Vörður - 28.07.1925, Side 2

2
V Ö R Ð U R
Tryggvi Þórhallsson,
Djúpt sokkinn blaðamaður.
Skömmu fyrir siöasta þing sendi
miðstjórn flokksins trúnaðar-
mönnum sínum um alt land
tillögur til ályktana, er hún
vildi fá samþyktar á þingmála-
málafundum. Ein iillagan var
krafan um afnám verðtollsins
þegar í þingbyrjun. En þessi
tillaga fjekk svo daufar undir-
tektir á þeim fundum, þar sem
nokkur tjekst til að hreyfa henni,
að flokkurinn þorði ekki að
hregfa henni i þinginu. En þelta
er sfðasta yfirlýsing flokksstjórn-
arinnar um stefnu flokksins í
skattamálum.
íhaldsflokkurinn bar fram á
síðasta þingi tillögur um mjög
smávægilegar ívilnanir á beinum
sköttum þeirra atvinnurekenda,
sem harðast verða úti eftir nú-
gildandi skattalöggjöf. Fram-
sóknarflokkurinn gat ekki þol-
að þetta, nema að nokkru leyti.
Stefnumunurinn er þegar kom-
inn í Ijós. Allir vona að þegar
hagur ríkissjóðs er kominn á
fastan fót, megi ljetta eitthvað
gjaldabirðinni á landsmönnum.
Framsóknarfl.foringjarnir vilja
byj ja á að afnema tolla á óþarfa-
varningi. Peir bera hiklaust
fram merki útlendu stefnunnar.
íhaldsflokkurinn vill byrja á
því að ljetta byrðar atvinnurek-
endanna. Fað er íslenska stefnan.
Um þessar stefnur á þjóðin
að velja.
F.
Með »Í8landi« nú i vikunni
koinu meðal annara Jón Magnús-
son forsætisráðherra og frú hans,
Sig. Eggerz bankastjóri og frú
hans, Magnús Sigurðsson banka-
stjóri, Jón Stefánsson málari,
Ág. Flggenring alþm., frú Björg
Porláksdóltir Blöndal, Porl. H.
Bjarnason kennari og Jón
Ó/eigsson kennari.
flúðina um stund, gekk jeg á-
fram.
Pegar jeg gekk um Lustgar-
ten, skimaði jeg inn i skarðið,
sem fallbyssur uppreistarmanna
höfðu rofið í vegginn á keisara-
höllinni, og hugsaði þá aftur til
ritstjóra Visis.
Jeg gekk sem leið lá eftir Kö-
nigstrasse, fram hjá aðallög-
reglustöðinni, og var kominn
undir járnbrautarbrúna, þánam
jeg staðar fyrir framan veitinga-
staðinn »Zum Prálaten«, sem er
undir götunni.
Jeg fór að lesa matarseðilinn,
sem hjekk þar undir mynd af
afskaplega sílspikuðum munki,
með stóreflis barmafult vínglas
I hendinDÍ, en á nefinu var auð-
sjeð, að glasið mundi oft hafa
verið barmafult hjá karli áður.
Menn lásu mikið matarseðla
í Berlín á þeim árum. Og þó
þeir væru lítið fjölskrúðugri en
meðan á ófriðnum stóð, þá var
það eins og menn vildu, þó
ekki væri annað en lesa úr sjer
fjögurra ára gamlan sult.
Parna hafði fyrir ófrið verið
hæli margra þegar á mánuðinn
leið. Þar hafði maður fengið
tvær bæverskar pylsur með kart-
öflusalati og lítið glas af öli fyr-
ir 25 pfenninga. En nú var ekk-
ert á matseðlinum nema sveppir,
og við lesturinn var jeg orðinn
eins og sá frægi asni Buridans
Góð réð dýr.
Nýkominn úr leiðangri úr
Strandasýslu skrifar Trgggvi
Pórhallsson svæsna og ósvífna
árás á íhaldsflokkinn og blöð
hans í síðasta tbl. Tímans, og
er hún eftirtektarverð lýsing á
sálarástandi þingmannsins eftir
tal hans við kjósendur sína.
