Nýtt land - 06.03.1939, Blaðsíða 1

ÚTGEFANDI:
Sameiningarflokkur
alþýðu — Sósíalista-
flokkurinn.
Félagsprentsmiðjan
RITSTJÓRI
Arnór Sigurjónsson
Holtsgötu 31
Simi 1208.
AFGREIÐSLA
Austurstræti 12
Sími 2 18 4
II. ÁRG. REYKJAVÍK, MÁNUDAGINN 6. MARZ 1939. A0. TBL.
Síðustu fréttir:
Ekkert hik á Spánarstjórninni.
Uppreisnartilraun uppgjafarsinna í Cartagena mistekst
samdægurs. Hver veit, hvað lengi kaffibollinn bíður enn?
Bretar lýsa friðarvilja við Þjóðverja. — Verður Gandhi
hungurmorða?
O Á atburður varð í gærmorgun i Cartagena, flotahöfn lýð-
veldisstjórnarinnar á Spáni, að nokkur liluti sjóliðs gerði
uppreisn, að því er talið er til að knýja fram uppgjöf fyrir fas-
istum, enda tilkynnti Franco, að floti sinn væri þegar á leið-
inni til lijálpar við þessa uppreisn, sem tvímælalaust var ráðin
noklíru fyrirfram og skipulögð. Uppreisnarmenn náðu í fyi*stu
útvarpsstöðinni og ýmsum opinberum hyggingum. En enskar
fregnir frá Gibraltar töldu þó seinni part dagsins, að uppþotið
væri hælt niður.
Hvorki Frakkar né Bretar hafa árætt að heita Cartagena
sömu aðferð og Minorca, þrátt fyrir ráðagerðir um það. Kem-
ur því ekki á óvart, þótt þessi nýja uppreisn mistækist.
Vegurinn frá Burgos til Madrid er þéttskipaður skriðdrek-
um. Blaðaspár: „Madrid fellur innan skamms: 1) eftir upp-
reisn í borginni eða 2) eftir áhlaup hersveita Francos.“ „Á eft-
ir hergögnunum fara langar lestir af herflutningahifreiðum
með matvæli handa hinum matarlitlu Madridbúum", segir
Mbl. (eftir áróðurshoðskap Francos gegnum útvarp til hinna
hungruðu). En á Sólartorginu í Madrid hefur heðið Francos
dúkað horð og kaffibolli, löngu þurr í botn og korgaður, síð-
an fyrir rúmum fimm missirum. Hve lengi bíður hann enn?
O ENDIHERRA Breta í Berlín, sir Neville Henderson, hefur
á ný fullvissað Þjóðverja um það í ræðu, að allur hinn
gifurlegi vighúnaður Breta jætta ár sé einungis til landvarna,
■en ekki beint gegn nokkurri þjóð, og vitnar þá bæði í Cham-
herlain og Halifax lávarð til sönnunar. — Nýja bliku dregur
nú upp yfir Tékkóslóvaldu.
TWrAHATMA Gandhi, indverska þjóðhetjan, hefur svelt sig
■*■*■*■ undanfarna daga og kveðst skulu fasta til bana, nema
brezk stjórnarvöld gefi honum yfirlýsingu um það, að varan-
legar stjórnarbætur verði innleiddar í indverska rikinu Rajkot.
Eru það úrslitakostir lians. — Tveim klukkustundum eftir að
bann hóf föstuna, fékk hann svar, þar sem kröfum hans var
visað á bug. Gandlii telur landstjóra Breta hafa svikið loforð
um þessar umbætur. Kraftar hans fara nú mjög þverrandi, en
dauði hans með þessum tildrögum mundi liafa miklar afleið-
ingar þar eystra .
í mörgu má leita slíkrar fyrirmyndar í Eyjafirði. Framleiðsl-
an er þar fjölbreytt, markaðsskilyrði allgóð vegna stærðar og
þroska kaupstaðanna. Með 19 aura verði á Iítra væri hagur að
taka upp framleiðslu mjólkur í stað einhliða kjötframleiðslu í
öllum betri héruðum landsins. En mjólkurframleiðendur eiga
allt undir því, að alþýða kaupslaðanna geti keypt og sé ekki
lömuð með gengislækkun, tollaánauð, heildsalaokri, atvinnu-
leysi. "'¥!
