Vörður - 30.07.1927, Blaðsíða 2

2
V • R Ð ff R
Eggert Stefánsson á Islandi
Jeg kýs þessa fyrirsögn af
ásettu ráði. Með það eitt fyrir
augum, hve misjafnt list hans
er metin erlendis og heima.
Munurinn er hjákátlegur.
Fyrir tveim árum var jeg
staddur í París, þar sem hann
söng í fyrsta sinn í Salle des
Agriculteurs. Frá þessum sal
hafa oft hljómað frægari radd-
ir en hans. En jeg efast um,
að sönglist nokkurs lands hafi
átt sjer betri fulltrúa þar í
fyrsta sinn en ísland átti þetta
nóvemberkvöld 1925. Jeg sat á
milli tveggja norrænna sönglist-
ar-iðkenda, strangra sjerfræð-
inga, sem notuðu þvi nær hvert
hlje milli laganna til að dást
að hinum óvenjulega töfrandi
blæ raddarinnar. Næstu daga
les jeg hin lofsamlegu ummæli
Parísar-blaðanna um „konsert-
inn“. Ummælin bárust til Is-
lands. í sumar rekst jeg á
nafn hans í blöðum heima á
ættjörð hans, þar sem blátt á-
frain er farið óvirðulegutn orð-
um um list hans. — Og nú,
þegar jeg hefi átt fimm mán-
aða dvöl samfleytt í höfuðstað^
Islands, og sjeð að vjer eigum
yfirleitt ekki til neina dómfor-
ustu í neinni list, minna en
það: að enginn listrænn mæli-
kvarði á afrek listamannsins er
yfirleitt til, og að islenskri
blaðamensku er gerður því
meiri greiði því minna sem um
hana er talað — nú er mjer
það fyllilega ljóst, að landar
mínir bera yfirleitt ekki skyn
á það, hvað sá söngvari heíur
til brunns að bera, sem hlýtur
orðstir Eggerts Stefánssonar í
frönskum blöðum. í annari
vogarskálinni liggur lislræn of-
saðning hinnar dómströngustu
heimsborgar, þar sem oft þarf
persónulega hagsmuni til að
knýja fram áhuga blaðanna —
í hinni liggur að eins persónu-
legt þrek og hæfileikar bláfá-
tæks söngmanns frá menning-
arlítilli og lítt virtri smáþjóð.
Og þá sígur íslenska vogar-
skálin.
Nú skal jeg játa það fyrst-
ur manna, að þessi listamaður,
sem virðist óvenjulega næmur
við ytri áhrifum ,jafnvel ó-
venju næmur við skapbrigðum
tilheyrenda sinna — það er
kostur hans og löstur, eða ef til
vill betur orðað: kostur eða
löstur tilheyrendanna — tókst
að mínum dómi venju fremur
að leiða fram list sína þetta
kvöld. Honum getur oft tekist
miður, ekki sist á íslandi, þar
sem salurinn er „þungur". En
engir aðrir en kákarar meðal
Iistdómenda láta villast af slíkri
tilviljun. Bak við skynjast það
sem bakvið er í sálþrungin
list í formi fágaðrar kunnáttu,
borin upp af áskapaðri fegurð
hreimsins, sem hefur sig á
stundum upp i tæran belcanto.
Takið lögin hans —■ þessi
rúm tuttugu lög — sem hann
hefur sungið í „grammófón“,
þar sem hann stendur einn og
sjálfum sjer nógur með list
sína, alla íslenska. Jeg hefi oft-
ar en einu sinni boðið dóm-
ströngum sjerfræðingum að
hlusta á þau — alt af með
sama árangri, ómengaðri að-
dáun á þryngi og hljómfegurð
raddarinnar. Fyrir sumum
hafa slík kvöld verið sönglegur
viðburður. Jeg get þess af því,
að jeg er ekki sjálfur neinn til-
valinn dómari á þessu svæði.
Þó er eitt lítið svið innan þess-
ara vjebanda sem jeg þykist
geta dæmt um: framburð hans
á íslenskri tungu. Grammófón-
plötur hans hafa ekki alt af
farið þar varhluta af ákúruin
landa minna.
