Bjarmi - 01.11.1939, Blaðsíða 2

2
B J A R M I
Alger straumhvörf í
Gamlatestamentisfræðum.
II.
Hin nýja skoöun á
Gamla-testamentinu.
Vilhelm Möller bjn-jaði þegar
fyrir 40 árum gagnrýni sína á
biblíugagnrýninni. Hann varð
lengi — og frá sumra liálfu ennþá
-— að þola það, að vera „þagður í
Hel“. Það var álitið „óþarfi“ að
andmæla honum fræðilega, þrátt
fvrir það, að hann hefir lagl fram
niðurstöður af rannsóknum sín-
um sem eru i íyllsta máta bæði
atliyglisverðar og auðgandi. En
hánn bjó við andstöðu „tíðar-
anda“ hins hverfandi tima, hefir
að nokkuru leyti verið á undan
samtíð sinni, og hefir auk þess
gert Jiað, sem alltaf borgar sig
heldur illa — nefnilega að hrevfa
við hjáguðum samtíðarinnar, þ. e.
a. s. i þessu sambandi hreyft við
„óskeikulum aðferðum“ gagnrýn-
is guðfræðinnar.
Aðalmunur á biblíugagnrýnis
guðfræðinni og verkum Wilhelms
Mijller er í fáum orðum þessi:
Biblíugagnrýnin hefir leitazt við
að greina i sundur og einangra í
eindir (atom) af því að hún er
andlega skyld efnishyggjunni, sem
þekkir aðeins efniseindir (atom)
en ekki anda. Starf Möllers hefir
miðað að þvi að sýna fram á ein-
ingu og samhengi — af því það er
í samræmi við anda Biblíunnar
sjálfrar. Möller hefir með starfi
sínu alltaf haft það markmið að
sýna fram á andlegt samhengi,
innri einingu, og samræmi i orð-
færi einstakra rita Ritningarinnar.
Þetta sýnir smádæmi augljóst:
Biblíugagnrýnin hefir greint
Móseliækurnar fimm svo í sundur
að þær séu ritaðar af fjölda höf-
unda, og hefir „sannað“ sundur-
molun sýna með jafn hlægilegum
röksemdum og þessu: Þar sem
notuð eru mismunandi heiti um
Guð í Mósebókunum, þá hljóta að
vera jafn margir höfundar eins
og þau nöfn eru, sem notuð eru
um Guð. Eins og einn höfundur
þurfi nauðsynlega að vera fjórir,
þótt liann noti fjögur nöfn í sam-
bandi við Guð! Því var einnig
haldið fram að Móse hefði ekki
þekkt til ritlistarinnar — en það
er þó búið að sanna það óhrekjan-
lega nú, að hann liafi gert það. með ]
síðustu fornleyfafundunum i j
Jeríkó.
Möller hefir aftur á móti farið
allt aðrar leiðir, og ekki aðeins
sýnt fram á að sérhver hinna
fimm Mósebóka sé svo stílfræði-
lega strangt samansett, að nútíma
leikrit gæti ekki verið nákvæmar
samið, lældur hefir hann einnig
sýnt fram á, að þessi fimm rit séu
svo samfelld innbyrðis, andlega,
efnislega og stílfræðilega, að nán-
ari rannsókn á athugunum Möllers
er svo sannfærandi að maður
Framh.
undrast. Þessar atliuganir benda
með sannfærandi krafti til eins
höfundar.
Eða annað dæmi.
Biblíugagnrýnin greindi spá-
dómsbók Jesaja svo í sundur, að
hún var talin ritað af minnsta
lcosti þremur liöfundum. „Sannan-
irnar“ fyrir þessu eru ekki nema
kennisetningarlegar fullyrðingar
um að það, sem ritað er í 40 kap.
Jesaja og svo áfram, sé ekki fram-
tíðarspádómar — þar sem slíku er
ekkj trúað — heldur skrifað eftir
á og ritað eins og það séu fram-
tíðarspádómar.
Möller liefir á þessu sviði leysl
af hendi starf, sem veldur straum-
hvörfum, með því að sýna fram á
að rit Jesaja sé ein lieild frá sama
höfundi bæði stilfræðilega, and-
lega og efnislega.
Hver er svo þessi Möller?
