Vörður - 21.07.1928, Side 1

VI. ár.
Re]fk|8vík 21. júlí 192$.
31. blað.
Ritstjóri og ábyrgð-
armaður
Árni Jónsson
Sólvöllum. Sími 869.
Afgreiðslumaður
og gjaldkeri
Ásgeir Magnússon
Laugav.32. Sími 1432.
——*
Spilling.
Eitt af því, sem mesta and-
úð vekur gegn núverandi stjórn,
er hlutdrægni hennar í veiting-
nm embætta og sýslana. Mest
ber á þessu í umdæmi dóms-
málaráðherrans, enda heyrir
fiest af fastastarfsliði ríkisins
þar undir.
Með veitingu dýralæknisem-
bættisins í Reykjavík hefir for-
sætisráðherrann, sem það mál
heyrir undir, mint á að hann
er ekki heldur hreinn af þessu
athæfi. Hannesi Jónssyni dýra-
lækni frá Stykkishólmi er veitt
þetta emhættí, en gengið fram
hjá Sig. Hlíðar dýralækni á
Akureyri, með miklu lengri
starfsaldri og góðan orðstír að
baki. En Hannes er flokksmað-
ur stjórnarinnar, hinn ekki, og
er ekki annað sjáanlegt en að
þetta hafi ráðið.
Dómsmálaráðherrann byrjaði
með því að stofna nýjar stöður
við tollgæslu eða eitthvað þess
háttar. Ekki befir verið unt að
fá fulla vitneskju um hvað þær
voru margar, en menn vita fyrir
víst um 8. Ekki voru þessar
stöður auglýstar, eða hæfum
mönnum á neinn hátt ger kost-
ur á að sækja um þær. Ráð-
herrann stakk þeim í kyrþey að
nokkrum kunningjum sínum.
Næst var »sópað út« úr vín-
verslun rikisins. Útsölumönnum
í kaupstöðunum öllum utan
Reykjavíkur sagt upp, og þeir
látnir fara frá ýmist með litl-
um eða engum fyrirvara. Einn
var þó tafarlaust endusskipað-
ur, enda hefir hann undanfarið
verið einn af áhugamönnnm nú-
verandi stjórnarflokks í sínu
umdæmi. í stað hinna skipaði
ráðherrann kunningja sína og
flokksbræður. Við aðalstöðina
hjer í Reykjavik var sópað út
á svipaðan hátt. Þar hafði ráð-
herrann líka stungið inn ein-
hverjum kunningjum sínum, og
látið greiða þeim laun fyrir lítið
starf áður en burtrekstrinum
varð komið í kring.
I*á var farið að líta til hinna
eiginlegu embætta. Þar var
óhægt um vik, því að alment
tekið hefir ráðherrann ekki vald
til að reka menn úr embættum
fyrir engar sakir. því varð að
leita til löggjafarvaldsins. Fá
þingið til að afnema nokkur
embætti að nafninu til, en stofna
jafnharðan önnur ný, jafnmörg
eöa dálítið fleiri. Þannig voru
»lögð niður« embætti bæjarfó-
geta og lögreglustjóra í Reykja-
'vík, og stofnuð önnur þrjú í
þeirra stað. Með þessu voru
Qúverandi emhættismenn leystir
frá þjónustu, en dómsmálaráð-
herrann fær á sitt vald að veita
® ný embælti um næstu ára-
mót. Sami trúðleikurinn var
leikinn með forstjórastöðu
Brunabótafjelags íslands. Starfið
lagt niður með lögum að nafn-
inu til, en í sömu lögunum end-
urstofnað með því nær óbreyttu
verksviði. Mannaskiftin væntan-
leg á næstunni.
Eitthvað tvö hjeraðslæknis-
embætti hefir ráðherrann veitt
síðan hann tók við. í bæði
skiftin gengið á snið við tillög-
ur landlæknis um veitinguna.