Bersýnilega hefir hann fengið
að þreifa á því í ferð sinni hve
mjög íhaldsflokkurinn hefir vax-
ið af framkomu sinni á þingi í
vetur, hve stjórninni hefir auk-
ist fylgi og hre fyrirlitningin
fyrir Tímanum hefir magnast
við skrif blaðsins á liönu ári
og fyrir árásir Varðar og ann-
ara íhaldsblaða á ódreugskap
og ósannindaburð þeirra tveggja
manna, sem mest hafa sig í
frammi í blaði Framsóknar. Það
er auðvelt að geta sér þess til,
að Tr. Þ. hefir orðið fyrir mörg-
um óþægilegum spurningum þar
nyrðra. Hvernig stendur á því
að ritstj. Varðar gat í vetur
borið á hann margfaldar lygar
án þess hann reyndi með einu
orði að hnekkja áburði hans?
o. s. frv. o. s. frv. — Siíkum
spurnÍDgum hefir Tr. Þ. orðið
að svara með kinnroða-þögn
hins seka, oft og mörgum sinn-
um á íerð sinni.
En á heimleiðinni hefir hon-
um orðið það ljósara með degi
hverjum, að nú þyrfli mikils
við, nú þyrfti að spila út há-
um trompum — og ef hann
ekki hefði þau á hendinni, þá
yrði hann að hafa rangt víð,
eins og svo oft áður, eins og meist-
á milli steinsveppa með steikt-
um kartöflum, og piparsveppa
með veiðimannasósu, sem jeg
reyndar ekkert vissi hvað var.
Alt í einu skýtur stúlku upp
stigann frá prelátanum og stefn-
ir hún beint á mig.
Jeg þóttist nú vita hvað á
spitunni hengi. Þetta venjulega
kompánlega ávarp á flárri Ber-
línarlýzku: »Jæja lax', verðurðu
samferða«, 30 eða 40 eða 50
mörk, alt eftir gjaldgengi drós-
arinnar, og jeg bjóst til aö ansa
þessu venjulega: að maðurværi
blankur, sem aldrei brást að
hrifi.
En það fór á annan veg. Hún
nam staðar hjá mjer, og fór að
lesa matarseðillinn með mikilli
græðgi.
Petta var alt óvanalegt, og jeg
fór að virða hana fyrir mjer.
Hún var litil og nettleg og vel
til fara, og bar ekki utan ásjer
þann ótæmandi fjársjóð aftam-
baksgulli og'gle'rgimsteinum, sem
drotningar götunnar hlaða á sig,
svo þær sindra eins og glóðar-
auga, sem verið er að gefa
manni.
Og jeg starði á stúlkuna, og
stúlkan á matarseðilinn. Og jeg
sá ekki fram á, að á því myndi
nein breyting verða.
Svo tók jeg ofan hattinn og
sagði hlægjandi: »Gott kvöld,
náðuga ungfrú; mjer sýndist
ari Jónas gerði! Nú riði á því að
svivirða ihaldið, látast vera stór-
reiður, sár og hryggur og fullur
heilagrar vandlætingar. Já, og
blöð íhaldsins, ekki má gleyma
þeim. Alstaðar finst á hve áhrif
þeirra fara vaxandi, alstaðar
vinna þau að því að veikja og
eyða trausti manna á Timan-
um, engu getur maður logið
lengur án þess sje komvö upp
um mann.
Og þó skal þess enn freistað
hvort okkar gamla vopn ekki
bítur. Hvað gerir ekki meistari
Jónas? Þegar rekin er ofan í
hann lýgi, þá svarar hann með
því að endurtaka hana. Ef hon-
um þá er bent á það að búið
sje að hnekkja þessari lýgi hans,
þá sjer hann að alvara er á
ferðum og endurtekur hana nú
ekki einu sinni eða tvisvar, held-
ur þrisvar eða fjórum sinnum
— í stuttu máli sagt þangað til
allir eru orðnir þreyltir á að
mótmæla, þangað til lýgin
er orðin friðhelg. Já, Jón-
as, hann er nú ekki fæddur í
gær, hann veit hvernig maður
á að fara að fá fólkið til að
trúa. . . .
Tr. Þ. kom heim, hann skrif-
aði grein þar sem hann endur-
tók enn að nýju svívirðingu
Tímans um íhaldsflokkinn út
af afnámi tóbaks- og steinoliu-
einkasölunnar og út af tekju-
skattafrv. stjórnarinnar, enn-
fremur götustráksskammir Jón-
asar um leiguleppana og heimsk-
ingjana við íhaldsblöðin og öf-
undarorð meistarans um fjár-
styrk þann, sem sum af þeim
njóta frá flokksmönnum, á sama
hátt og Tíminn og Dagur eru
styrktir af sambandinu.