Hann er prestur í prússnesku
kirkjunni, í Saxlandi. Þegar eg var
í Þýzkalandi síðastliðið haust veitl-
ist mér sú gleði að fá að kynnast
persónulega þessum göfuga og
yfirlætislausa manni. Á yngri ár-
um var lionum marg oft boðið
prófessorsembætti, en hann hafn-
aði þeim boðum af ýmsum orsök-
um. Hann liefir í mörg ár ]>jónað
frekar litlum söfnuði í nánd við
bæ Lúthers, Witlenberg, og hefir
notað allar frístundir sínar og fjár-
muni til að berjast fyrir réttum
skilning á Gamla-testamentinu.
Það gefur nokkura lnigmynd um
ástandið í kirkjulífi Þýzkalands,
að liann hefir orðið að leggja leið
sina um Norðurlönd, til þess að fá
áheyrn. Verk lians hafa fengið á-
gætis viðtökur í Svíþjóð, og einnig
hér í Noregi á siðari árum.
Eitt af þvi sem einkennir skoð-
anir Möllers er, að hann liefir snú-
ið aftur til kenningar fornkirkj-
unnar: að leita Krists í Gamla-
testamentinu. Hann hefir tekið orð
Ágústin alvarlega: Nýja-testa-
mentið er fólgið í Gamla-testa-
mentinu og Gamla-testam. lýkst
upp í því nýja -—• og orð Lúthers.
Biblíugagnrýnin hafði gersam-
lega misst sjónar af þessu sanna
lcristilega sjónarmiði á G. t. Og þó
er það einmitt það, sem er lykill-
inn að allri Ritningunni.
Möller framfylgir þvi í fullrj al-
vöru hinni sönnu kristnu játningu,
sem postulinn Páll hélt fast við,
nefnilega þeirri, að það er ómögu-
legt að skilja Ritninguna nema
fyrir Jesúm Krist. Án hans er
Ritningin lokuð bók og maður les
hana með bindi fyrir augum. —
í síðasta umfangsmikla ritverki
sinu — trúarsögu Gamla-testam.
— er þetta einmitt aðalkjarninn
og grundvallarhugsun: að rekja
spor fyrirheitanna gegnum allt G.
t. og til komu Guðs sonar í holdi.
Það er því alveg sérstaklega auðg-
andi að lesa þessa bók.
O. Valen-Sendstad.
1 m liilblíiiles'a kemiiiis
Það er sameiginlegt öllum trú-
uðum mönnum, að þeir eiga þá
ósk heitasta, að fagnaðarerindið
um náð Guðs megi ná til sem
fleslra. Þeir sameinast í bæn fyrir
þvi, að sem flest af börnum þjóð-
ar vorrar mættu eignast beita og
hræsnislausa trú á Drottin Jesúm,
sem Guð hefir gefið til frelsis
syndugum mönnum.
Boðskapurinn um náð Guðs og
líf í samfélaginu við hann fyrir
trú á Drottin Jesúm Krist, á ekki
upp á hál)orðið hér á landi. Það
eru allir betur liðnir, og allir tald-
ir sannari trúmenn en þeir, sem
lialda vilja fast við trú á Krist og
hann einan. Jafnvel frá ræðustól-
um kirknanna er sífellt verið að
vara við þeim, sem vita ekkert
sér til hjálpræðis nema Jesúm
Krist — og þess í stað er kenning-
um andatrúar og guðspeki hoss-
að. Má svo hver tala um umburð-
arlyndi og hlutleysi í prédikun
sem vill. En hvað um það. Vér
vitum það -— og öllum trúuðum
mönnum er það ljóst — að ekk-
ert getur hjálpað syndugum og
friðarvana mönnum nema fagn-
aðarboðskapurinn um Krist —
boðskapurinn, sem gefur guð-
vana manni samfélag við Guð.
Þúsundir af ibúum þessa lands
lifa eins og enginn Guð sé til. Og
])að er von. Fvrir þeim er Guð eitt-
hvað fjarlægt — þokukennt, já,
jafnvel óþarft. Þeir hafa ekki þörf
fyrir Guð inn í líf sitt, og sumir
hafa ekki nokkura löngun til að
lifa honum. En aðrir eru það, sem
að visu vilja lifa skikkanlegu trú-
arlífi, en það geta þeir án þess að
lifa persónulegum Guði. Og þess
vegna er eins mikið og raun er
á orðin af þessu þokukennda ó-
ljósa trúarlífi, þar sem sama er
liverju er trúað og hvernig er trú-
að, bara ef hægt er að kalla það
trúarlif.