Samtök sveitaalþýðu og 'kaupstaðaalþýðu eiga saman kjör-
orðið: Eins líf er annars líf.
Fornfræg borg á Spáni, nú í fasistahöndum. Nær sjást spánsk-
I ir hermenn með fallbyssu á leið til árásar.
laitid nm öseL
Útlent: Lýöveldið býöup byrgin.
- Orusta um Madrid. - Nýp páfi. -
Gyöingar og Arabar. - Jarðhús. —
Aðferö iasista á Englandi,
Innlent: Vertíðin. - Bpunatrygg-
ingap. - Á skíðum, - Flugvélasmiðir.
- Tölur úr Reykjavík. » Bæjarrústir.
•jWTESTA mjólkurfélag utan
verð j öf nunarsvæðis Beyk j a-
víkur er Mjólkursamlag Eyfirð-
inga. Það hélt aðalfund sinn á
Akureyri 7. febr. Samlaginu
höfðu borizt s. 1. ár 3.1 millj.
lcg. mjólkur, og var það 340
þús. kg. meira en árið áður.
Meðalfitumagn þessarar mjólk-
ur var 3.547 af hundraði. ■— Úr
þessu mjólkurmagni var unnið
nær milljón lítra af geril-
sneyddri mjólk, 28 þús. litrar
af rjóma, 72 þús. kg. af skyri,
42 þús. kg. af smjöri, 110 þús.
kg. af mjólkurostum, 12 þús.
kg. af mysuosti, og 11 þús. kg.
af rjómaosti. Af ostum þessum
var flutt til útlanda til sölu jiar
um 45 þús. kg. — Á árinu
greiddi samlagið til mjólkur-
framleiðenda fyrir mjólk nær
525 þús. kr.. Eftii’stöðvar á
rekstursreikningi ársins voru
54 þús. kr.
Á fundinum var samþykkt að
verja tekjuafganginum til að
bæta upp verð innlagðrar
mjólkur með 1.6 eyri á livert
kg. mjólkur, en afgangurinn yf-
irfærist til næsta árs. Meðal-
verð mjólkur til bænda er þá
að þessu sinni 19 aurar é lítra,
en útsöluverð gerilsneyddrar
mjólkur á Akureyri 30 au. ltr.
Ný mjólkursamlagsbygging
liefir verið í smíðum, og er bú-
ist við, að hægt verði að taka
hann til notkunar bráðlega.
Svinarækt hefir samlagið
rekið lengi, einkum til að hag-
nýta mysu og önnur úrgangs-
efni, sem til falla við mjólkur-
vinnsluna, og hefir rekstraraf-
lcoma svínabúsins yfh-leitt verið
góð. Svinahús samlagsins, byggt
í fyira, er 30 sinnum 10 metrar
að stærð auk eldhúss og fóður-
geymslu og er hluti þess liitað-
ur að vetrinum með lofti, en
liitt með miðstöð. Búið selur
gi’ísi og undaneldisdýr til þeirra
bænda, sem vilja rejma svína-
hald. En það mun mjög fara í
vöxt með aukinni mjólkurfram-
leiðslu, garðyrkju og lcornrækt.
Lýðveldi Spánar býður ölium
Miinchenveldunum byrgin.
Madrid býst til varnar gegn
ofurefli Francos og verður ekki
vart við, að uppgjafarhugur sé
meiri i lýðveldissinnum síðan
Bretar og Frakkar köstuðu
grímurini og snerust í lið með
uppreistarmönnum, — viður-
kenndu Franco s.I. mánudag og
tóku að afhenda honum spánsk
skip, gullforða, sendiherrahú-
staði og sýna honum livers kyns
fleðulæti. Hið æruverða gamal-
menni, Petain lierforingi, fræg-
ur frá Verdun, var skipaður
sendihcrra Frakka í Burgos til
að undirstrika algera uppgjöf
þeirra fyrir fasistastefnunni .
