Vörður - 21.07.1928, Síða 2

2
V Ö R Ð U R
furða, hvað Gísla hefir tekist
að fela sig lengi. í vor og í
sumar heíir hann skrifað ósvífn-
ar dylgjur og skammir um menn
og málefni, skrifað rangfærðar
og hlutdrægar þingfrjettir og
yfrið ósannar frjettir af þing-
málafundum úti um land. Hann
hefir yfirleitt sýnt í þessum
skrifum sínum, að hann er engu
hlutvandari maður en lökustu
menn af þvi tæi, sem f Tímann
hafa skrifað. Það er hann, sem
segir, í einni af þessum sorp-
greinum sínum, um meiri hluta
íslenskra kjósanda, ihaldsmenn-
ina i landinu: »AlIra manna
ófærastir eru þeir til þess að
standa við hin fögru orð. Öfg-
anna menn hafa þeir regnst i
þjóðmálunum. Hvergi er þeirra
framkomu i hóf stilta.1) Og hann
heldur áfram með staðhæfingar
sfnar: »Allra manna ógœtnastir2)
hafa þeir verið«. — »Allra manna
hirðulausastir) eru þeir um
traust og heiður hins íslenska
rikis«. — »AlIra manna ósann-
gjarnastirs) eru þeir og heimtu-
frekastir fyrir sína hönd og
kjósanda sinna«. — »Allra manna
eyðslusamastir1) eru þeir«. —
vBerir eru þeir að fjandskap gegn
gegn löggœslunni i landinun.2)
Þannig hefir hann bölsótast I
ábyrgðarleysi sinu og látið hverja
óþverragreinina eftir aðra frá
sjer fara. Það er nú raunar svo,
að fáir taka eftir slíku orð-
bragði í Tímanum nú orðið.
Menn eru orðnir sliku svo vanir.
En jeg hefði naumast trúað því,
að hann yrði meðal þeirra
manna, sem verstan óþverra
léti frá sjer fara og minsta
skammfeilni sýndi í skrifum
sinum. En »svo bregðast kross-
trje sem önnur trje«.
Jeg ætla ekki að eyða mörg-
um orðum að ummælum Gisla
um mig í öðrum nafnlausum
greinum í Tímanum. Jeg ætla
að hlífa honum við því og ekki
fara ver með hann að þessu
sinni. Enda mun honum naum-
ast sjálfrátt orðið framar, svo
svínbeygður er hann oröinn og
taminn við þá háttu, sem tiðk-
ast í herbúðum Hriflu-Jónasar.
En það er vel, að jeg hefi svift
af honum dularbjúpnum, svo að
hann geti ekki með öllu óáreitt-
ur ástundað framvegis nfðskrif
sín um menn og málefni.
II.
Jónas Porbergsson fer á kreik.
Þegar Gísli Guðmundsson var
búinn að verða sjer til mink-
unar, þá hugðist húsbóndi
hans, hinn eiginlegi Tímaritstjóri
að bæta úr óförunum með þvf,
að fara sjálfur á stúfana. Pað
verður að segja Jónasi Þorbergs-
syni til lofs, að hann fer ekki
í felur, heldur setur fangamark
sitt undir greinina. Grein þessi
birtist í Timanum 6. júlí og
ber yfirskriftina »Til beggja
handa«.
Ritstjórinn leyfir sjer í upp-
hafi greinarinnar að kveða upp
dóm um stjórnmálaskoðanir
mínar og segir, að jeg sje »sýni-
lega uppeldisbarn þröngsýnustu
íhaldsmanna«. Af hverju hann
ræður það, er mjer óljóst, enda
gerir hann ekkert til að sýna
fram á það. Jeg vil taka það
fram, að jeg þekki ekki J. I5.,
1) Leturbr. mínar.
2) Leturbr. Tímans.
og íeS geri ráð fyrir, að hon-
um sje harla lítið kunnugt um
skoðanir mínar, að öðru leyti
en því, að hann veit það, að
jeg er ekki af sama sauðahúsi
sem hann — og jeg get bætt
því við, að mjer þykir sómi að
því. Annars hamrar J. Þ. á
sömu fjarstæðunni, sem Gisli,
að jeg hafi svívirt íslenska
bændur. Peir eiga erfilt með að
losna við þetta hugarfóstur sitt
Tímaritstjórarnir. Að því leyti
eiga þeir sammerkt.
Jeg skal nú lita nokkuru nán-
ar á þetta skrif J. Þ. Hann
segir: »Áður en foringjunum
tókst að draga grímu bænda-
smjaðursins og hræsninnar á
andlit þessum unglingi, hafði
hann þegar ausið yfir bændur
hrakyrðunum, sem honum höfðu
orðið tömust í götusambúðinni
við Jón Þorláksson og aðra slíka
»bændavini«.« Á öðrum stað
segir hann: »Margar miljónir
eru soknar í óhófseyðslu —
glapráð og fjársvik íhaldsmanna.
