Vörður - 18.06.1927, Qupperneq 3

V ö R Ð U R
3
og lýgi, að geta tekið einum
rómi undir þessi orð Sigurðar
Þórðarsonar?
Er það ekki fullkomið þjóð-
fjelagshneijksli, að fjöldi heið-
arlegra islenskra manna skuli
bjóða sig fram til þings undir
merkjum Jónasar J. ■— Þijkjast
sæmdir af þvi að lutnn stgðji
kosningu þeirra mecf þvi að
fylla Tímann af lygum og róg-
burði, blað eftir blað!
Ef einhver flokksforingi t. d.
á Norðurlöndum, grði ber að
þvi að fara með sannanleg og
andsigggilcg ósannindi rjett fgr-
ir kosningar, þá mijndi flokk-
ur hans tapa á því tugum þús-
unda af atkvæðum.
Ilvað verður hjer á landi?
Nú erw í kjöri fgrir Fram-
Þegar minst er á löngu lið-
inn mann, þá er stundum svo
að orði komist, að hann hafi
verið mikiil maður „á sinni
tíð“. Orðalagið gefur í skyn, að
ágæti sumra manna sje tíma-
bundið, en annara ekki. Og því
verður ekki neitað, að surnir
menn hafa þótt miklir meðan
þeir lifðu, höfðu mikil áhrif á
samtíð sína, framkvæmdu
margt, en gleymdust þó fljótt,
þegar frá leið, öðrum en sagn-
fræðingum. Mörg skáld og rit-
höfundar hafa og þótt góðir á
sinni tíð, þó að enginn nenni nú
að lesa þá nema þeir sem rita
bókmentasögu. Aftur eru önnur
skáld sem altaf verða ung, altaf
verða samtímamenn liverrar
nýrrar kynslóðar, og á tlestum
sviðum mundi mega henda á
einstöku menn, sem ekki falla
úr sögunni þótt aldirnar líði,
fáir þora að kaupa hana og
engin fyrir hátt verð. Því .ekki
er gott að segja, nær sá kemur,
er óðalsrjettinn hefur, til þess
að krefjást jarðarinnar.
Sá ókostur fylgir þó þessum
óðalsrjetti, ef jörð er seld úr
ættinni, þá má húast við að
lítið sje gert á jörðinni, þar
til óðalsrjetturinn er liðinn, þvi
menn l)úast ekki við fullu end-
urgjaldi fyrir verk sín. Hafa
þvi sumir viljað hafa óðalsrjett-
inn styttri en 20 ár. En með
því að hafa óðalsrjett svona
langann, eru miklu meiri lík-
ur til þess að jörðin gangi
ekki úr ættinni.
Það eru til mörg dæmi upp
á það — þar sem um fleiri
systkini er að ræða — að þó
eitt þeirra hafi viljað búa á
jörðinni, þá hafa hin systkinin
krafist að jörðin væri seld
hæstbjóðanda, og þeim oft lán-
ast að fá svo hátt boð í jörð-
ina, að það systkinið, sem vildi
kaupa hana og búa á henni,
hefur orðið að hætta við það.
Það væri æskilegt, að stjórn-
in vitdi leggja fyrir næsta þing
frumvarp um óðals- og ábúð-
arrjett, svipað því sem hjer
Ihefur verið bent á.
Holtastöðum 24. apríl 1927.
Jónatan J. Lindal.
sóknarflokkinn ýmsir menn,
scm eru vel liðnir í hjeraði,
liafa persónulegt fglgi — þótt
litlir skörungar sjeu þeir
flesiir. En lwer sá er kýs þcssa
menn, cr stjórnmálaleg rola og
sljór fgrir heiðri og farnaði
þjóðar sinnar. Mcð því stgður
hann Jónas frá Hriflu til valda
ci íslandi — hinn spiltasta og
magnaðasta landsmálalggara
sem sögur fara af siðan land
bggðist.
Orð min cru liörð, — en þau
eru rjettmæt af því að þau eru
reist á dagsönmun staðregnd-
um og sögð. i þeim tilgangi að
vara kjósendur landsins við að
setja smánarblett á þjóðina.
heldur halda áfram að vera
leiðtogar einnar kynslóðar eftir
aðra. Ef vjer viljum gera oss
ljóst, hvað það er, sem skilur
milli feigs og ófeigs í þessum
efnum, þá munuin vjer finna,
að mennirnir hirða aldrei til
lengdar um annað en það, sem
fullnægt hefir einhverri djúpri
og varanlegri þrá í hrjóstum
þeirra. Þau ein kvæði lifa lengi,
sem ná endurhljómi úr þeim
strengjum, er haldast óbreyttir
frá einni kynslóð til annarar og
eklci stillast eftir goluþyt hverf-
ullar tísku. Enginn fram-
kvæmdamaður nje stjórnmála-
maður lifir lengi i vitund þjóð-
ar sinnar vegna þess sem hann
fjekk kornið í verk, nema
stefna hans og aðferð hafi var-
anlegt gildi fyrir nýjar fram-
kvæmdir, ný viðfangsefni. —
Verkefnin koma ný með hverri
kynslóð, sem viðhorfið og að-
ferðin getur átt við öld eftir
öld.
