Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Qupperneq 20

ast ekki til viðskiptabréfa, þótt réttur handhafa þeirra sé mjög ríkur.
Árið 1924 var gerður alþjóðasamningur um farmskírteini. Er hann
venjuléga nefndur Haagreglurnar. Tilgangur þeirra er að koma á sam-
ræmdum réttarreglum um farmskírteini í sem flestum ríkjum og að
takmarka rétt farmflytjanda til þess að undanþiggja sig bótaábyrgð
með ákvæðum í farmskírteini. Varða Haagreglurnar einkum ábyrgð
farmflytj anda vegna rangrar tilgreiningar á farmi í farmskírteini og
ábyrgð hans vegna skemmda á farmi í flutningi. Þótt Island sé eigi
aðili að Haagreglunum, gætir áhrifa þeirra mj ög hér á landi af tveimur
ástæðum. 1 fyrsta lagi er vísað til þeirra í flestum farmskírteinum. I
öðru lagi eru ákvæði siglingalaga um skyldur farmflytj anda í ýmsum
mikilvægum atriðum efnislega samhljóða Haagreglunum. Eru ýmis
þessara siglingalagaákvæða ófrávíkjanleg, þannig að farmflytjandi get-
ur ekki samið um betri rétt sér til handa en í ákvæðunum greinir. 1
alþjóðasáttmála frá 1968, svonefndum Haag-Visby-reglum og sáttmála
frá 1978, svonefndum Hamborgarreglum er að finna nýjar reglur um
farmskírteini, sem enn hafa ekki náð almennri útbreiðslu. fsland er
ekki aðili að sáttmálum þessum og siglingalögunum hefur ekki verið
breytt til samræmis við þá.
Verður nú gerð grein fyrir aðalatriðum réglna siglingalaganna um
ábyrgð farmflytjanda á farmi, sem skemmist í flutningi og ábyrgð
hans vegna þess, að farmi er ekki rétt lýst í farmskírteini. Einnig
verður vikið að nokkrum atriðum Haagreglnanna.
Um ábyrgð farmflytjanda vegna þess að farmur skemmist eða glat-
ast eru ákvæði í 99.-104. gr. siglingalaga. Ábyrgð þessi er oft nefnd
flutningsábyrgð. Meginreglan um hana er í 99. gr. laganna. Samkvæmt
henni ber farmflytjandi bótaábyrgð á tjóni, sem hlýst af skemmdum
á eða glötun farms meðan hann er í umsjá farmflytjanda, nema ætla
megi, að hvorki farmflytjandi né menn, sem hann ber ábyrgð á, eigi
sök á tjóninu. Hér er stórlega vikið frá almennum bótareglum, því að
það nægir til að fella ábyrgð á farmflytjanda, að tjónþoli sýni fram
á, að farmur hafi skemmst. Tjónþoli þarf ekki að sanna, að tjónið
verði rakið til sakar. Sönnunarbyrðin hvílir á farmflytjanda, þannig
að hann leysist einungis undan ábyrgð, ef honum tekst að sanna, að
hvorki hann né menn hans eigi sök á tjóninu. Frá þessari víðtæku
bótareglu má þó víkja með samningi. 1 millilandasiglingum er það nær
alltaf gert á þann hátt að farmflytjandi áskilur sér, að um ábyrgð
hans fari eftir Haagreglunum eða erlendum lögum, sem eru í sam-
ræmi við þær. Samkvæmt þeim hvílir sönnunarbyrðin að vísu áfram
á farmflytjanda, en undanskilið ábyrgð hans er tjón, er stafar af
62