Og undir »gullskúrum« Ihalds-
ins þrífst mœtavel lággróður og
skriðplöntur slíkar sem Magnús
í vindinum, Valtgr, Jóhannes
gamli, Guðni þessi o. ft. o. ft.v1')
Jeg fyrir mitt leyti held nú,
að enginn maður, sem hefði gott
mál að verja, myndi nota ann-
að eins orðbragð og þetta. Það
er svo að segja sama hvar
gripið er niður í greinina. Og
það má J. Þ. vita, að þetta er
honum sjálfum til mestrar mink-
unar en ekki þeim, sem ókvæð-
isorðunum er stefnt að.
Til hvers er J. Þ. að blanda
nöfnum þeirra Magnúsar, Valtýs
og Jóhannesar inn í þessar um-
ræður? Og með hvaða forsend-
um leyfir hann sjer að kalla
þessa menn lággróður og skrið-
plöntur? Jeg veit ekki betur en
að allir þessir menn hafi þorað
að standa fyrir máli sínu þegar
á þá hefir verið ráðist og mjer
er óhætt að segja, að J. Þ. hefir
engan sigur sótt i hendur þeim.
En m. a. o., hvað vill J. P. þá
kalla aðstoðar ritstjóra sinn,
sem staðið hefir bak við hann
með aurinn í höndunum um
nokkura hríð?
I grein í Verði, þar sem jeg
svaraði áðurnefndri grein Gísla,
komst jeg svo að orði m. a.,
að hún hefði verið »níð um
fylgismenn varðveislustefnunnar
í landinu«. J. P. gerir sjer nú
mat úr þessu eftir bestu föng-
um og segir, að jeg hafi »gert
tilraun að ráða fram úr vand-
kvæði íhaldsmanna um að finna
ismeggilegt falsheilh1) á stjórn-
málafiokk minn. Aðalefni grein-
ar hans verður svo hugleiðingar
um það, hverskonar varðveislu
þar sje átt við. Auðvitað kemst
hann ekki að rjettri niðurstöðu,
enda mun það ekki hafa verið
ætlun hans. — »Vilja þeir kall-
ast »varðveislu« menn islenskra
hátta í máli og menningu?«
segir hann. »ÓIiklegt er það um
menn, sem legið hafa gerflatir
fgrir hverskonar óhófssemi og
tildri erlendra fjesýslumanna.1)
Jeg skal nú fræða þennan
Tímamann á því, að orðið varð-
veislustefna er einungis tilraun
til þess að fslenska það sem
felst f hugtakinu conservare og
conservatio. Jeg skal játa það,
að erfitt er að íslenska þetta
1) Leturbr. mínar.
orð, og vel getur verið, að öðr-
um megi takast það betur en
mjer. En hitt er rangt, sem J.
P, segir, að orðið sje óíslensku-
legt og að það sje »ófimleg til-
raun til þess að komá orði að
imgndaðri dggð, sem íhaldsmenn
reyna að skrökva upp á sjálfa
sige.1). Orðið er engu óíslensku-
legra en t. d. »framsóknarstefna«,
er rjett myndað og hefir þann
höfuðkost að vera sannyröi. En
sá kostur er því miður að verða
fágætur. Mjer þykir t. d. ekki
ólíklegt, að eftir 2—3 áratugi
verði orðið framsóknarmaður,
sem er í sjálfu sier góðrar
merkingar, talið meðal verstu
skammaryrða á íslenska tungu.
Seinna skal jeg, ef þörf gerist,
sýna nánara fram á þetta.
Jeg verð að láta þetta nægja
um J. Þ. Jeg hefi ekki viljað
ata mig á því að skrifa i sama
anda sem hann, en látið duga
að benda á óráðvendnina í
þessu skrifi hans. Ekki sje jeg
heldur ástæðu til þess að velja
honum ljót nöfn eða smána
hann fyrir þetta frumhlaup hans
á hendur mjer. Hann hefir í því
efni sjálfur tekið af mjer ómakið.
III.
Alþýðnblaðið „fornermast“.
I 27. tbl. Varðar ritaði jeg
grein, er jeg nefndi »Stjórnar-
liðið og þjóðernismálin« og gerði
danska fjárstyrkinn til Alþýðu-
flokksins einkum að umtalsefni.