Jeg vik að þessu vegna þess,
að vjer minnumst í dag Jóns
Sigurðssonar. Um hann mundi
enginn, sem til þekkir, hafa
þann fyrirvara, að hann liafi
verið mikill maður „á sinni tíð“,
því hann minkar ekki eftir því
sem timar líða, heldur mun
jafnan virðast samferða þeim
sem fremstir ganga í baráttunni
fyrir meiri þroska og fegra
hlutverki þjóð vorri til handa.
Þau mál, er hann barðist fyrir,
hafa nú mörg fengið þá úr-
lausn er fyrir honum vakti, en
stefnan sem hann setti gildir
um framhald þeirra mála og
aðferðin, sem hann beitti í
allri baráttu sinni fyrir hverju
máli sem var, hún fyrnist ekki,
hún er sigild. En aðferð hans
var sú, að leita í hverju máli
sannleika og rjettlætis og víkja
þar hvergi frá. Hún var aðferð
hins frjálsborna vísindamanns,
er mælir á sama kvarða rök-
semdir andstæðingsins og sjálfs
sín og aldrei hallar rjettu máli
sjer í hag. í Jóni Sigurðssyni
fór saman stjórnmálamaðurinn
og vísindamaðurinn, vopn hans
í stjórnmálunum voru rök-
semdir vísindamannsins. Að
lesa ritgerðir og hrjef Jóns Sig-
uuðssonar er svo hressandi og
svo mikil andleg heilsubót fyr-
ir þá sök, að þar er altaf heið-
ríkja, ró og tign hins viðsýna
anda. Trú hans á framtíð þjóð-
ar vorrar var ekki sprottin af
blindri ósk, hún var vaxin upp
af ljósum skilningi á sögu og
cðli þjóðar vorrar, hún var
studd af viðtækum rannsókn-
um á því, sem þjóðin hafði
verið og skapað á umliðnum
öldum. Ef vjer nú erum þeirr-
ar sannfæringar, að enginn
stjórnmálamaður hafi unnið
jafnmikið og þarft verk fyrir
oss, enginn afrekað þjóð vorri
annað eins til farsældar og Jón
Sigurðsson, þá ættum vjer urn
Ieið að skilja, að aðferð hans
í stjórnmálum er sigursælust
allra aðferða. Dettur nokkrum
manni í hug, að vjer stæðum
nú þar sem vjer stöndum, ef
Jón Sigurðsson hefði bar-
ist fyrir málstað vorurn
með lognum rökum, ýkjum
og öfgum? Dettur nokkr-
um i hug, að hann hefði orðið
sómi íslands, sverð og skjöld-
ur, ef hann hefði ekki sjálfur
haft hreinan skjöld? Vissulega
ekki. Það er vort mikla lán, að
hann var „í tungunni trúr,
tryggur og hreinn í lund“ um
leið og hann var gæddur öll-
um glæsilegustu eiginleikum
forustumannsins. Besti foringj-
inn sem vjer höfum átt var
trúr til dauðans, trúr hugsjón
drengskaparins, sem öllum hug-
sjónurn er æðri.
Jeg hef heyrt þvi haldið
fram, að engin þjóð gæti til
lengdar gert fæðingardag eins
síns mesta manns að almenn-
'um hátíðisdegi, og svo muni
fara um fæðingardag Jóns Sig-
urðssonar. Jeg held það sje
misskilningur. Ef vjer minn-
umst þess, hve margar þær eru
messurnar, sem katólskir menn
hafa haldið helgar öld eftir
öld í minningu dýrlinga sinna,
þá inætti það vera undarlegt,
ef vjer gæturn eigi haldið eina
Jónsmessu. Jeg held að vjer
ættum fyrst og fremst að hafa
hana til þess að gera oss ljóst,
hver í sínu lagi, hvort þeir sem
vilja vera leiðtogar þjóðar vorr-
ar berjist fyrir málum hennar
í hans anda og með hans að-
ferð. Vjer eigum að miða alla
stjórnmálamenn við hann og
veita hverjum þeim fylgi að
sama skapi sem hann líkist
honum og sýnir þá trú i verki,
að sannleikurinn muni gera
oss frjálsa.