Tr. Þ.. kemst svo að orði í
greininni: »Og löngum verður
einhver fáfróður til að festa trú
jafnvel á hinar fáránlegustu
blekkingar«. Hann selli grein-
ina á fremstu síðu í blaði sínu
og kallaði hana y>Borgar sig vel«.
Lýsing Tr. Þ. á ítialds-
flokknum
er í stuttu máli á þá leið, að
hann sje klíka af þjóðmálaglæpa-
mönnum, i þjónustu erlendra og
innlendra kaupmanna og út-
gerðarmanna. Um afnám tó-
bakseinkasölunnar farast hon-
um svo orð: »Meir en 250 þús.
kr. vissum tekjum ríkissjóðs ár-
legum er þaðan varpað og þær
tekjur eru afhentar reykvískum
og erlendum heildsölum«. Um
afnám steinolíueinkasölunnar
farast honum orð á þessa
leið: »SkyIdi það ekki hafa
borgað sig vel fyrir hluthafa
ameríska steinolíuhringsins gam-
alkunna og alræmda að sletta
nokkrum þúsundum í íhalds-
mörðinn og fá þetta í staðinn:
óbundnar hendur að taka til
óspiltra málanna að láta smá-
útgerðarmennina íslensku borga
sjer okurverð fyrir steino!íuna«.
Um tekjuskattsfrv. stjórnarinnar
kemst hann svo að orði: »AUir
íhaldsmenn í neðri deild i vet-
ur og tveir sjálfslæðismenn (B.
J. og B. Sv.) samþyktu aö gefa
stórútgeröarfjelögunum f Reykja-
vik eftir í ár 613 — sex hundr-
uð og þreltán — þúsund krón-
ur af tekjuskatti. Skyldi hafa
komið vatn í munninn á þeim«.
Tr. Þ. gerir enga tilraun til
þess að rökstyðja neitt af þessu.
Vörður hefur í vetur birt allar
röksemdir íhaldsmanna fyrir
afnámi tóbaks- og steinolíu-
einkasölunnar, sumpart i grein-
um um þessi mál, sumpart í
ræðum sem hann hefur flutt og
haldið hafa íhaldsmenn á sið-
asta þingi. Grein Tr. Þ. gefur
enga ástæðu til þess að endur-
taka neitt af því, sem þar er
sagt.
Um tekjuskatlsfrumvarp stjórn-
arinnar hefi eg ritað í siðasta
mánuði og sýnt fram á hve and-
styggileg er sú lýgi Jónasar frá
Hriflu, sem Tr. Þ. nú endur-
tekur, að það hafi farið fram á
613 þús. kr. eftirgjöf á skatli
útgerðarfjelaganna. Þeirri grein
svaraði einhver S. með veigalít-
illi grein í Timanum, þar sem
hann vildi sýna fram á að svo
hefði getað farið, ef hin marg-
umtalaða meðaltalsregla hefði
verið lögleidd, að ekkeit af þeim
613 þús. kr., sem hlutafjelögin
þá hefðu fengið gjaldfrest á á
þessu ári, hefði komið aflur í
ríkissjóð á næsta ári. Eu, þetta
er ekki mergur málsins. Ef tekj-
ur hlulafjelaganna verða um all-
an aldur jafnmiklar og þær voru
á uppgripaárinu 1924, eða ef
þær fara vaxandi með hverju
ári bjeðan í frá — þá hefði
ríkissjóður tapað 613 þús. kr.
ef meðaltalsreglan hefði verið
lögleidd. En allir vita, að það
er lögmál, að útgerðargróðinn
er mjög misjafn frá ári til árs
— og undir eins og tekjur fje-
laganna verða svipaðar og þær
voru að jafnaði fyrir veltuárið
1924, þá hefðu þessar 613 þús.
kr. farið að koma aftur í ríkis-
sjóð, ef til vill allar, vafalaust
mikið af þeim. Þetta vita þeir
báðir, lygalauparnir Jónas frá
Hriflu og Tr. Þ. Hinn fyrnefndi
hefir undirskrifað nefndarálit,
þar sem tekið er fram að »all-
mikið kæmi þó í ríkissjóðinn
aftur« af þeim 613 þús. kr., sem
ekki hefði goldist á þ;ssu ári
samkvæmt meðaltalsreglunni og
Eu nú var stúlkunni allrilok-
ið. Hún strauk aftur afsjerbæ-
verskunni eins og höggormur
hami: »Ef þú ekki sýnir mjer
passann þinn, ertu Frakki, og
þá vil jeg ekkert við þig eiga«.