Hefi jeg úr ýmsum áttum fengið
þakklæti fyrir greinina og mörg-
um fundist orð mín vera í tima
töluð. Benti jeg á, að styrkur
þessi væri stórmikill og væri
honum varið til kosningabaráttu
og útbreiðslustarfsemi Alþýðu-
flokksins, til prentsmiðjurekstrar,
útgáfu Alþýðublaðsins o. fl., m.
ö. o., að erlent fje hefir verið
notað í stórum stíl til þess að
hafa áhrif á islenzk stjórnmál í
þágu ákveðins stjórnmálaflokks.
Taldi jeg það meira en lítið í-
skyggilegt, að ísl. stjórnmála-
flokkur skyldi yfirleitt gera sig
sekan í því, að reka starfsemi
sína fyrir útlent fjármagn. Gat
jeg þess, að ein af þeim leiðum,
sem stærri þjóðir fara til þess
að ná yfirráðum yfir minni og
fátækari þjóðum, væri einmitt
sú, að bera fje á stjórnmála-
flokka, kaupa þá til fylgis við
sinn málstað. Jeg taldi Alþýöu-
flokkinn (ekki alþýðumenn) ó-
þjóðlegan, og jeg endurtek það
hjer með.
Loks benti jeg á það mikla
ósamræmi, sem lýsir sjer í fram-
komu Alþýðublaðsins nú og
fyrrum. Fyrir nokkurum árum
skrökvaði Alþýðublaðið því upp
að Morgunblaðiö væri gefið út
af dönskum stóreignamönnum
og tönlaðist á þeirri skreyti um
langa hríð, til þess að reyna
að sverta Morgunblaðið og gera
það tortryggilegt í augum þjóð-
arinnar. Pjóðin er nú búin að
uppgötva sannleikann. Alþýðu-
blaðið bar ósvinnar sakir á
andstæðing sinn, en var sjálft
sökudólgurinn. — Öllum þeim
smánaryrðum og háðyrðum,
sem Alþýðublaðið sendi frá sjer
um þetta mál, var í rauninni
beint að því sjálfu. — Upp koma
svik um síðir.
Alþýðublaðið 13. júlí gerir
grein mína að umtalsefni. Pað
1) Leturbr. mín.
hefði mátt ætla, að þar væri
eitthvað gott á borð borið, því
að grein mín var þannig skrifuð,
að hún gerði kröfu til skýrra og
ákveðinna svara. En í stað þess
að reyna að verja sig á drengi-
legan hátt og halda sjer við
efnið, ber höf. þessarar greinar
alt annað á borð fyrir lesendur
sína. Hann gerir einskonar sam-
anburð á ritstjórum Varðar og
skal ekki dæmt um það hjer,
hvernig sá samanburður hefir
tekist. Pess má þó geta, að hann
hælir rnjög Kristjáni Albertssyni
og er gott til þess að vita, að
Alþýðublaðinu skuli hafa skilist
það loksins, að Kristján er góðs
orðs maklegur. En ef menn vilja
hafa fyrir því, að fletta upp í
Alþýðublaðinu frá okt.—nóv.
1924, þá má sjá, að skoðun
blaðsins á honum hefir verið
nokkuð önnur, enda var Kristján
þá nýlega búinn að húðstrýkja
rithátt og framkomu blaðsins
svo, að það hefir ekki náð sjer
aftur til fulls síðan. Og þó að
það vilji nú sleikja sig upp við
Kristján, þá er mjer efi á, að
honum sje nokkur þöklc á því.
Jeg ætla að leyfa mjer að taka
hjer upp nokkurar setningar úr
greininni: »í stað Árna hefir
verið settur að ritstjórn Varðar
Guðni nokkur Jónsson. Vill hann
nú láta íhaldsflokkinn sjá, að
hann sje ekki smeykur við að
segja ljótt; skattgrðist hann nú
skepnulega í blaðinu, og þgkist
maður að meiri.a1) Og skömmu
síðar stendur: »Guðni þessi
reynir að draga úr því, sem
Kristján sagði um samhjálp jafn-
aðarmanna, og gripur til þess
óyndisúrrœðis að bregða Kristjáni
um skilningsleysi á málinu. Ferst
Guðna illa að bregða Kristjáni
um slíkt, þvi (sic!) það morar
af rökvillum í grein Guðna.a,1)
Sumt af þessum ummælum
er þess eðlis, að það er ekki
svara vert; svo ruddalegt er það
og ósæmilegt. En tvent vil jeg
leyfa mjer að reka ofan í höf-
undinn og er það fljótgert. Hann
segir, »að það mori af rökvill-
um« í grein minni. Jeg segi að
þetta sje ósatt. Grein min var
mjög gætilega skrifuð og eftir
atvikum vægileg. Pori jeg ó-
hræddur að leggja hana undir
dóm skynbærra manna. En
meðal annarra orða, hvervegna
bendir höf. Alþýðublaðsgreinar-
innar ekki á »rökvillur« mínar?
