Nýtt land - 18.05.1940, Blaðsíða 1

ÚTGEFANDI:
Jafnaðarmannafélag
Reykjavíkur.
Félagsprentsmiðjan
h.f.
Ritstj. og ábyrgðarm.
Ólafur H.Einarsson,
Skeggjagötu 13.
AFGREIÐSLA:
Hafnarstræt 21.
Sími 5796.
III. ÁRG.
REYKJAVIK, LAUGARDAGINN 18. MAÍ 1940.
11. TBL.
Viðskiftasamningar við
Breta og atvinnuhorfurnar
tslendisugar verða að krefjast þess
að Bí*etap bæti þjódinni af fremsta
megni, með hagkvæmum verzlunar-
samningum, þaö atvinnu- og tekju-
tap sem hún hefir þegar bedið og
kann i auknum mæli að bíða af vöid-
um beinna hernaðaraðgerða þeirra.
Bretum er skylt að tryggja þjóðinni, svo sem þeim er unnt,
markað fyrir framleiðsluvörur hennar og sanngjarnt verð fyrir
þær, svo og greiðan aðgang að þeim hráefnum er þjóðin þarfn*
ast til iðnaðar og framleiðslunnar almennt.
Að öðrum kosti vofir yfir þjóðinni algert hrun allra atvinnu-
vega, atvinunleysi í enn auknum mæli, hungur og vandræði, en
afleiðing þess hlyti að verða sívaxandi andúð þjóðarinnar í garð
þess valds,sem að nokkru leyti veldur þessum vandræðum,hindr-
ar eðlileg og frjáls viðskipti þjóðarinnar, hefir hernumið landið,
brotið hlutleysi þess og fært það nær styrjaldarógnunum. Skiln-
ingur þjóðarinnar á þessum hernaðaraðgerðum þess styrjaldar-
aðilans, sem á samúð hennar, gæti þá hæglega horfið
í skugga þeirra vandræða, seip þessar aðgerðir kynnu
að leiða yfir þjóðina, ef Bretar sýna ekki fullan hug á því að bæta
þjóðinni þáð böl og' gera henni mögulegt að stunda störf sín og
njóta ávaxta þeirra eins og hún væri að fullu fr jáls athafna sinna.
Bretar eiga samúð þjóðarinnar í þessari styrjöld við fasism-
ann og þess er að vænta að þeir fyrirgeri ekki þeirri samúð.
Þjóðviljinn og
brezki flotinn.
„Áhugi þýzka nazismans fyr-
ir Islandi er svo kunnur orðinn,
að vart þarf frekar á hann að
benda. En það er einmitt nú, ef
til skarar skyldi skríða, nauð-
synlegt að vera betur á verði
en nokkurntíma fyrr. Þýzkir
nazistar eru hér allmargir.
Þýzkra áhrifa hefir gætt hér á
æðri stöðum. Gagnvart þeirri
hættu, sem af þessu getur staf-
að, verða Islendingar að vera
samtaka um að gæta sín. Þótt
Island auðvitað óski hlutleysi
sitt og friðhelgi í heiðri haft, þá
verður, ef stríð brýzt út nú, að
horfast í augu við þá staðreynd,
að brezki flotinn sé eina virki-
lega verndin, sem treyst verð-
ur gegn hugsanlegum árásum,
beinum eða óbeinum, frá hálfu
Þýzkalands, — og haga utan-
ríkispólitík okkar í samræmi
við það.“
Leiðari Þjóðviljans 26. ág. s.l.
Það kveður óneitanlega við
annan tón núna.
Okkur tjáir ekki aS dyljast þess
aS Bretar hafa allt ráS okkar i
hendi sér; þaS var reyndar fyrr
vitaS, en til þessa hernáms kom.
Þeir hafa, svo sem kunnugt
er, hindraS vi'ðskipti okkar viS
Þýzkaland um nokkurt skeiS af
liernaSarlegum ástæSum, en all-
mikiSaf viSskiptum okkar beindist
þangaS. Viöskipti viS NorSurlönd
og Eystrasaltsríkin eru úr sög-
unni, án þess aS Bretum verSi ]tar
um kennt. Sania gegnir um viS-
skipti viS Holland og Belgíu, um
ófyrirsjáanlegan tíma að minnsta
kosti. Nú er 'heldur ekki annaS
sýnna, en aS viSskipti viS MiSjarS-
arhafslöndin lokist einnig, og eru
þá allar viSskiptaleiSir okkar og
markaSir lokaðir, aSrir en Bret-
land og Ameríka.