Roskinn hjeraðslæltnir af Aust-
urlandi, vinur og flokksbróðir
ráðherrans, fluttur til Reykja-
víkur, og búið þar til nýtt em-
bætti handa honum rjett upp
úr þinglokunum, að þinginu
alveg fornspurðu.
Hjer er ekki nærri alt talið,
en skal þó staðarnuinið. Til-
ætlunin var ekki sú, að semja
fullkomna upptalningu á þess-
um glöpum stjórnarinnar, held-
ur að benda á hvaða voði fyrir
þjóðfjelagið er hjer á ferðum.
Fyrst er að athuga hver áhrit
slíkt framferði muni hafa á
starfsmannastjelt landsins og
opinbera starfrækslu yfir höfuð,
ef það fær að verða landlægt.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að mikill fjöldi opinberra
starfsmanna vinnur hjer fyrir
svo lág laun, að ekkert annað
en fátækt þjóðarinnar rjettlætir
þaö, Sjerstaklega eru þær stöð-
ur, sem ungum mönnum eða
byrjendum í starfsliði hins op-
inbera bjóðast, yfirleitt rnjög
lágt launaðir. En alment má
segja að unnið sje af elju og
kappi fyrir þessi lágu laun. Eitt
af því, sem hvetur menn til
dugnaðar í starfinu fyrir hið
opinbera, er vonin um að dugn-
aðurinn verði á sínum tíma
launaður með því að flytja dug-
legan starfsraann í betur laun-
aða stöðu, þegar einhver slík
staða losnar. Rað er mjög mik-
ilsvert fyrir þjóðfjelagið, að sú
skoðun geti baldist vel vakandi
bjá öllum starfsmönnum ríkis-
ins, að yfirboðararnir veiti því
nákvæma eftirtekt, hverjir sýni
dugnað í starfi sínu, og að laun-
in — hækkun í starfsmanna-
stiganum — sjeu vís þegar tæki-
færi gefst. En þessi uppörfun
missist alveg þegar starfsmenn-
irnir sjá, að við veitingar á
stöðum og embættum er ekki
farið eftir starfsaldri eða dugn-
aði, heldur eftir kunningsskap,
vinjengi eða flokksfglgi við vald-
hafana. Og jafnvel þó fjölda
margir lágt launaðir starfsmenn
haldi áfram að leysa starfið af
hendi með alúð og samvisku-
semi, eftir sem áður, þá hljóta
vonbrigðin ósjálfrátt að draga
úr starfsgleði þeirra, þegar þeir
sjá valdið til að uppfylla rjett-
mætar vonir komið úr höndum
rjettlætisins í hendur hlutdrægn-
innar. Þegar vonin um rjettláta
viðurkenningu er kulnuð út og
starfsgleðin horfin, þá og þá
fyrst er hætt við »embættissvefn-
inum«, sem dómsmálaráðherr-
anum hefir orðið svo tíðrætt
um í þingræðum sínum.
Þó er þelta ekki versta afleið-
ing hlutdrægninnar. Hæltan á
því, að opinberri starfrækslu yfir
höfuð hnigni af þessum sökum,
er að vísu alvarleg, en þó er
það ekki hún, sem hefir vakið
þá megnu andúðaröldu, sem nú
mætir stjórninni út af þessu.
Menn finna rjettilega til þess,
að hjer er á ferðinni spilling,
sem má ekki fá að grípa um sig.
Hvað er stjórnmálaspilling? í
hverju er hún fólgin? Þegar það
mál er skoðað niður í kjölinn,
mun það sjást, að nú á tímum
þekkist hún naumast í neinni
annari mynd en þeirri, að rjett-
ir valdhafar nota almannafje til
þess að kaupa sjer fylgi eða
launa fylgi. Óspilt siðferðistil-
finning almennings finnur það
fullvel, að sífeld hlutdrægni við
skipun manna til opinberrra
starfa er ein af þeim myndum,
sem þessi spilling tekur á sig.
