki sé
gert í ábatavon.
Þá bætir málið á Formála
bókarinnar og í Inngangsorðum
til kvæðanna eigi úr skák. Það
er skaðlegt að ilt mál sé á
kenslubókum, en þarna er svo
óvönduð íslenzka að beint er
til skammar fyrir skólakennara
að láta slíkt frá sér fara. Hann
hefir vitanlega þá afsökun, safn-
andinn, að hann sé illa að sér
í íslenzku og óglöggur i hugsun,
en þá átti hann eigi að ráðast
í slíkt verk. Til þess að sýna
að þelta sé enginn sleggjudóm-
ur, skal jeg taka nokkur dæmi
úr því litla lesmáli, sem er í
Formála ritsins og Inngangs-
orðum kvæðanna í þvi. í For-
mála t. d.: »að meðan þjóðin
var Ijóðelskust lærði fólkið (því
eigi hún) að skilja kvæðin«. Eða
þá þetta: »Takmark þessa ljóða-
vals er« o. s. frv.; það á víst
að merkja »tilgangur þessa« o.
s. frv.„ en svona er óvandvirkn-
in og hugsunarþokan. En ekki
tekur betra viö í Inngangsgrein-
unum t. d.: »eru sum þeirra
mikið kunn (bls. 7)«; »Lorelei
klöppina, sem gerð var ódauð-
leg (sic) með kvæði þessu (bls.
8)«; »bræður Ingibjargar vildu
eigi að systir þeirra (sbr. deres
á dönsku) giftist Friðþjófi (bls.
10)«, algeng villa víða í bók-
inni. »Hann gerði ljóð o. s. frv.
(bls. 19)«, venjulegast svona
orðað í öllu kverinu, en r>grkja
ljóð« þvi nær aldrei sagt. »Var
afbragð á öllum þessum sviðum
(s. st.)«; »gerði þar á vissum
sviðum merkilegar uppgötvanir«
(s. st.). Þetta svið kemur sífelt
fyrir þarna í Inngangsgreinun-
um og á víða alls eigi við, en
allstaðar fer illa á þvi. Orðalag-
ið ber hvervetna vott um and-
lega fátækt höf. »Gaf sig að
blaðamensku (bls. 20)«. »Land-
ar í Khöfn héldu veizlu fgrir
franskan vísindamann (bls. 30)«;
»skólastjóri við menntaskólann
(bls. 31). Föst villa í allri bók-
inni. ^Þar sem sumarhiti er
nokkuð mikill, getur furuskóg-
urinn lifað i fálœklegum jarð-
vegi (bls. 49)«.
»Hannes var talinn einna mest
glæsimenni^ hér á landi, á með-
an hann 'lifðiu (sic.) (bls. 58).
(Solveig) »fékk ekki að hvíla í
kirkjugarði, eins og þeir sem
dóu á sóttarsœnga (sic) (bls. 79).
Eftir því bafa þá t. d. drukkn-
aðir menn eða helfrosnir eigi
verið kirkjugarðsgræfir. Göthe
var ríkur maður og bjó í höll,
sem nú er (líkl. == geymir) safn
(bls. 84); varanleg (sic) fátækt
(s. st.). Finnar urðu Igðveldi
eftir heimsófriðinn mikla (bls.
99). Samkvæmt þessu eigum vér
vist hér eftir að fara að segja:
íslendingar urðu konungsriki ár-
ið 1918.
Þetta er nú orðinn fuj-ðu góð-
ur heyfengur af eigi stærra teig,
en þó er ýmislegt þarna enn ó-
talið, sem ber vitni um hvilík
málvizka og hugsunarskerpa
höf. er.
Höf. er auðsælega illa að sér
í stafsetningu, þannig ritarhann
t. d. fleggið f. fleyið (bls. 9),
örfandi f. örvandi (bls. 66),
hlœgja f. hlæja (bls. 120), far-
þcgjar f. farþegar (bls. 128). Ann-
ars nenni ég eigi að fást meira
við það atriði, enda eru sárfá-
ar g og i villur hjá Jónasi. Aft-
ur er ýmisleg Jónasarvizka í
bókinni t. d. : Það var þá trú
og er ef til vill enn, að skáld
þyrftu að vera hungruð og helzt
húsvilt til að geta ort vel (bls.
104). En þrátt fyrir allan skort
á því að kunna rétt að meta
andagiftina, þá hefir þetta aldrei
verið trú manna. Það er undar-
legt að nokkur maður skuli láta
sér slíka vitleysu um munn
fara.
Vitanlega eru nokkur ágæt
kvæði í safni þessu, eigi síst
ýmis af þýddu ljóðunum og
sum kvæði eru þar prentuð í