ViSskiptasambönd okkar viS
Bandaríkin eru enn svo ung, aS
engin reynsla er enn sem komiS er
fengin fyrir því, hversu víStæk
þau geta orSiS. Samninga höfum
viS enn sama og enga um afurSa-
sölu þangaS ; höfum þar reyndar
samninga um sölu á 30.000 tunn-
um síldar og er þaS eins og stend-
ur eini vissi síldarmarkaSurinn.
Annars er þaS þó vitaS, aS Banda-
ríkin gætu orSiS stór kaupandi
flestra afurSa okkar og geta látiS
okkur flestar þær vörur i té, er
viS þörfnumst til neyzlu og fram-
leiSslu. En þaS getur tekiS langan
tíma aS laga framleiSsluna eftir
þeirn markaSi og svo er hitt, aS
ílutningar þaðan og þangaS eru
mjög dýrir meSan viS ekki ráSum
yfir hagkvæmári skipakosti en nú
er. —
Meðan siglingar reynast færar til
Rretlands —• og trúlegt er að Bret-
uni takizt aS halda þiem færum aS
sinni, — er okkur ])ví hagkvæmast
nð kom’a afurðum okkar þangað og
fá vörur þaðan. Þess verður og að
gæta, að eins og fyr greinir, eiga
Brétarmikinnþátt i markaSstöpum
okkar, beinan og óbeinan. Þegar
nú auk þess er svo komið, að þeir
hafa hernumiS landiS og stofnaS
þjóðinni, eignum hennar og fram-
leiðslutækjum i aukna hættu, ber !
þeim siðferðileg skylda til að greiða j
veg viÖskipta/ okkar og sjá um það, j
að við fáum viðunandi verð fyrir !
framleiSslu okkar. Þeir hafa þegar I
lýst því yfir, að þeir rnuni láta oss í
í té hagkvæma verzlunarsamninga j
og það er að sjálfsögðu vitað, að
þeim er það innan handar, að standa
viS þá yfirlýsingu, þar eS þeir hafa
nú, fremur en nokkru silini endra-
nær, mikla þörf fyrir flestar þær
vörur, er við framleiðum. Við mun-
um líka ótvírætt rnega treysta því,
að nokkur hugur fylgi rnáli í þess-
ari yfirlýsingu þeirra, enda mun
Bretum vera það ljóst og ntá vera
það, að góð sambúð islenzku þjóð-
arinnar og þess hers, sem þeir hafa
sett hér á land, í trássi viS lög og
rétt. l)yggist ekki hvað sízt á því, ’
að þessi yfirlýsing verði annað og ;
nteira en orðin tóm. Bretar hljóta j
að skilja það, að hernámið og her- ;
lið það, sem hér situr, sé þjóðinni >
nokkttr þyrnir í augum, enda þótt
hún telji þó þá staSreyndina af illu i
tvennu, er til greina gat komið, !
skárri og hætt við því, að hún láti I
þaS ótvírætt í ljósioglþvígreinileg- ;
ar, sem annmarkar þessara aðgerða j
verða henni áþreifanlegri. Mun því .
mega treysta því, að Bretar hafi 1
fullan hug á ])ví, að draga sent mest
úr þeirn annmörkum.
Með l)rezka hernum kom hingað
formaður hins brezka hluta samn-
inganefndar þeirrar, er í haust sat
á rökstólunt í London og lagði
grundvöll að viðskiptasamningum
milli íslands og Bretlands. Eru þess-
it samningar nú aftur upp teknir.
ÞjÖðin hlýtur að krefjast þess, að
þeirn verði hraðað sem mest, svo
hún geti sem fyrst orðið þess vís,
á hverju hún má byggja með at-
vinnu í náinni framtíð.
Það, sent nefnd þessi þarf fyrst
og fremst að tryggja er það, að við
getum komið afurÖum okkar á
markað og fengið sanngjarnt verð
fyrir. Hún má ekki láta sér verða
það á, að ganga þannig frá þess-
um sarnningum, að þeir beri nokk-
ur merki þess, að við eigurn ekki
uni annað að velja en að gera samn-
inga við Breta, ])ví ])á hlýtur að
fara illa um sambúð alla.
Það, sem mest er aðkallandi, er
sala síldarafurðanna, ])ví ef rniða
skal við síðastliðið ár, ætti síldveiði
að geta hafizt jafnvel snemma í
næsta mánuði, en allt er i óvissu
unt það, hvort nokkuð þýði að
leggja í síldveiðar, meðan engin úr-
ræði sjást til ])ess að selja síklar-
afurðirnar. Þess er ekki að vænta,
að menn leggi í kostnaðarsaman
ndirbúning þessarar atvinnugrein-
ar, sent ef vel lætur, getur veitt
hátt upp undir 10 ])ús. ntanns sttnt-
aratvinnu, fyrr en vita'S er með
vissu ttm sölumöguleika síldaraf-
urðanna. En undirbúningur þarf
að fara að hefjast hið fyrsta.