Bretar hafa sett í Burgos
sendiherra sinn frá Bagdad, Sir
Maurice Peterson, ef Franco
samþykki hann. En utanríkis-
ráðherra Bandarikjanna, Cord-
ell Hull, hefur lýst vfir því, að
Bandaríkin muni ekki viður-
kenna Franco, meðan lýðveldis-
stjórn ráði yfir nokkru
spönsku landi.
Forsætisráðherra íslands lýsti
yfir því í þingræðu á föstudag,
er liann var spurður, að stjórn
sín mundi fara að dæmi Cham-
berlains og viðurkenna Franco
strax.
Fasistar vilja úrslitahríð.
Stórkostleg sókn er að hefj-
ast við Madrid. Fréttaritari
Daily Mail tclur, að Franco
muni liafa svipaða aðferð og
Foch seinustu mánuði heims-
styrjaldarinnar, halda uppi stöð-
ugum árásum, fyrst á einum
stað, svo á öðrum, til þess að
unna lýðveldismönnum engrar
livíldar. Franco liefur ærin lier-
gögn og nóg lið til þess að lialda
uppi sókn með þessum liætti og
mun láta flugvélar liafa sig
mjög í frammi. Lýðveldislierinn
á Mið-Spáni liefur upp undir
liálfa milljón vel æfðra manna
á að skipa, og jiessi lier er ólíkt
betur æfður og búinn en Kata-
loniuherinn var, en skortir þó
mjög hergögn móts við lier
Francos, einkum skriðdreka og
flugvélar.
Nýr páfL
Páfi hefur verið kjörinn ut-
anríkisráðherra látna páfans,
Eugene Pacelli kardináli, stór-
krossriddari islenzku fálkaorð-
unnar. Hann er ungur maður
af páfa að vera, 63 ára, og tek-
ur sér nafnið Píus XII.
Á Þýzklandi birti útvarpið
ekki þessa frétt, og fasistar á
Italíu una illa við kjörið. Pacelli
er álitinn andfasisti og ástsæll í
Róm, þar sem hann er borinn
og barnfæddur.
Vandræði Gyðinga.
Á ráðstefnu, sem situr i Lond-
on til að leysa mál Gyðinga-
lands, hafa orðið miklar deilur
og nær engar vonir um fram-
búðarlausn. Tillögur Breta um
sjálfstætt Arabaríki í landinu
telja Gyðingar mestu svik við
sig og neita að semja á þeim
grundvelli. Óeirðir vaxa eystra.
í Þýzkalandi voru taldir 600
þúsund Gyðingar 1933 (auk
Austurríkis). Síðan liafa 250
þús. þeirra orðið landflótta, þar
af 100 þús. síðan í nóv. í vetur,
og liinum er öllum ætlað burt.
Neðanjarðar.
Sænska stjórnm hefur ákveð-
ið að byggja heila neðanjarðar-
borg við Stockhólm, ef loftárásir
beri að hendi. Steinsteypuhvelf-
ingar þar niðri eiga að rúma
matarbirgðir, 2000 manna
sjúkrahús og dvalarstöðvar fvr-
ir ógrynni manns.
Skotfæraverksmiðjur springa.
í Osaka í Japan kviknaði í
vopnasmiðjum 1. marz og urðu
ægilegar sprengingar liver á
fætur annari, en lieil borgar-
bverfi eyddust í eldi, — talið að
6 þús. manns séu heimilislaus-
ii'. — Þetta er talið alvarlegt á-
fall fyrir skotfæraframleiðslu
Japana.
Aðferð fasista á Englandi.