Mér er þá «jerstök gleði að
láta þá skoðun mína í ljósi, að
islensk tunga sje hjer einkar-
vel borin fram. Af öllum 22
plötum finst hjer að eins ein
(„Heims um ból“) þar sem
framburðurinn er að minum
dómi vanræktur, þó að liún sje
að öðru leyti frábærlega vel
sungin inn. Mjer er nær að
halda, að fáfræði manna valdi
hjer misskilningi. Grammófónn-
inn nær ekki enn ýmsum
hljóinbrigðum, t. d. meðal tann-
hljóða og nefhljóða — n getur
tillíkst d, s þurkast út. Jeg held
að það sje sanni næst, að ís-
lensk tunga heyrist sjaldan bet-
ur borin fram en heyra má á
þessum grammófónplötum. T.
d. í laginu „Leiðsla“. Jeg hefi
aldrei heyrt fegri framburð af
islenskum vörum heldur en
þarna eru sungin orðin: „harp-
an sú mjer heyrist inni’ í
hamrinum slegin“. Þar er feg-
urð íslensks framhurðar full-
komin.
En fullkomnin er ekki alt af
meðferð söngvarans á tcxtan-
um. Stundum á útgefandi text-
ans (Svb. Sveinbjörnsson) sök
á því, en stundum söngvarinn
sjálfur. Þar, og að eins þar,
eiga tilheyrendur hans hönk
upp í hakið á honum. Það er
vítavert, og ósamboðið lista-
manni af hans stigum.
Ef Eggert Stefánsson væri
ekki fæddur ineð þjóð, sein
heimurinn lætur sjer engu
skifta, mundi hann, eins og
fleiri íslenskir listamenn, vera
víðfrægur maður. En það er
nefndri íslenskri menning til
lítillar sæmdar, að augu lands-
manna hafa ekki enn lokist upp
fyrir hinu eina sein getur gert
garðinn frægan: listinni. A eng-
um öðrum sviðum verður hugs-
að til nokkurrar samkepni.
Hvorki í iðnaði, verslun nje
stjórnmálum. Tæplega vísind-
um. í Kanada er sá mælikvarði
lagður á bækur skáldsins, hve
oft hann fari í kirkju með
konunni sinni á sunnudögum.
Á íslandi, þar sem kirkjulegt
frelsi er að líkindum meira en
annars staðar í heimi, leitar
þröngsýnið út í önnur skot.
Þar vilja menn enn rita um
listamanninn — eins og J. L.
Heiberg komst að orði í lýsing
sinni á kotungshætti danskrar
gagnrýni í höfuðriti sínu:
„hvordan han spiser, hvordan
han drikker,
hvordan han nyser, hvordan
han hikker“.
Ekki beint hvernig hann yrkir,
eða málar eða syngur.
Hlustið á rödd svararins —
og lofið honum að halda ó-
bygðum sínuni í friði.
London, 14. júlí 1927.
tíuðmundur Kamban.
Minningarorð.
Aðfaranótt 10. júní s. 1. and-
aðist að heimili sínu Syðra-
Skörðugili í Skagafirði, húsfrú
Þorbjört/ Ólafsdóttir. Bar and-
lát hennar sviplega að. Var líf- I
himnubólga banaineinið, er
gerði enda á lífi hennar á ein-
um sólarhring. Þorbjörg sál. var
fædd 5. maí 1886.
Hún ólst upp hjá foreldrum
sínum og dvaldi hjá þeim, þar
til hún giftist eftirlifandi manni
sínuin, Boga Gislasyni vorið
1907.
Eignuðust þau hjón 4 syni.
Af þeim eru á lífi 2 drengir:
Þorleifur Ingimar 16 ára og Ól-
afur 11 ára.
Þorbjörg sáluga var hæg
og prúð kona í framgöngu,
og yfirlætislaus. Að andlegu at-
gerfi var hún vel gefin. Öllum
þeim er kyntust henni náið, var
hlýtt til hennar, enda var hún
vinföst. En af henni stóð ekki
mikill stormur i lífinu, heldur
var æfibrautin kyrlát og til-
breytingalitil. Mánni sínum var
hún góð eiginkona, ástrík móð-
ir barna sinna, og móður sinni,
er orðin var blind, hin um-
hyggjusamasta dóttir.
Var það rjett að orði kveðið,
er sagt var í líkræðunni yfir
henni: Að sönnu þyrfti eigi að
telja hjeraðsbrest orðið hafa við
fráfall hennar, en því meiri væri
inissir hinnar látnu fyrir heim-
ili hennar.
Heimilið vrar hennar heimur,
er hún lifði og hrærðist i aðal-
lega, eins og þeirra kvenna er
hest skilja hlutverk sitt í hús-
freyjustöðunni. — Þrátt l'yrir
þungbært mótlæti og veika
heilsu, er hin látna mátti reyna,
þá heyrðist aldrei kvörtunar-
nje æðru-orð til hennar.
Að vonum sakna hennar sár-
ast ástvinirnir, eiginmaðurinn,
drengirnir ungu og bróðirinn,
er alt af dvaldi á heimili henn-
ar. En allra sárust er sorgin
hinnar blindu, aldurhnignu
móður, er saknar nú hinnar
injúku dóttur handar.