Magnús Guðmundsson
ráðherra fór norður með
Goðafossi í dag til þess að
halda fundi í kjördæmi sinu og
ef til vill víðar á Norðurlandi.
Norsk heimsókn.
Sendiherra Norðmanna í K-
höfn, H. E. Huitfeldt og frú
hans dvelja hjer i hænum um
þessar mundir og verða hjer
hálfsmánaðartíma. Sendiherr-
ann hefur umboð til konungs
Danmerkur og íslands og hef-
ir norska stjómin falið honum
að koma hingað í opinbera
heimsókn og bera kveðju henn-
ar íslensku stjórninni. Ætlar
hann að fara upp að Reykholti,
til Þing\Talla og austur i Fljóts-
hlíð.
Meðal annara
orða —.
„Við slordónarnir“
sagði Magnús Torfason, forseti
Sam. þings á Alþingi 1919, og
rneinti með þessum smekklegu
orðum: Við sem herum sjáfar-
útveginn fyrir brjósti, við
Grimsby-menn eða eitthvað þess
háttar. Hann var þá þingmað-
ur Isfirðinga. En nú, þegar hann
öðru sinni Ieitar sjer kjörfylgis
í Árnessýslu, segir Siminn um
hann með miklum fjálgleik, að
hann sje „bændanna maður í
húð og hár“. Einhvern tírna
hefði það ekki verið sagt um
M. T.
í umr. um frv. til laga um
aðflutningsgjald á kolum
koinst M. T. svo að orði 1919:
„Vænti jeg þess að enginn l(ii
okkur slordónunum, þótt við
viljum ekki eiga eftirleikinn
með að fá lögin nuniin úr gildi
.... I upphafi er eins og
stjórnin hafi ætlast til, að sjáv-
arútvegurinn borgi alt á einu
ári. Eins og vænta rnátti,
er sagt við sjávarútveginn:
„Upp með budduna og ekkert
mas“ (Alt. 1919 B. 1690).
„En sú stefna virðist nú
vera ríkjandi í landinu, að það
eigi að leggja allar skyldur og
skatta á sjávarútveginn“ (Alþt.
1919 B. 1705). Ef einhverjir að-
hyllast þá stefnu, sem M. T. er
hér að amast við, þá eru það
Framsóknarmenn. En nú er M.
T. ekki lengur „slordóni“, nú
þarf hann ekki á fsfirðingum
að halda. Nú er hann sjálfsagt
til í að segja við sjávarútveg-
inn: Upp með budduna og ekk-
ert mas!
1919 flutti þáverandi fjár-
málaráðh. Sig. Eggcrz frv. um
útflutningsgjöld af fiski, lýsi o.
fl. sjávarafurðum. M. T. reis
þá öndverður gegn slíku „skatt-
ráni“, slíkum „ósóma“ (orðatil-
tæki úr nefndaráliti hans). —
Hann flytur þegar 10 tillögur
um samskonar gjöld af ýmsum
landbúnaðarafurðum, enda seg-
ist hann hafa það fyrir satt „að
góðir og gegnir bændur \álji
fyrir engan mun viðurkenna,
að landbúnað beri að skoða sem
skylduframfæring sjáfarútvegs-
ins“. Hverjir áttu þessa sneið
M. T.? Væntanlega þó ekki
Framsóknarmenn ?
í umræðum um málið segir
M. T.: „Það hefir lönguin kveð-
ið við, að bændurnir væru svo
fátækir. En jeg held að mjer
sje óhætt að fullyrða, að al-
menn velmegun sje langtum
meiri í sveitum en við sjó.
Þetta má sjá á sveitareikning-
unum. Jarðarverðin hafa hækk-
að geysilega, og bændur leggja
nú svo 100 þúsundum króna
skiftir í togara. f sveitunum
eru veðsetningar hverfandi, en
svo má heita að hver kofi við
sjó sje veðsettur .... Jeg hygg
því, að þeir fari mjög óhyggi-
lcga að ráði sinu, er vilja
leggjá allar byrðar á svjávarút-
veginn, en draga sjálfan sig
undan sköttum. Held jeg að
það muni koma þeim í koll áð-
ur lýkur“ (Alþt. 1919, B. 769).
Ef M. T. er ekki alveg skoð-
analaus „spekúlant“, sem ekur
seglum eftir vindi, er ýmist
„slordóni“ eða „bændanna mað-
ur i húð og hár", eftir þvi sem
best borgar sig, — þá virðist
það vera skoðun hans, að vcl-
megunin sjc meiri í sveitunum
en við sjóinn, að bændur hafi
stórfjc gflögu til þcss að leggja
í sjávarútgcrð (og skyldi maður
þá ekki halda að þörf væri á
því að gera sjerstakar ráðstaf-
anir til að útvega landbúnaðin-
um fje til framkvæmda) og að
uppi sje hjcr á landi háskaleg
stefna sem fari í þá átt, að nið-
ast á hinum skuldugu og bág-
stöddu kanpstaðarbúum og gera
hinn vclstæða landbúnað vorn
að skglduframfæring sjáfarút-
vegsins.