En sannarlega er það annars,
sem samtíð vor þarfnast meira.
Hún þarfnast hins skýra, ákveðna
boðskapar um það hvað Guð, sem
er faðir vor, hefir fyrir oss gert,
er hann gaf sinn eingetinn son í
heiminn til að frelsa synduga
menn. Mennirnir þarfnast hins
skýra boðskapar um það, að Guð
er ekki neitt óljóst lögmál i al-
lieiminum, eða fjarlægur audi.
Nei, Guð, bann er til vor kominn
— inn í alla vora eymd og neyð.
Hann hefir tekið að sér vort von-
lausa málefni. Já, liann er fyrir
oss dáinn, svo undarlegt sem það
virðist. Því Guð gerðist maður vor
vegna, til þess að vér mættum lifa.
Og þessum kærleiksríka, eilífa,
persónulega Guði mætum vér i
Drotlni .Tesú Krisli. í honum er
hjálpræði búið hverjum þeim,
sem á hann vill trúa. „Hjálpræðið
tilheyrir Guð vorum og lambinu“
— og engum öðrum. Og hver sá,
sem ekki meðtekur hjálpræði
lians, hann er án hjálpræðis, því
annað hjálpræði er ekki til. Það
er eiliflega glatað líf — líf, sem
liefir algerlega misst marks — ef
ekki er tekið á móti þeirri náð
og því lífi, sem Drottinn býður. Svo
alger er þörf vor fyrir Guð, að
án hans erum vér í dauðanum —
hinum eilífa dauða.
Gagnvart svo ægilegri alvöru er
það hræðilegur ábyrgðarhluti að;
vera að hugga sig og aðra við
kenningar, sem ekki eru frá Guði.
Yér höfum ekkert öruggt að
hyggja á líf vort og trú um eilíft
lif og Guð nema það, sem Guð
sjálfur segir oss, Að hafna því,
sem liann segir, og ganga fram-
hjá því fullkomna frelsisverki,
sem Drottinn Jesús hefir fyrir oss
unnið, það er vitfirring. Og þó ger-
ir fjöldinn þetta. Afvegaleiddur og:
afvegaleiðandi forsmáir hann op-
inberun Guðs og varpar henni frá
sér, fyrir heimskulegar kenningar
og harla innihaldslitlar — reyndar
oft nauðaómerkilegar -— skeyta-
sendingar frá „öðrum heimi“. Og
margir sveigja undan fyrir al-
menningsálitinu, liafna opinberum
Guðs í Biblíunni — Drotlni .Tesú
— án þess að hafa nokkuru sinni
kynnzt henni.
Og þó segir Jesús Kristur, að án
hans sé ekki liægt að koma til
Guðs. Án hans sé ekki hægt að
þekkja föðurinn. Annaðhvort er
það satt — eða Jesús Kristur er
lygari. Svo skýr er kenning lians
um þetta atriði.
Fjöldi manns hér á landi þarf
að nema staðar og ihuga þella í
l'ullri alvöru: Ber hinum nýju
kenningum og Jesú Kristi saman?
Og' ef ekki, hvoru er þá betra að
trúa? Hvor segir mér frekar
sannleikann um Guð, eilíft lif og
jnig sjálfan, .Tesús Kristur eða hin
nýja kenning? Því liið sama kenna
þau ekki. Það sér liver, sem les
eina lieimildarritið um kenning
.Tesú — nýja testamentið — og
lilustar á nýju kenningarnar, sem
þó allar eru afturgöngur frá liðn-
um öldum.
Vér trúum þvi, að bibliuleg
kenning muni sigra, ef menn að-
eins vilja vera svo sanngjarnir að
athuga Ritninguna, áður en þeir
tileinka kristindóminum alla trú-
arlega kenning — jafnt hindúatrú
og spiritisma, sem dulbúnu efn-
ishyggjuna — nýguðfræðina sál-
ugu. Allt þetta hefir þrengt sér
inn í kristna kenning, en er ekki
frekar kristindómur en nazisminn
eða rússneskur yfirdrottnunar
kommúnismi er það. Sá tími nálg-
ast, að ekki verður liægt að leyna
því, livað er bibliuleg kenning —
sú eina kenning, sem flytur synd-
ugum mannssálum frelsi.
Þekkir þú þá kenning?