Bjarmi - 01.11.1908, Page 5

B .1 A R M I
173
„Hræðstu oig-i“.
Hræöstu eigi, lijörðin smáa,
herrann er meö þér!
Pó hann liðsmenn íái íáa,
iullviss sigur er.
Pvi með þeim, sem honum hlvöa
hulin liðsveit herst;
þvi skal engu, engu kviða —
einn sem þúsund vérst.
Fjöll á verði fögur standa,
faðma bygöir lands,
eins er fójk hins allsvdldanda
æ í faömi hans. /o v ' ss
í K$>)
Bókmeutir.
Æfisaga Péturs biskups
Péturssonar. Dr. Þorvald-
ur Thoroddscn saindi. 350 bls. 1
stóru 8 blaða broti mcð li mynd-
um. Kostnaðafmenn : Sigurður
KiistjansBon og Þorvaldiir Thor-
oddscn. Reykjavtk 1908.
Hér er ekki hægt að lýsa þessari merkilegu
bók til hiítar eöa rekja efni sögunnar; hún
Ijsir sér bezt sjálf. Hún or alþýðlega og fjör-
lega rituð, eins og annað, som dr. Þorv. Thor-
ocldsen ritar. Sózt þar, eins og viðar, hve höÞ
undurinn er gagnfróður í sögu landsins og
hefir glöggan skilning á aldarfarinu, og það
er ekki minst um vert.
Bókin hlýtur að verða iiinn mesti kjörgripur
iiverjum þjóðræknum jslendingi, þvi að þoim
mun fljótt skiljast, sem iesa liana, að Pótur
byskup var ekki síztur af fóstbræðrunum
úr Bessastaðaskóla, þeim som gjörðu guði það
heit, að þeir skyldu ieggja fram alia krafta
sína, til að „hjálpa Islandi“.
Bókin er líka mjög ódj'r eftir stærð, svo
vönduð sem hún or að öllum ytra frágangi.
Hún kostar að eins 3 kr. (í kápu).
Nifjánda öldin hefir fengið mörg og merki-
leg eftirmæli; cn þessa æfisögu Péturs bysk-
ups toljum vér merkiiegasta, því hún iýsir
þeirri rót aldarlffsins, sem jafnan steirdur
dýpst, og er grundvöllur allra sannra þjóð-
þrifa, en það er samiur óg lifandi krisiiti-
dómur.
„Guðs styrki grundvöilur stcndur". Hvað
sem hver segir, þá er það ómótmælanlegt) að
það var kraftur kristindómsins, sem ofldi hæfi-
Jeika frumherjnnna í sjáifonæðisbaráttu þjóð-
ar vorrar, enda könuuðust þoir við það sjálfir,
og svo þjóðin öii sem einum rómi á þús-
und ára þjóðhátíðinni. Aldrei mun hún eins
alment og innilega hafa þakkað guði úrslit
mála sinna, eins og hún gerði þá.
Það varð hlutskifti Péturs byskups að bera
merki kristindómsins fyrir hinni fríðu fylkingu
fóstbræðranna; því uð auk andlegra mála,
komur hann meira eða minna við öll fram-
faramál þjóðarinnar á viðreisnarárum hennar
og er saltið og ijósið í fylkingu þjóðskörung-
anna, hvar sem hann kemur fram.
Nitjánda öldin erfði hina svo nefndu upp-
lýsingarstofnu oftir 18. öldina. Frumkvöðlar
þeirrar stefnu vildu gora öll visindi aðgengi-
leg livcrjum manni; en sú tilraun mistókst,
sem vænta mátti; þóttu visindin verða með þvi
„uyt án kjatna".
En svo gcrðu þeir trúarbrögðunum sömu
skil. Það þótti eigi sæma upplýstum mönn-
um að trúa öðru en þvi, sem þeir gætu sjálfir
séð og eins og þreifað á. En með þvi varð
lika kristindómúrinn, lieigasta málefni þjóðar-
arinnar, „nyt án kjarna".
Til dærnis má taka sálmabækur þeirra tíma.
Pétur byslcup komst svo að orði um þær:
„Það er ekki von, að þjóð oklcar uni víð þær
sálmabækur, sem lcomu á gang um siðustu
aldamót. Þær voru ekki annað en líksöngur
liðinnar aldar og geta því elcki verið lofsöngur
yfirstandandi eða ókomins tima“i Af þessum
ummælum hans má lika nokkuð marka, hvernig
liann leit á upplýsingarstefnuna. Frumkvöðl-
ar liennar voru að vísu hæfileikamenn, starfs-
menii og lærðir á sinn liátt, eigi síður en eft-
menn þeirra, en þá vantaði „kraftinn af hæð-
um“ til viðrcisnarbaráttunnar. En glæður
siðabótarinnar vórU eigi en kulnaðar út i
lijarta þjóðarinnar; næðingar upplýsingarinnar
náðu eigi til þeirra; þær lifðu áfram í sálm-
Um síra Hallgríms Péturssonar og helgidaga-
prédikum Jóns byskups 'Vídalíns.
Það varð nú hlutverk Péturs byskups að
glæða þenna þjóðlega kristindóm og samþýða
hann að ytra búningi sinum tima; skifti þá,
meðal annars, fljótt um málið á guðsorðabók-
unum, lijá því sem áður var. Til þessa starfs
varði hann sínum frábæru hæfileikum, fram-
kvæmdarþreki og lærdómi og varð heldur
eigi lítið ágongt, þjóðinni til ómetaulegra heilla
á l'ramfaraskeiði hennar.
Að endingu viljum vér miimast á eitt mik-
ilvægt atriði, sein þossi saga gefur tilefni til
að rannsaka og það cr anulega lífið í Bossa-
staðaskóla. Holt og áhrifaniikið liefir það verið,