Það hefði þó óneitanlega komið
meira málefninu við en hug-
leiðingar hans um ritstjórana.
Sannleikurinn er sá, að Alþýðu-
blaðið stendur nokkuð höllum
fæti í því máli, sem hjer er um
að ræða, og kýs því heldur að
forðast allar rökræður.
í öðru lagi segir greinarhöf.,
að jeg hafi »brugðið Kristjáni
Albertssyni um skilningsleysi«.
Petta er ósatt; það getur hver
maður tafarlaust sjeð, sem les
grein mína. En hitt er annað mál,
að mjer þykir líklegt, að við Krist-
ján Albertson sjeum ekki sam-
mála um það, hvernig líta beri
á danska styrkinn til Alþýðu-
flokksins. Og þegar jeg tók við
ritstjórn Varðar, þá’ voru það
minar skoðanir sem þar komu
fram, að svo miklu leyti, sem
tilefni var til, en ekki skoðanir
Kristjáns Albertsonar. Mjer hefir
því alls ekki til hugar komið
1) Leturbreytingar tnínar.
að saka Kristján um »skilnings-
Ieysi«, enda verður það með
engu móti ráðið af orðum mín-
um.
Jeg vil biðja þennan höfund
Alþýðublaðsgreinarinnar, ef hann
fer aftur á stúfana, að halda
sjer við málefnið, sem um er
að ræða. Að öðrum kosti er
ekki unt að eiga orðasíað við
hann og hans líka. Og jafn-
framt vil jeg skora á hann að
segja til sín og ganga fram i
dagsbirtuna, svo að saklausum
verði ekki kent um afglöp hans.
Guðni Jónsson.
Pistlar.
1.
Meðal landsmanna mun sem
stendur um fátt meira talað en
hið nýja tiltæki dómsmálaráðh.
um eftirgjöf á sekt á hendur
hinum enska landhelgisbrjót.
Menn eiga erfitt með að átta sig
á hvernig ráðh. geti haft heimild
til að gefa útlendum lögbrjót
tugi þúsunda. Um sekt hans
getur enginn efi verið, því að
Hæstirjettur hefur dæmt sekan
annan togara, sem á sama tíma
var að landhelgisveiðum á sömu
slóðum. Munurinn á þessum
2 togurum er sá einn, að sá
sem dæmdur hefur verið, var
fjær landi, en sá sem nær var
landi hefur fengið uppgjöf sakar
hjá hinum makalausa ráðherra.
Nákvæmlega sömu sannanir eru
gagnvart báðum. Sá sem var
nær landi er vitaskuld mun
meira sekur, en honum er
slept, hinn dæmdur. Þetta er
spegilmynd rjettlætisins í land-
inu. Útlendir ræningjar eruverð-
launaðir jneð tugum þúsunda.
Stjórnarblöðin færa sem ástæðu
fyrir þessum ósköpum, að um
borð á bátnum, sem kærði land-
helgisbrjótana, hafi ekki verið
penni nje blýantur. En það voru
sjómenn á bátnum, sem tóku
mið eftir stað skipanna og þeir
hafa unnið eið að miðun sinni.
Þeir eru vitaskuld fullgild vitni,
enda hefur Hæstirjettur tekið
vitnisburði þeirra gildan. Hvers
vegna skyldi þá þurfa penna
eða blýant? Er sjálfur dóms-
málaráðherrann svo fávis, að
hann þekki ekki vitnasannanir?
Það er vissulega svo að sjá
eftir framkomnum vörnum. Erfitt
er að skilja hvers vegna þessi
ráðh. ljet togarann enska setja
tryggingu að upphæð 30000 kr.
og sleppa honum svo, án þess
að dómur gangi um málið.
Tryggingin bendir til þess, að
ráðh. hafi ekki ætlað að sleppa
veiðiþjófnum í fyrstu, en síðar
sjeð sig um hönd. Spyrja menn
nú hvað valdið hafi sinnaskift-
unum. Flestir setja þetta í sam-
band við komu enska sendi-
herrans, því að hann ætlaði sjer
að vera við prófin í málinu. Ef
þetta er rjett, og það er talið
fulivíst, þá kastar fyrst tólfunum,
er dómsmálaráðh. landsins gerir
íslenskum dómstólum þá erki-
smán, að láta heldur niður falla
sannaða sölc á hendur veiði-
þjófnum, en að láta útlending
vera við rjettarpróf hjá dóm-
stólum landsins. Slík hneysa