Þá þurfa ])essir samningar að
tryggja ])að, að við fáum sanngjarnt
verð fyrir fisk þann, er við getum
flutt út, að við getum koinið land-
húnaðarafurðum í viðunanlegt verð
og fáum þær vörur, er við þurf-
um á' að halda.
íselnzka nefndin verður í þess-
um samningum að hafa vakandi
auga á því, að réttur okkar í heild
eða einstakra atvinnugreina verði
ekki fyrir borð borinn, t. d. verð- ,
ttr hún að taka fullt tillit til hins
unga íslenzka iðnaðar, tryggja það
að samningar þessir verði honum
ekki að fótakefli, á þann hátt að við
verðuni að kaupa frá Bretum iðn-
aðarvörur, sem við erum þegar
farnir að framleiða hér, eða get-
ttm framleitt hér. Þvert á móti
verður nefndin að tryggja það, að
iðnaðurinn fái öll þau hráefni, er
hann þarfnast. Islenzku nefndar-
mennirnir verða að gera sér það
ljóst, að þessir samningar kunna
að ráða uni afkomu þjóðar-
innar í óf.yrirsjáanlegri frani-
tíð og að þjóðin fylgist því með
vakandi athygli með því, hvernig
þeir takast. Til þess benda rniklar
líkur, að samningarnir geti orS-
ið okkttr hagkvæmir og er þess þá
að vænta, að atvinnuhorfur lands-
manna verði bjartari en þær virð-
ast nú.
Fi*á TOtlönduni
Þjóðverjar vinna Holland.
„Leifturstríðið“, vorsókn Þjóð-
verja gegn Vesturveldunum, hófst
með innrás í Holland, Belgíu og
Luxemburg og áhlaupum á nyrztu
vígstöðvar Frakka aðfaranótt 10.
maí. Sóknin var í fyrstu hörðust
inn í Holland, enda varnarvirki
þar minnst. Hollendingar voru við
innrásinni búnir og veittu innrásar-
hernunt viðtökur eftir föngum.
Nyrzta hluta landsins gáfu þeir ])ó
á vald Þjóðverja þegar á öðrum
degi. Hleyptu þeir vatni yfir niik-
inn hluta Mið-Hollands og hugðust
að verjast bak við ár, flóa og síki.
Þjóðverjar höfðu við þessu búizt og
gert sínar ráöstafanir til að láta
það ekki stöðva sóknina. Þeir létu
fjöldá hermanna rigna niður á flug-
vellina í aðalborgum Hollands á
vestúrströndinni og fluttu rnegin-
herinn ýmist á landi eða legi, á
bílum og mótorhjólum eða léttum,
hraðskreiðum alúminíumbátum.
Fallhlífasveitir þeirra voru að vísu
viðast yfirbugaðar, en þá komu
nýjar og nýjar sveitir i þeirra stað,
og ntjög truflaði það allar varnar-
ráðstafanir Hollendinga, að þeir
gátu hvergi verið óhultir fyrir þýzk-
um hermönnunt í sínu eigin landi.
f einni aðalhorg Hollands, Rotter-
dam, náðu fallhlífasveitirnar líka
varanlegri fótfestu, og gátu varizt
þar, þangað' til Tneginher Þjóðverja
konf þeim til aðstoðar. Þá höfðu
Þjóðverjar brotizt yfir allar tor-
færur, sem Hollendingar höfðu lagt
á leið þeirra og rofið sambandið
milli meginhers Hollendinga og
Belgíumanna. Sáu Hollendingar sér
þá þann kost einn tækan, að gefa
upp vörn aðalhersins, allt að 400
þús. hermanna, til þess að þyrmt
yrið höfuðborgum þeirra á vestur-
strönd landsins. Styrjöldin milli
Þýzkalands og Hollands hafði þá
staðið í tæpa 5 sólarhrínga.
Hollendingar verja enn lítið horn
syðst og vestast af landi sínu, nokk-
urn hluta Zeelands, og hefur sá her
sambánd við belgiska herinn.
Drottniug Hollands og ráðuneyti
komst undan til Bretlands, og er
talið svo, að stríðinu sé lialdið á-
fram. Floti Hollendinga og nýlend-
ur berjast áfram með Bandamönn-
um.
Flugher Breta aðstoðaði Hol-
lendinga í vorn þeirra, en landher
sá, er Frakkar og Bretar reyndu
að senda til Hollands, kom að litlu
eða engu haldi.
Stórorustur í Belgíu.