í*að er gott að vera vinur
vina sinna, ekki nema loflegt að
skólastjóri sýni lærisveinum sín-
um rausn, eða flokksforingi fylg-
ismönnum, eftir sinni getu. En
takmörk eru dregin milli hins
leyfilega og óleyfilega í þessu
sem öðru. Af eigin efnum eða
með frjálsu fengnu verður rausn-
in að ljúkast, svo að leyfilegt
sje. Lyklar að ríkisfjehirslunni
eru engum fengnir tii þess að
sækja þangað vinagjafir eða
fylgdarlaun.
J. P.
Naglinn,
Veslings dómsmálaráðherrann
er alveg í öngþveili út af sak-
aruppgjöfinni handa erlenda
landhelgisbrjótnum. Eins og að
líkum lætur hneykslast menn
mjög á þessu heimskubragði
hans. Jónas á afar erfitt með
varnir og í ringlun sinni hefir
hann gripið til nagla nokkurs,
sem hann hefir fundið um borð
í varðbátnum, er kærði togar-
arann. Notar hann nú þennan
nagla sem sitt aðalvopn og reyn-
ir að pota frá sjer í allar áttir.
En naglinn er alveg bitlaus, enda
þýðingarlaus enn sem komið er,
í þessu máli. Síðar mun nagl-
inn fá mikla og heillavænlega
þýðingu. Það er nefnilega að
verða öruggara með degi hverj-
um að nagli þessi reynist fastur
fyrir í hinni pólitísku líkkistu
hræsnarans.
Falsspámenn.
Stjórnarblöðin, Timinn og Al-
þýðublaðið hafa bæði fund-
ið sér ástæðu til þess að geta
mín persónulega að nokkuru
þennan tíma, sem jeg hefi haft
ritstjórn Varðar á hendi. Jeg
hafði að vísu ekki ætlað mjer
að eyða tíma minum í orðaskak
við mennina, sem að þessum
blöðum standa, heldur verja
rúmi blaðsins til þess að ræða
málefnin, sem skifta skoðunum.
í sjálfu sjer er það lika til lítils
að deila við þá menn, sem leika
sjer að þvi, með einstökustu
sálarró að rangfæra orð and-
stæðinganna sjer í vil og villa
mönnum sýn með því að þegja
um aðalatriðin, en stækka það,
sem smátt er, og laga það í
hendi sinni eftir þörfum. Auk
þess er það varla gustuk að
auka á raunir þessara manna,
slíka meðferð, sem þeir hafa
oftsinnis fengið í opinberum við-
skiftum. Engu að síður skal nú
víkja þeim nokkuru, eftir því
sem þeir hafa unnið til. Skrif
beggja blaðanna verða tekin
hjer til athugunar. íar er hvort
sem er »ein hjörð og einn
hirðira.
I.
Gísli afhjúpaðnr.
í 26. tbl. Varðar var getið
um aðalfund »Sambands ís-
lenskra samvinnufjelaga«, og
stóðu þar meðal annars þessi
orð: »En hjer er líklegt að fari
sem fyrr, að æ því verr gefast
heimskra manna ráð, sem þau
koma fleiri saman«.
Þessi ummæli, sem í sjálfu
sjer eru ofur meinlaus, gáfu til-
efni til greinar einnar i næsta
blaði Tímans, er nefnd var
»Gjafir eru yður gefnar«, og var
hin svæsnasta skammagrein á
hendur íhaldsmönnum annars-
vegar, en auðvirðilegasta smjað-
ur fyrir bændum hinsvegar. Var
öllu snúið á versta veg, sagt, að
bændur landsins væri smánaðir
og hrakyrtir og voru þeir hvattir
til hefnda eftir mætti. Eg skal
leyfa mjer að gefa sýnishorn af
efni greinarinnar: »Nú nýlega
hafa íslenskum bændum og
samvinnumönnum verið gefnar
gjafir nokkurar. f*ær eru born-
ar fram í blaöi því, sem gefið
er út af miðstjórn íhaldsflokks-
ins, blaðinu, sem á að laða
bændur landsins til fylgis við
regkviska kaupmangara og þfón-
ustumenn erlendra gróðafjelaga«.1')
»Um hverjar kosningar koma
foringjar Ihaldsflokksins út í
sveitirnar og biðja bændur um
kjörfylgi. Þá skortir eigi tungu-
mýkt nje fögur orð. En þegar
bœndur koma til Regkjavikur,
láta þeir hinir sömu foringjar,
1) Leturbreyting min.