Vjer efumst þvi ekki um það,
að ef M. T. væri í kjöri t. d.
fyrir íhaldsflokkinn, þá myndi
Tíminn ekki hafa kallað hann
bændanna mann „í húð og hár“
heldur lofað honum að halda
hinu sjálfvalda „slordóna“-
heiti.
Ætlaði stjórnin í stríð við
bændur?
Það er nú komið upp úr kaf-
inu að frv. það um varalög-
reglu sem stjórnin flutti 1925
var m. a. fram borið í þvi
skyni að gera henni fært að
fara með ófriði á hendur bænd-
um landsins!
Jónas frá Hriflu ljóstar upp
þessari fyrirætlun stjórnarinnar
í siðasta tbl. Timans. Þar minn-
ist hann enn á ný á varalög-
regluna, sem hann auðvitað
kallar „herinn‘“, talar um „vig-
búnað“ þann er til var stofnað.
Eftir að hafa skýrt frá því að
herinn hafi átt að nota gegn
verkamönnum segir hann: „Sið-
an mundi vopnunum hafa verið
snúið móti bvcndum“! Þ. e. a. s.
— þegar verkamenn voru gjör-
sigraðir, þá átti að snúa sjer að
því að brjóta bændur á bak aft-
ur. Því, eins og J. J. segir: „í-
haklið virtist vera albúið að
koma sjer þannig upp lífverði
hliðstæðum þeim sem heldur
uppi ofbeldisstjórn á Rússlandi
og ítaliu“! Það eru reyndar
ekki „lifverðir" sem halda uppi
ofbeldisstjórn í þessum tveim
löndum, heldur fjölmennir, vel
vopnum búnir herir — og hefði
því farið betur á því í þessu
samhandi og kalla varalögregl-
una her, eins og J. J. er vanur
að gera.
Það sem furðu vekur þegar
maður les þessar nýju upplýs-
ingar um tilgang stjórnarinnar
með varalögreglunni, er ekki
fyrst og frernst það, að íhalds-
bændurnir í Nd. Þórarinn á
Hjaltabakka, Jón á Regnistað,
Hákon i Haga o. s. frv. — auk
Bcn. Sveinssonar, sein nú er í
kjöri fyrir Framsókn — skuli
hafa greitt málinu atkvæði.
Hitt er miklu furðnlcgra, lwe
lengi J. .1. hefir þagað gfir
þessu. Það hefir aldrei fgr
Iiegrst eitt orð um það að
stjórnin hafi ætlaif i strið við
bændur! Nú cr það upplýst
undir kosningar — og mátti
sannarlega ekki lcngur dragast!
Hr. dr. Björn Þórðarson, hr.
Bjarni Ásgeirsson, hr. Kiemens
Jónsson, hr. Bencdikt Sveins-
son, sjera Jón Guðnason, hr.
Jörundur Brgnjólfsson — vjer
tjáuin yður öllum samfögnuð
vorn yfir því, hve drengilega
er fyrir yður barist af blaði
því, er beitir sjer fyrir kosn-
ingu yðar!
Orðsending
til P. V. G. Kolka, læknis.
I andsvarsgreinum yðar í
„Verði“ hafið þjer gleyint
hlýðni við rjetta hugsun, og
rök fyrirfinnast engin gegn
þeirri skoðun á framkvæmd
skipaskoðunarlaganna, sem jeg
hjelt fram í upphafi, og Dóms-
málaráðuneytið staðfesti. Vegna
þess öngþveitis sem þjer eruð
komnir i, hafið þjer gripið til
vopna, sem tíðkast í blaðadeil-
um hjerlendis, til stóryrða og
meiðyrða, en slík vopn vil jeg
eklci bera á yður. Menn grafa
sjer stundum gröf, þó þeir
grafi.
Jeg hefi afráðið að taka til-
boði yðar um, að sanna alt fyr-
ir dómstólunum, sem mann-
skennnandi er i minn garð í
greinum vðar. Þar duga ekki
þrælatök, þar verðið þjer að
fella mig á löglegu bragði,, og
fyrirheitið hafið þjer gefið, og
K. A.
Minni Jó|ns Sigurössonar.
Ræða flutt við leiði hans í gær af
Guðmundi Finnbogasyni.