Varnarvirki Belga eru afarsterk,
og hefur sókn Þjóðverja því rnætt
harðari mótspyrnu þar en í Hol-
landi. Einnig hafa Frakkar sent til
Belgíu ógrynni liðs og hergagna.
Þau héruð í Belgíu, sem næst eru
Við megum þó að •sjálfsögðu
ekki kasta allri okkar von upp á
Bretann, enda þótt viö megum hins
bezta af honum vænta. Innanlands
bíða allskonar framkvæmdir, er til
atvinnuaukningar stefna, úrlausn-
ar og má þar meðal annars nefna
mótak, vegagerðir, framræziu
jarða, byggingar og margt
fleira. Við verðum því fyrst og
fremst .aö krefjast ötullar for-
göngu yfirvalda í ölluin færum
framkvæimduml Og gangi það
hvorttveggja eftir, að Bretar
ti-yggi okkur hagkvæma verzlun
og yfirvöld beiti sér fyrir verk-
legum framkvæmdum, eftir því
sem efni standa til, munum við
tæpast þurfa aö kviða því, að á-
standið í atvinnumálunum fari
versnandi.
Þýzkalandi, eru hálend, og er það
nokkur hluti Ardennahálendisins.
Gegnum þetta hálendi, uin Maas-
dalinn rennur Maasfljótið sunnan
úr Frakklandi. Nokkru eftir að
fljótið er komið inn í Belgíu, við
Namur, fellur það til norðausturs
fram hjá Liege. Bæði Narnur og
Liege eru frægar borgir frá innrás
Þjóðverja 1914. Nú er svo komið,
að landið austan við Maas er á
valdi Þjóðverja. En við Maasfljót-
ið er háð stórorusta sunnan frá Se-
dan í Frakklandi og norður undir
landamæri Belgíu og Hollands. Eru
])arna sterkustu vígi Belga, einkum
við Namur og Liege, en Þjóðverjar
segjast nú hrjóta þau hvert af öðru
og telja sig jafnvel hafa náð aðal-
virkjunum í Liége á sitt vald. Eftir
að Holland hafði fallið undir her-
ráð þeirra, gátu þeir einnig sótt að
Belgíu þaðan, og er barizt þar ým-
ist í Belgíu eða Hollandi til sjávar.
Þjóðverjar segja, að öll sóknin
gangi samkvæmt áætlun, og hafa
þeir hvergi verið hraktir verulega
aftur, enn sem komið er. En sú
stórorusta, sem þarna er nú háð,
ræður úrslitum um ])að, hvort þeir
verða stöðvaðir fyrr en við Magi-
notlínuna, landamæravíggirðingar
Frakka.
Líkt og- 1914.
1 innrás sinni í Belgíu og Frakk-
land 1914 tókst Þjóðverjum að
hrjóta flest vígi Bandamanna á þann
hátt, að beita öflugri fallbyssum en
áður höfðu þekkzt og ráð hafði ver-
ið fyrir gert. Þessi saga virðist enn
endurtaka sig þannig, að þeir hafa
nú yfir að ráða sterkari sprengi-
efnum, en áður hafa tíðkast í hern-
Framh. á 4. síðu.
Ilítiiu ©r ilht
§kjótíur liauai
§kj«>ni.
FYRIR SVIKIN:
„Styrjöld Sovétríkjanna gegn
fasismanum verður réttlátasta
og hin réttlætanlegasta allra
styrjalda. Það verður styrjöld
til þess að frelsa mannkynið frá
fasismanum, til þess að frelsa
hinar undirokuðu þjóðir, vörn
hins alþjóðlega öreigalýðs, og
til verndar menningunni og
framförum mannkynsins gegn
villimennsku fasismans.“
Pravda, 14. ágúst 1939.
EFTIR SVIKIN:
„Hver og einn hefir rétt til
þess að láta í ljós sína persónul
legu skoðun á einni eða annari
hugmyndafræði. Það er samt ó-
skaplega grimm og fjarstæðis-
kennd hugsun, að vilja ryðja
mönnum úr vegi, þótt þeir hafi
skoðanir og hugmyndir, sem
öðrum geðjast ekki að. Með of-
beldi er ekki hægt að eyðileggja
neina hugmyndafræði eða skoð-
un. Það er hægt að dást að
nationalsósíalismanum eða
hafna honum, eins og hverri
annari pólitískri heimsskoðun.
Það er aðeins spurning um
persónulegan smekk. Að heyja
stríð til þess að ryðja national-
sósíalismanum úr vegi þýðir
samt að gerast fulltrúi glæp-
samlegrar pólitískrar skoðun.
ar.“
Isvéstía, 8. október 1939.