Jeg hefi altaf verið þjóðholl-
ur, og hjer var ekki undankomu
auöið. Annaðhvort sýndi jeg
passann og var íslendingur, eða
jeg sýndi hann ekki og var
Frakki. Svo sigraði þjóðernistil-
finningin, og jeg dró upp pass-
ann.
»ísland, það er í Sviþjóð, er
það ekki?«
»Jú, þar í grendinui!«
»Það er þar sem þeirjetasel-
spikið ?«
»Já«. Og með nokkrum eins-
atkvæðisorðum var jeg búinn
að festa í henni hugmynd þá,
sem hún hafði um ísland. Eins
og á stóð, gat jeg ekki haldið
alþýðufræðslufyrirlesturumland-
ið með tilvísanir í sambands-
lögin og verslunarskýjslurnar,
enda var það ekki í mlnum
verkahring aö bæta úr þeim
misferlum, sem kunnu að vera
á landfræðiskenslunui í prúss-
neskum barnaskólum, sem reynd-
ar fá besta orð.
Nú komst alt fljólt í gott
lag með okkur. Opinská og
fljót til, eins og þýskar stúlkur
eru, smeygði hún hendinni inn
undir handlegginn minu, og
þjer vera að koma neðan af
veitingastað. Var eDginn matar-
seðill þar?«
»Jú, ansaði hún blátt áfram,
en jeg kunni ekki við að biðja
um hann, þegar jeg ællaði ekki
að panta meira, og nú er jeg
að lesa ábætirinn hjerna, það
kostar ekkert«. Hún leit á mig,
augun voru blá og hreinskilnis-
leg, eins og þau oft eru hjá
stúlkum af hennar tagi, sem
ekki eru spiltar orðnar, þó þær
sjeu komnar í hringiðuna.
»Þjer eruð ekkr frá Berlín,
annars hefðuð þjer þúað mig
og spurt hvern fjandann mjer
kæmi það við, sagði jeg, þjer
eruð frá Köln, þjer talið svo
syngjandi«.
»Já, og þjer eruð útlendingur,
þvi þjer eruð með langt Eár«.
Auðþektur er asninn á eyrun-
um og útlendingurinn á hárinu,
hugsaði jeg. Þjóðverjar eru flest-
ir nauðrakaðir um kollinn.
»Oui«, sagði jeg af rælni, til
að sjá hvernig henni brygði.
»Þjer eruð frakki?« spurði
hún og blóðroðnaði.
»Já«, laug jeg blygðunarlaust.
»Æ«, sagði hún barnslegaop-
inská, eins og Þjóðverjum er
títt, »það var leiðinlegt, og hún
sneri sjer frá mjer, og gekk hratt
í áttina til Alexanderplatz.
»HalIo«, galaðijeg, »bíðið þjer
við, jeg er ekki Frakki«, en hún
hjelt áfram og leit eklci um öxl.
»Hallo, Kkte, Káte, jeg er ekki
Frakki«, orgaði jeg, svo hátt, að
einn af nýju lögreglunni, græn-
klæddu, sem mjer ávalt sýnast
vera með höldulaust næturgagn
á höfðinu, sneri sjer við og níð-
starði á mig, í von unr viðskifti,
en stúlkan nam tafarlaust staðar.
Jeg náði henni hjá Germaníu-
mynöinni á Alexanderplatz —
sem er í svipuðum stíl, eins og
marsipanmyndimar af Chaplin,
sem Björnsbakari hefir á boð-
stólum um jólin. »Hvernig vilið
þjer, að jeg heiti Káte ?« spurði
hún hissa.
O, sancla simplicitas, eins og
ekki allar þýskar stúlkur heiti
Kále, að minsta kosti þær, sera
ekki heita eitthvað annað. En
auðvitað sagði jeg það ekki:
»Það var svo sem auðsjeð á
yður, ansaði jeg, en jeg er ekki
Frakki!«
»Hverrar þjóðar eruð þjerþá?«
»Jeg er Ungverji«, laug jeg.
»Má jeg sjá passann yðar?«
Passann! Þarna var ófrið-
urinn kominn, afleiðingarnar af
Versalafriðnum, af heimsku Wil-
sons og hver veit hvað. Passan!
Afleiðingar friðarins voru jafn-
vel svo róttækar að saumastúlk-
urnar úr Landsbergerstrasse
vissu hvað passi var.
»Jeg er ungverji, yður er ó-
hætt að trúa mjer!«