Og vinir hennar munu einn-
ig lengi minnast hinnar vfir-
lætislausu en skylduræknu hús-
l'reyju með virðingu.
‘ H. Ilr. B.
Frá
Vestur-íslendingum
FB, 23. júlí.
íslensk kona bíður bana. —
Sex aðrir meiðast.
Laugard. í fyrri viku fór ofsa-
veður yfir nokkurn hluta Sask-
atchewan-fylkis og feykti um
íveruhúsi Friðriks bónda Guð-
mundssonar í grend við Mozart
og kviknaði i því jafnframt. —
Húsmóðirin, Mrs. Guðmunds-
son, ljet þegar líf sitt, en alt
hitt heimilisfólkið meiddist
meira og minna, sumt hættu-
lega, nema Mr. Guðmundsson,
sem er blindur og lasburða;
hann slapp ómeiddur. Þeir sem
meiddust voru þrjú börn þeirra
hjóna og vinnumaður, S. Krist-
jánsson að nafni. Von var um,
að alt fólkið lifði af og næði
sjer aftur. Ingi Guðmundsson
meiddist mikið á fæti, en tókst
þó að bjarga hinu fólkinu úr
rústunum. Slysið vildi til kl. 1
eftir hádegi er fólkið sat að
miðdegisverði og er haldið, að
það hafi ekki orðið vart við of-
veðrið fyr en það skall á, og
tók af þakið af húsinu og braut
það alt niður. — Nágrannafólk
kom að skömmu eftir að slysið
vildi til og fjekk þegar hjálp
frá bænum Elfros. (Lögb. 23.
júlí).
I Heimskringlu er sagt nokk-
ru nánar frá slysinu. Voru 8
manns í húsinu, er bylurinn
skall á. Húsfreyja ljest eftir
klukkustund. Það varð manni
hennar til lifs, að hann lá í
rúminu og hvolfdist það yfir
hann. Aðalbjög dóttir þeirra
hjóna meiddist mest, fjekk
hún djúpt sár vinstra megin á
hvirfil, skinn flettist af hálsin-
um neðan og aftan við vinstra
eyra, og einnig marðist hann
allmikið, djúpt stungusár fjekk
hún og á hægri kálfa, og auk
þess srná brunasár, rispur og
holdmar hjer og þar um líkam-
ann. Hún var þó talin úr allri
hættu.
„Svipleiftur samtíðar-
manna“
heitir mikið rit að vöxtum,
eftir Aðalstein Kristjánsson,
höfun bókóarinnar „Austur í
blámóðu fjalla“. Bók þessi er á
í jórða hundrað blaðsíður og
[irýdd myndum. Aðalsteinn hef-
ir, að því er síra Ragnar Ivvar-
an segir í Heimskringlu, gefið
Þjóðræknisfjelaginu 150 eintök
af bókinni, fjelaginu til styrkt-
ar, og 200 eintök mun hann
hafa boðið mönnum þeiin, sem
standa fyrir fjársöfnun til Stú-
dentagarðsins hjer, til þess að
sel ja til ágóða fyrir þá stofnun.
I bókinni er Íýst æfistarfi og
mannkostum fjögurra merkra
Bandaríkjamanna, prestsins Dr.
Abbotts, Lyman, La Follette,
Theodore Rosevelt og loks um
Woodrow Wilson, og er sá kafli
bókarinnar lengstur og ítarleg-
astur. í bókinni er og kvæði
Kiplings um Rosevelt, i þýðingu
Stephans G. Stephanssonar og
kvæði um Wilson, eftir Worrell
Ivirkwood, þýtt af hinu lipra
skáldi Einari P. Jónssyni.
V ísindamannsef ni.
Helgi Jónsson, sonur Mrs. og
Mr. Gísla Johnson í Winnipeg,
leggur stund á forndýraleifa-
íræði við háskólann í Toronto
í Canada. Hefir hann nýlega
lokið prófi i öllum aukanáms-
greinum, er nánii hans tilheyra,
og fjekk ágætiseinkunn i öllum.
Segir Heimskringla, að í
sumar verði Helgi í vísindaleið-
apgri, er sambandsstjórnin geri
til Saskatshwen og Alberta, til
þess að rannsaka forndýraleif-
ar, sem þar finnast víða í jarð-
lögum.
Stjórnin
beiddist lausnar á miðviku-
daginn, eftir að frjettir voru
komnar um úrslit kosninganna
í öllum kjördæmum. Barst
skeyti frá konungi í gær, þar
sem hann veitir stjórninni
Iausn, en jafnframt er hún
beðin að annast stjórnarstörf
þar til ný stjórn verður mynd-
uð. s
Kristján Albertson,
ritstjóri fór norður með
„Dronning Alexandrine“ nú í
vikunni. Ætlar hann landveg frá
Akureyri til Reyðarfjarðar. —
Bjóst hann við að verða uin
mánaðartíma í ferðinni. t fjar-
veru hans annast Árni Jónsson
frá Múla ritstjórn blaðsins.