smásveina sina kasta að þeim
hrakgrðum«.1')
Og enn heldur blaðið áfram
í sama tón: y>Illa fara þeim
þessi ummœli, Ihaldsmönnunum,
sem lifa sníkjulífi á eftirgjöfum
bankannal«.*) En lok greinar-
innar eru þannig: »Bændur og
samvinnumenn! »Gjafir eru
yður gefnar«. Sjálfsbjargarvið-
leitni gkkar er óvirt. Braskara-
tgðurinn œpir að gkkur þegar
þið komið til Regkjavikur. En
þegar þjöðin gengur til kosninga,
kemur hann til gkkar i auð-
mgkt sinni.’) Pá er það á gkkar
valdi að gjalda íhaldsmönnum
hrakgrðin!2).
Pannig er allur tónn greinar-
innar. Eins og jeg sagði
áðan, annarsvegar ófyrirleitnustu
skammir, en hinsvegar auðvirði-
legasta smjaður. í smágrein í
Verði sýndi jeg fram á stærstu
firrur og staðleysur Tímagrein-
arinnar og skal það ekki tekið
upp aftur hér. En því má bæta
við, sem raunar er óþarfi að
taka fram, að það er algerlega
Tímans verk að blanda ís-
lenskum bændum inn í þessar
umræður. 1 ummælum Varðar
um aðaifundinn voru bændur
sem slíkir alls ekki nefndir á
nafn. Og sá, sem ritaði um-
rædda Tímagrein hefir rangfært
og misskilið ummælin og gert
sig sekan um óheiðarlega og ó-
leyfilega meðferð heimilda, svo
að vægilega sje að kveðið.
En hver er höfundur þessar-
ar Tímagreinar? Greinin var al-
gerlega ómerkingur. En þó vill
svo vel til, að sýna má fram á
það með allmiklum rökum hver
þar hefir verið að verki. í næsta
tbl. Tímans (30, tbl.) lýsir Gísli
Guðmundsson yfir því »að gefnu
tilefni«, að Jónas Porbergsson
hafi eigi annað í hann ritað, en
greinir þær, sem merktar eru
stöfunum J. P. Nú hefir Gísli
annast ritstjórn Tímans frá því
snemma f vor, í forföllum J. P.,
og verður því það eitt sjálfsagt
og eðlilegt að telja Gísla höfund
þessarar greinar, eins og annara
greina blaðsins á þessu tímabili.
Hversvegna hefir Gisli Guð-
mundsson ekki lýst þessu yfir
fyrr? Undanfarið hafa menn
eignað J. P. ýmsar af hinum
nafnlausu greinum Tímans. Pað
er fullkomlega ljóst, hvernig í
málinu liggur: Gísli skákar í
því skjólinu, að hann geti falið
sig, eins og að undanförnu, og
verði ekki dreginn til ábyrgðar
fyrir skrif sín. I því trausti skrif-
ar hann greinina »Gjafir eru
yður gefnar«. En J. P. skamm-
ast sin fyrir hana og lætur Gísla
gefa út fyrrnefnda yfirlýsingu.
Parna er skýringin á þvf sem
Gisli kallar »að gefnu tilefni«.
Pað er furða hvað J. P. hefir
látið Gísla Guðmundsson lengi
skáka í skjóli sinu. Pað er og
1) Leturbreytingar mínar.
2) Leturbreyting »Tímans«.