Nýjar hermdarverkatilraunir
liafa verið gerðar i Englandi
siðustu daga, og eru 800 leyni-
lögreglumenn sendir á hæla
sökudólgunum. Fyrir röskum
mánuði birtu sum erlend blöð
þá frétt, að hermdarverkin væru
unnin af mönnum í þjónustu
erlends stórveldis (Þriðja ríkis-
ins), sem reyndi að nota augna-
blik, sem eru liættuleg, lieims-
pólitískt, til að veikja álit breska
rikisins. Þetta hefur stuðzt við
það, að verkin eru einkum unn-
in, þegar bik er og undanbald á
Chamberlainstjórninni og von
um meira undanhald. Bretar
dylja }>essa enn. En s.l.fimmtud.
lýsti dr. Rutledge, dómsmála-
ráðherra íra yfir því, að írski
lýðveldisherinn, sem er ólögleg-
Frh. á 4. siðu.
BÆKUR.
Björn Franzson: Efnis-
heimurinn.
Framh.
Efni og hreyfing.
Grundvallarveila Iiöf. virðist
mér vera hin óskýra og rugl-
ingslega hugmynd lians um
sjálft undirstöðuhugtak efnis-
visindanna, efnið. Samkvæmt
efnishyggjunni er veruleikinn
og efnið eitt og hið sama. En
t. d. segir höf. á bls. 121, þar
sem um það er að ræða, hvort
Ijósvakinn sé veruleiki, þ. e.
efni: „Ljósvákann varð því að
liugsa sér sem síheilt efni eða
varkárlegar lil orða tekið: sí-
Iieilan veruleika”. Og á bls. 53,
]>ar* sem um það er að ræða,
hvort ölduhreyfing geti átt sér
stað í engu, segir hann: „Öldu-
hreyfing er enginn sjálfstæður
veruleiki, að minnsta kosti ekki
samkvæmt vorurn venjulegu
hugmyndum.“ Enn segir liann
á hls. 160, þar sem um það er
að ræða, livort rafeind, sem
sveiflast um frumeindakjama,
sé á einum stað á brautinni í
einu sem efnishnútur, eða livort
hún sé dreifð um alla brautina:
„rannsóknir síðustu ára neyða
oss í rauninni til að færa þessa
tviliyggju yfir á sjálft efnið“,
þ. e. að efnið geti liklega stund-
um verið ölduhreyfing án efnis!
Hér erum vér komnir að
öðru atriði, sambandi efnis og
lireyfingar. Efnið er á sífeldri
hreyfingu í tíina og rúmi. Ekk-
ert efni er til án hreyfingar og
engin hreyfing til án efnis.
„Hreyfingin er tilveruháttur
efnisins“ (Engels). Mælikvarði
og samnefnari allra breyfingar-
tegunda er orkan (energi)..
Það gildir þvi hið sama um
orkuna og hreyfinguna: Ekkert
efni er til án orku, engin orka
til án efnis. Áður en farið er
nánar út í gagnrýni á skoðun
höf. á sambandi efnis og lireyf-
ingar (orku), er þó nauðsyn-
Frh. á 4. siðu.
Yfh-gangur sá og neðanjarðarstarfsemi þýzkra og innlendra
nazista í Danmörku, sem nmgr. hér í blaðinu skýrir nú frá, er
rekin þessu líkt hvar sem við verður komið annars stliðar á
Norðurlöndum. T. d. má minna á njósnir við Narvík í Noregi,
þar sem meirihluta sænska jámmálmsins er skipað út til Eng-
lands, og herfræðilegar þýzkar rannsóknir, leynt og íjóst,
kringum allt Eystrasalt, — í samstarfi við Svíana, sem uppvís-
ir urðu nýlega að pólitískum innbrotsþjófnaði og fjárkúgunar-
plönum til eflingar nazistaflokknum.
Með þýzkum hótunum er víggirðing Álandseyja knúin fram,
verkið unnið undir eftirliti og forræði þýzkra herfræðinga og
ein höfuðáætlun nazista að koma þeim Vígjum í þær hendur í ó-
friði, að Þýzkalandi sé tryggður sænski járnmálmurinn. Hér
sést fundur í Stokkhólmi um Álandseyjamálin, þar sem mark-
mið Þjóðverja varð fyrst öllum ljóst. í forsæti sést Per Albin
Hansson og næst honum til hægri forsætisráðherra Finna. —