Tryggvi Þórhallsson
ritstjóri hefir legið mikið
veikur undanfarið, en er nú á
batavegi.
Atkvæði
voru greidd í Rangárvalla-
sýslu, samhliða kosningu til
Alþingis, um það hvort menn
vildu heldur hafa sjerskóla, eða
samskóla við Árnesinga, og
fengu samskólamenn 499 atkv..
, en sjerskólamenn voru eigi
nema 363, þrátt fyrir það, þótt
sumir sjerskólamenn hafi bar-
ist ótrauðlega fyrir honum og
látið mikið meira til sín taka
heldur en samskólamenn.
Prestafundir o. fl.
Sameiginlegum prestafundi
Múlasýslna á Eiðum var lokið
16. þ. m. Stóð hann yfir á 4.
dag. — Fyrsta daginn guðs-
þjónusta. Erindi voru flutt, um-
ræður fyrir almenning og hjer-
aðsfundir. Mörg mál. — Prófes-
sor Sigurður Sívertsen flutti tvö
erindi og tók þátt í störfum
fundarins. Hann og Ásmundur
Guðmundsson skólastjóri hafa
einnig að undanförnu samkv.
beiðni austfirskra presta og
ungmennaf jelaga haldið guðs-
þjónustur og fyrirlestra í átta
kirkjum á Austurlandi.
Fundur norðleskra presta á
að byrja á Akureyri 20. þ. m.
Frá Alcureyri er símað 20.
júlí: Almennur prestafundur
fyrir Norðurland hófst hjer í
dag og var fundurinn settur
með guðsþjónustu og steig síra
Ásmundur Guðmundsson skóla-
stjóri á Eiðum í stólinn. í kvöld
flytur Sigurður prófessor Sívert-
sen erindi um kristilega festu
(fræðslu?) og Ásmundur annað
á morgun um trúarlíf Pascals.
Kauptaxti Verkamannafjelags
Akureyrar er nú: Dagkaup í al-
mennri vinnu kr. 1.15 á klst.,
dagkaup við afgreiðslu fragt-
skipa kr. 1.25, nætur- og eftir-
vinna kr. 1.50 og kr. 1.75 og
helgidagavinna kr. 1.75 og kr.
2.00. Gildir kauptaxtinn til 15.
september.
Hetjuverðlaun hafa hræður
tveir úr Svarfaðardal, Friðleif-
ur Jóhannsson, Lækjarbakka, og
Jóhann Jóhannsson á Jaðri ný-
lega hlotið 600 kr. danskar hvor
uin sig úr hetjusjóði Carnegies,
fyrir að bjarga dóttur Sigurjóns
læknis Jónssonar frá drukknun.
Stofnuðu þeir sjálfum sjer í
lífshættu við björgunina.
Aflafrjettir.
Síld hefir engin komið hjer á
land enn þá, nema af rekneta-
bátum, sem farnir eru að afla
talsvert. Hjer er engin síldar-
bræðsla, en að bræðsíustöðvun-
um á Hestevri og Flateyri hefir
borist ákaflega mikið af síld.
Goðafoss er að leggja hjer að
bryggju og mun verða hjer á
morgun.
í sumar druknaði maður hjer
á sundinu, Helgi Kristjánsson,
formaður frá Hnífsdal. — Lík
hans er nýfundið.
Seinustu kosningafrjettir.
Talning atkvæða hefir nú far-
ið fram í Suður-Þingeyjarsýslu
og hlaut Ingólfur Bjarnason 931
atkv., en Sigurjón Friðjónsson
211 atkv.
•
Almenn tíðindi.
Ágætistíð. Góð spretta. Túna-
sláttur byrjaður fyrir noklcru
og vel hirst, það sein af er.-
Nokkur afli. Heilsufar dágott,
nema kikhósti er hjer enn.
Rannsóknir
á áhrrfuin sólarljóss, á heilsu-
far inanna, hafa þýskir vísinda-
menn haft með höndum vestur
á Rit síðastl. mánuð. Koinast
þeir að þeirri niðurstöðu, að á
íslandi njóti svonefndir „Dor-
nosgeislar“ sólarljóssins sín ó-
venju vel. Geislar þessir eru
við ysta borð hins ultra-fjólu-
bláa litar og eru því eigi sýni-
legir. Þeir eru mjög heilnæmir
og lækna þeir beinkröm og fleiri